Lija e majmunëve është sëmundje virale e shkaktuar nga një virus që është i ngjashëm me virusin e fruthit, por që nuk përhapet te njerëzit me aq efektivitet dhe ka një shkallë më të ulët të vdekshmërisë se fruthi.
Rezervuarët natyrorë të virusit ka të ngjarë të jenë ketrat dhe brejtësit e tjerë në natyrë në Afrikën qendrore dhe perëndimore. Edhe pse sëmundja quhet lija e majmunit, majmunët nuk duket se janë rezervuar i virusit, por rastësisht infektohen, si njerëzit, në kontakt me kafshët e tjera dhe sekrecionet e tyre. Sëmundja transmetohet te njerëzit përmes kontaktit me sekrecionet e kafshëve të sëmura përmes mukozave ose lëkurës së dëmtuar të njeriut. Mund të transmetohet edhe nëpërmjet kafshimit ose gërvishtjes së një kafshe të sëmurë.
Sëmundja mund të transmetohet nga personi në person përmes pikave (kontakti i ngushtë) dhe kontaktit me ndryshimet e lëkurës që ndodhin tek pacienti. Sëmundja është më e zakonshme në zonat rurale në disa vende të Afrikës qendrore dhe perëndimore.
JANË VËREJTUR EPIDEMI MË TË VOGLA NË VENDET AFRIKANE
Herë pas here, lija e majmunit u shfaq jashtë Afrikës, më së shpeshti tek udhëtarët që u infektuan në Afrikë dhe tek personat që ranë në kontakt të ngushtë me ta. Në Shtetet e Bashkuara, një shpërthim i lijes së majmunit u raportua në vitin 2003 midis fëmijëve dhe të rinjve që u infektuan nga kontakti me brejtësit që ishin infektuar nga brejtësit e importuar nga Gana.
Në maj të këtij viti, në Britaninë e Madhe u zbuluan katër raste të lijës së majmunit, njëri prej të cilëve ishte i importuar nga Afrika, ndërsa tre të tjerët jo; disa raste të lisë së majmunëve janë raportuar në Portugali, Spanjë dhe Itali.
Deri më tani, të gjithë pacientët janë meshkuj, ndërsa shumica mendohet se mendohet se janë infektuar gjatë marrëdhënieve seksuale me meshkuj.
SIMPTOMAT DHE TRAJTIMI
Sëmundja karakterizohet nga:
- Temperatura e lartë trupore
- Dhimbjet e kokës
- Ethet
- Rraskapitje
- Lodhja
- Dhimbje muskujsh dhe shpine
- Ënjtja e nyjeve limfatike dhe
- Skuqja që i ngjan skuqjea që shfaqet gjatë variçelës.
Mendohet se vaksinimi i fruthit ofron mbrojtje solide kundër lisë së majmunëve, por nuk dihet se sa zgjat mbrojtja pas vaksinimit. Pra nuk dihet nëse sot përfitojnë personat që janë vaksinuar kundër fruthit. Vaksinimi kundër fruthit u hoq në mbarë botën në fund të viteve 1970 dhe në fillim të viteve 1980, pas shpalljes së zhdukjes së fruthit.
Duke qenë se sëmundja është përhapur tashmë në Evropë mes meshkujve që kryejnë mardhënie me meshkuj, ekziston mundësia e inputeve edhe nga këto vende. Megjithatë, duhet pasur parasysh se sëmundja nuk është shumë ngjitëse, pra në të shumtën e rasteve kërkohet kontakt shumë i ngushtë me pacientin.
Trajtimi është simptomatik dhe në shumicën e rasteve sëmundja largohet për dy deri në katër javë.
Dallimi i madh midis fruthit dhe lisë së majmunit është se fruthi ishte antroponozë, dmth., njeriu ishte pritësi dhe rezervuari i vetëm i virusit. Falë këtij fakti, sëmundja mund të zhduket me vaksinim. Nga ana tjetër, lija e majmunëve është zoonoz, dmth., pritës natyral dhe rezervuari i virusit është kafsha e egër, kështu që nuk do të ishte e mundur të zhdukej sëmundja edhe nëse ekziston një vaksinë efektive.
Më e rëndësishmja, transmetimi i lijes së majmunëve nga njeriu te njeriu është shumë më pak efikas se transmetimi i fruthit, dmth., lija e majmunëve është shumë më pak infektiv se fruthi. Kjo është arsyeja që në rastet e epidemive të lijës majmunëve, të cilat shfaqen herë pas here, nuk përdoret vaksinimi masiv me vaksinën e fruthit.
