Prof. Dr. Zoran Radiq: Përdorimi i sporteve bazë – në moshën 10 vjeçare fëmijët zakonisht zgjedhin lojëra sportive, artet marciale…

Periudha 7-10 vjeçare ka mundësi optimale për zhvillimin paqësor të disa aftësive motorike, para se gjithash, shpejtësinë, koordinimin, fleksibilitetin dhe qëndrueshmërinë.

Periudha prej moshës 7 deri në 10 vjeçare, në fakt është periudha e “viteve të arta” për zhvillimin motrik të fëmijëve. Shkalla e karakteristikave morfologjike, konjuktive dhe kognitive ka rëndësi të veçantë për organizmin e fëmijës, sepse ai është plastikë – krijuese, mund të formohen, të fitojnë dhe të përmbushin njohuritë dhe aftësitë motorike. Programi motorik në atë fazë mund të përmirësohet me teste kontrolluese dhe mund të studiohen teknikat e disiplinave sportive.

Shkruan: Prof. Dr. Zoran Radiq, profesor i lëndës së Atletikës në Fakultetin e Edukimit Fizik

Në procesin mësimor dhe në procesin e trajnimit, pedagogët duhet t’i kushtojnë vëmendje strukturës latente të aftësive motorike, marrëdhëniet e aftësive njerëzore dhe lidhjen e tyre me ekzekutimin e detyrave motorike, gjatë të cilave janë kontrolluar dy kategori nga hulumtuesi amerikan Flejshmen – aftësitë motorike – Abilities dhe veçoritë psikomotorike – Skills. Ai zbuloi se aftësitë motorike janë relativisht të pavarura. Cilësia e manifestimit të aftësive motorike, veçorive psikomotorike dhe ligjeve biomekanike varen edhe nga veçoritë njohëse përgjegjëse për marrjen dhe përpunimin e informacionit motorik dhe nga veçoritë njohëse përgjegjëse për inteligjencën dhe suksesin në  sport, si karakteristika psikologjike.

 

Kjo moshë ka mundësi optimale për zhvillimin paqësor të disa aftësive motorike, para se gjithash, shpejtësinë, koordinimin, fleksibilitetin dhe qëndrueshmërinë. Qendrat motorike në koren e trurit në CNS, që janë përgjegjëse për lëvizjet e koordinuara gjenden në fazën e formësimit përfundimtar, që do të thotë se me formimin e qendrës motorike, mund të fillojë zhvillimi i aftësive motorike. Rritja zhvillohet në mënyrë relativisht të qëndrueshme, që është në favor të përmirësimit të koordinimit dhe aftësive motorike, që është vendimtare në mësimin e teknikave të disiplinave atletike.

Shpejtësia është aftësi e tillë, me të cilën aspirojmë, por që është kryesisht e trashëguar në mënyrë të përcaktuar (90%). Në këtë periudhë të rritur, në mase të madhe mund të ndikohet shumë në zhvillimin e tij, duke përmirësuar sistemin anatomik neuromuskulor dhe funksional, i cili është plotësisht i formuar ndërsa përçueshmëria nervore e impulseve është e lehtësuar. Në periudhën 5 deri 8 vjeçare tek të dyja gjinitë, shpejtësia rritet me shpejtësi.

Tek vajzat e moshës 8 vjeçare, forca shpërthyese është më e theksuar sesa tek djemtë, e cila tek ato shfaqet më vonë.

Vrapimi i aftësive motorike – qëndrueshmërisë, paraqet aktivitet të rëndësishëm dhe të dobishëm motorik, të cilat kanë ndikim shumë më të madh në zhvillimin e organizmit të fëmijës. Fiziologët dhe mjekët e sportit tregojnë se vrapimi i qëndrueshëm tek fillestarët dhe fëmijët e trajnuar ndikon në zhvillimin e aftësive aerobike, gjë që e përmirëson ventilimin në sistemin e frymëmarrjes. Me vrapimin e shpejtë, megjithatë, zhvillohen aftësitë anaerobe, domethënë, organizmi ushtron për të punuar me mungesën e oksigjenit, ndërsa me këtë edhe acidifikimin e organizmit të acidit laktik si ndjekës i lodhjes.

Aktiviteti atletik motorik është i shumëllojshëm në këtë moshë dhe bazohet në elementet e trashëguara:

  • lojëra të zakonshme në hapësirë të lirë dhe në sallë;
  • lojë në stafetë;
  • vrap në stafetë;
  • vrapime në grup me ndryshimin e vendeve;
  • vrapim nga qëndrueshmëria (300-400 m);
  • forma elementare të hedhjes (me pesha të ndryshme të topave – topa tenisi, topa lëkure prej 150 gr);
  • ushtrime me forma elementare të hedhjes;
  • poligone atletike (me shpejtësi, hedhje, kërcime);
  • gara në sprint në 30 dhe 60 metra;
  • gara me kërcim në distancë;
  • gara me hedhjen e topit (topa prej gome 150-200 gr);
  • gara në atletikën trengjyrëshe për klasën e 3-të dhe të 4-të (sprint në 60 metra, hedhja e topit dhe kërcimi në distancë).

Si rezultat i ndryshimit të ngarkesës fizike dhe zhvillimit të strukturës së saj, maturimit funksional dhe akumulimit të përvojës motorike, si dhe shfaqja e aftësive motorike bazë,  si dhe nxitja e zhvillimit natyror të aftësive motorike, në periudhën e përmendur, krijohen kushtet për mësimin e llojeve të ndryshme të lëvizjeve dhe aktiviteteve. Duke i përdorur sportet bazë në moshën 10 vjeçare, fëmijët zakonisht zgjedhin të merren me sporte të tjera, si lojëra sportive, artet marciale, etj. që do të thotë se ata nuk do të qëndrojnë në atletikën sportive, gjimnastikën dhe notin.