Kur sëmundja respiratore COVID-19, e shkaktuar nga koronavirusi i ri SARS-CoV-2, u shfaq në qytetin kinez Wuhan gjashtë muaj më parë, shumë pak dinim se si përhapet dhe si ta luftojmë atë. Edhe pse shumë ekspertë besojnë se virusi do të mbetej në Kinë, ai është përhapur në të gjithë botën me gati dhjetë milion të infektuar dhe rreth gjysmë milioni të vdekur.
CILAT JANË SIMPTOMAT E INFEKSIONIT ME KORONAVIRUS?
Fillimisht u përfol se simptomat ishin të ngjashme me gripin, por ndërkohë lista e simptomave është zgjeruar ndjeshëm:
- Temperatura e lartë trupore
- Kollitja
- Gulçim ose vështirësi në frymëmarrje
- Humbja e ndjenjës së nuhatjes ose shijes
- Lodhja
- Dhimbje të muskujve ose të trupit
- Dhimbje koke
- Dhimbje të fytit
- Të përziera ose të vjella
- Rrjedhje të hundës
- Të vjella
- Skuqje ose ndryshimi i ngjyrës së gishtërinjve të duarve ose këmbëve (simptomë e rrallë)
CILAT JANË MËNYRAT KRYESORE TË INFEKSIONIT?
Ekspertët besojnë se virusi përhapet kryesisht nga kontakti i ngushtë ndërnjerëzor, dmth. nëpërmjet rrugës ajrore, kur një person i infektuar kollitet ose teshtit. Kontakti i afërt do të thotë që për më shumë se 15 minuta jeni më pak se dy metra larg me personin e infektuar. Hulumtimet e fundit kanë zbuluar se pikat e imëta të lëshuara nga një person i infektuar gjatë bisedës mund të qëndrojnë në ajër për disa minuta në ambiente të mbyllura, ndërsa në ambiente të hapura shërndahen. Kjo është një nga arsyet pse qëndrimi në ambiente të mbyllura është i rrezikshëm, veçanërisht kur ka më shumë njerëz në hapësirë më të vogël që është e ajrosur dobët. Në ambiente të hapura, rreziku i infeksionit është shumë më i ulët. Njerëzit mund të infektohen përmes duarve të kontaminuara me pikat nga një i infektuar kur prekin fytyrën me duar të ndyra, prandaj duhet të shmanget shtrëngimi i duarve. Edhe pse virusi mund të mbijetojë deri në disa orë në sipërfaqe të tilla si tavolina dhe dorezat e dyerve, ekspertët nuk besojnë se kjo është mënyra kryesore e infeksionit.
SA ZGJAT KOHA E INKUBACIONIT?
Periudha nga momenti i infeksionit deri në shfaqjen e simptomave të para të sëmundjes (inkubacioni) është mesatarisht pesë ditë. Më tej, në rreth 98% të të infektuarve, simptomat do të shfaqen brenda 11.5 ditëve, ndërsa në 99% brenda 14 ditëve. Ekstremisht rrallë, një në 100 raste, personat e infektuar mund të shfaqin simptoma pas 14 ditësh.
A ËSHTË INDIVIDI I INFEKTUAR GJATË GJITHË KOHËS SË INKUBACIONIT?
Ekspertët besojnë se njerëzit që mbajnë koronavirus SARS-CoV-2 janë më ngjitësit një deri në tre ditë para shfaqjes së simptomave të para, si dhe shtatë ditët e para pas fillimit të sëmundjes. Por problemi me përhapjen e sëmundjes së re është se rastet asimptomatike, që do të thotë kur një individ nuk ka simptoma dhe për këtë arsye nuk e di se është i infektuar, mund të përhapin virusin. Diskutimet në lidhje me përqindjen e rasteve asimptomatike në mesin e të gjithë të infektuarve janë ende në vazhdim. Por vlerësohet se varion midis pesë dhe 60 përqind.
KUSH ËSHTË MË SHUMË I RREZIKUAR?
Që nga fillimi i pandemisë, COVID-19 është treguar të jetë më vdekjeprurës në të gjitha vendet për njerëzit mbi moshën 65 vjeç. Në vend, shumica e pacientëve janë mbi 60 vjeç, dhe e njëjta grupmoshë regjistroi numrin më të madh të vdekjeve. Rreziku më i rëndësimaskat efikaseshëm shtesë i vdekshmërisë midis pacientëve ishte prania e sëmundjeve kardiovaskulare, diabeti dhe sëmundjet e mushkërive.
A JANË MASKAT EFIKASE?
Qëndrimi i mbajtjes së maskës është diçka që ka evoluar më shumë që nga fillimi i pandemisë, si në Maqedoni ashtu edhe në botë. Fillimisht, ekspertët kishin frikë se maskat nuk ishin të nevojshme për njerëzit që nuk shfaqnin shenja të një infeksioni të frymëmarrjes, por për ata që ishin përballë koronavirusit, siç janë profesionistët e shëndetit. Por tani epidemiologët rekomandojnë të mbajnë maskë në transportin publik, në dyqan, në vendin e punës, ose kudo që nuk është e mundur të ruani distancën fizike prej dy metrash.
Një meta-analizë e 172 studimeve të fundit të botuara në revistën mjekësore Lancet tregon se mbajtja e maskës mund të zvogëlojë ndjeshëm rrezikun e koronavirusi të ri. Për shembull, nëse jeni një metër larg nga të tjerët dhe keni maskë, rreziku i infeksionit zvogëlohet për 82% në krahasim me situatën kur nuk e keni hundën dhe gojën të mbrojtur.
