SHKRUAN:
Doc. Dr. Vladimir Andreevski,
internist – gastroenterohepatolog, ISHP – gastroenterohepatologji
Fakulteti i Mjekësisë, Shkup
♦♦♦♦♦♦♦♦
Çfarë është sindroma e zorrës së irrituar?
Sindroma e zorrës së irrituar (SZI) është një nga çrregullimet funksionale më të zakonshme të traktit gastrointestinal, në të cilin ka një problem funksional në një pjesë të trupit, por jo anomali në strukturë, që do të thotë se funksioni është i dëmtuar, por të gjitha pjesët janë anatomike dhe morfologjikisht normale.
Shfaqet në 10-20% të popullsisë së botës. Incidenca është në rritje dhe shfaqet 2-3 herë më shpesh te femrat. Gjysma e pacientëve janë nën moshën 35 vjeç, ndërsa 25-45% e të gjithë pacientëve te mjeku gastroenterolog i përkasin këtyre personave. Pavarësisht se mjekët e përgjithshëm në vendet perëndimore takohen me 4-5 pacientë në javë, konsiderohet se 30-90% e pacientëve nuk konsultohen me mjekun në kohën e duhur. Në gjysmën e pacientëve me SZI, data e shfaqjes së simptomave përkon me një ngjarje të rëndësishme, si ndryshimi i shtëpisë ose vendit të punës. Kjo sugjeron shkas të mundshëm psikologjik. Në 10 deri në 20% të pacientëve, fillimi i simptomave përkon me një qasje të mëparshme ndaj gastroenteritit akut. Rreziku i zhvillimit të SZI vlerësohet të jetë rreth 11% në vitet pas fillimit të vetëm një episodi të gastroenteritit viral. Për të tjerët, shkaktari kryesor mbetet i panjohur.
Sindroma e zorrës së irrituar është gjendje që shkakton dhimbje barku dhe probleme me lëvizjet e zorrëve. Disa njerëz me këtë gjendje kanë jashtëqitje të shpeshta, me ujë ose diarre, ndërsa të tjerë kanë kapsllëk. Disa alternojnë me periudha të diarresë dhe kapsllëkut.
Studimet tregojnë se është e mundur të arrihet një përfitim klinikisht i rëndësishëm dhe efekt pozitiv në nëngrupe të caktuara pacientësh, por veçanërisht te ata me një shfaqje mbizotëruese të diarresë dhe fryrjes. Një prej tyre është probiotiku PROBIELLE IBSolution në formulim pluhur për përdorim oral, i cili është një përzierje e baktereve të dobishme të acidit laktik të liofilizuar, me një minimum prej 3 x 109, pra 3 miliardë qeliza të gjalla të specieve Lactobacillus plantarum CECT 7484, Lactobacillus plantarum CECT 7485 dhe Pediococcus acidilactici CECT 7483.
Cilat janë simptoma e SZI?
Simptomat përfshijnë dhimbje barku dhe ngërçe të shoqëruara me lëvizjet e zorrëve, diarre ose kapsllëk, fryrje dhe gazra të tepërta. Përveç simptomave gastrointestinale, ka simptoma ekstraintestinale, të tilla si luhatje humori, depresion, dhimbje shpine ose probleme me urinimin. Në fakt, duke monitoruar simptomat ekstrakorporale, monitorohet efektiviteti i terapisë së përshkruar.
A ekziston ndonjë test diagnostikues për SZI?
Jo, nuk ka asnjë test specifik. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që mjeku juaj amë të jetë në gjendje të dyshojë dhe të hamendësojë nëse keni SZI duke bërë vetëm disa pyetje dhe ndonjëherë edhe teste shtesë për t’u siguruar që nuk keni asgjë tjetër përveç SZI. Në fakt, simptomat nuk janë mjaft specifike për të treguar etiologjinë, kështu që shpesh diagnoza bëhet në parimin e përjashtimit të gjendjeve më serioze, ndërsa kjo vlen veçanërisht për popullatën e personave mbi 40 vjeç. Shumica e mjekëve praktikojnë teste rutinë të gjakut tek njerëzit që dyshojnë për SZI dhe rezultatet janë normale, por mund të ndihmojnë në përjashtimin e gjendjeve të tjera mjekësore.
Çfarë mund të bëjë çdo pacient me SZI që të përpiqet të ndihet më mirë?
Ai mund të fillojë të mbajë një ditar për të mbajtur shënim cilësinë dhe llojin e ushqimit që ha çdo ditë, çfarë bën gjatë ditës dhe si ndihet. Në këtë mënyrë, pacientët mund të shohin nëse diçka që ata bëjnë ose hanë përmirëson ose përkeqëson simptomat e tyre.
Shumë mjekë rekomandojnë eliminimin e përkohshëm të produkteve të qumështit sepse intoleranca ndaj laktozës është një efekt anësor i zakonshëm dhe mund të përkeqësojë SZI ose edhe të shkaktojë simptoma të ngjashme me SZI.
Është një ide e mirë që pacientët me SZI të ndalojnë së ngrëni ushqime që i përkeqësojnë simptomat e SZI. Zakonisht fillon me heqjen dorë nga ushqimi që krijon gazra të tepërt dhe më pas është e mundur një përpjekje graduale për të hequr dorë nga qumështi, akullorja dhe ushqimet e tjera që përmbajnë qumësht dhe produkte qumështi në një periudhë prove prej dy javësh. Shumë mjekë rekomandojnë eliminimin e përkohshëm të produkteve të qumështit sepse intoleranca ndaj laktozës është një efekt anësor i zakonshëm dhe mund të përkeqësojë SZI ose edhe të shkaktojë simptoma të ngjashme me SZI. Ushqimet më të zakonshme që prodhojnë gaz të tepërt janë bishtajoret (si fasulet) dhe perimet si lakra, lulelakra dhe brokoli. Disa njerëz gjithashtu kanë probleme me konsumimin e qepëve, selinos, karotave, rrushit të thatë, bananeve, kajsive, kumbullave dhe grurit.
Medikamentet mund të lehtësojnë simptomat e SZI. Megjithatë, asnjë formë terapie e deritanishme, e aplikuar vetëm, nuk mund ta kurojë këtë gjendje përgjithmonë. Lajmi i mirë është se 10-20% e njerëzve të sapo diagnostikuar janë asimptomatikë pas 5 vjetësh nga fillimi i simptomave.
Ata me kapsllëk këshillohen të hanë produkte me fibra të larta, megjithëse mund të përkeqësojnë fryrjen te disa pacientë. Kjo arrihet duke ngrënë më shumë fruta dhe perime. Përfundimisht është e mundur që të gëlltiten preparate me bazë fibrash si suplemente. Nëse ngrënia e shumë fibrave rezulton në përkeqësim të simptomave, ato duhet të ndërpriten.
Këshillohet edhe aktiviteti i rregullt fizik. Kjo do të thotë nivele të moderuara të aktivitetit fizik për 20 deri në 60 minuta, 3 deri në 5 ditë në javë. Studimet tregojnë se kjo ndihmon në përmirësimin e disa prej simptomave të SZI.
Si trajtohet SZI?
Medikamentet mund të lehtësojnë simptomat e SZI. Megjithatë, asnjë formë terapie e deritanishme, e aplikuar vetëm, nuk mund ta kurojë këtë gjendje përgjithmonë. Lajmi i mirë është se 10-20% e personave të sapodiagnostikuar janë asimptomatikë pas 5 vitesh nga fillimi i simptomave. Ka një sërë trajtimesh dhe terapish të ndryshme për SZI. Shpesh është e nevojshme të provoni më shumë se një kombinim trajtimesh dhe ilaçesh për të gjetur atë që funksionon më mirë për ju. Konsultimi me një mjek, nutricionist, psikiatër dhe psikolog mund të ndihmojë me SZI, pasi stresi dhe kujdesi mund ta përkeqësojnë gjendjen. E gjithë kjo i përket grupit të formave psikosociale të terapisë. Domethënë, sidomos këta pacientë duan një shpjegim logjik të gjendjes së tyre me dozën e nevojshme të ndjeshmërisë, edhe pse ende nuk dihet shkaku i saktë i SZI. Trajtimi SZI mund të marrë pak kohë, kështu që gjatë këtij procesi, është e rëndësishme të komunikoni me mjekun tuaj për ndonjë nga simptomat, shqetësimet tuaja dhe çfarëdo faktor stresues ose probleme të tjera që mund të lindin.
Ushqimet më të zakonshme që prodhojnë gazra të tepërt janë bishtajoret (si fasulet) dhe perimet si lakra, lulelakra dhe brokoli. Disa njerëz gjithashtu kanë probleme me konsumimin e qepëve, selinos, karotave, rrushit të thatë, bananeve, kajsive, kumbullave dhe grurit.
Si rregull i përgjithshëm, medikamentet rezervohen vetëm për pacientët, simptomat e të cilëve nuk u përgjigjen në mënyrë adekuate masave më konservatore si ndryshimet dietike dhe shtesat e fibrave. Medikamentet që mund të ndihmojnë në trajtimin e simptomave të SZI përfshijnë:
- Medikamente për lehtësimin e diarresë;
- Medikamente për lehtësimin e kapsllëkut;
- Ilaçet kundër depresionit – këto barna veprojnë duke bllokuar dhe lehtësuar dhimbjen. Kur përdoren për të trajtuar SZI, ato jepen në doza shumë më të vogla sesa do të jepeshin normalisht për trajtimin e depresionit ose gjendjeve të tjera psikiatrike;
- Ilaçet e quajtura “antispazmatikë”;
- Antibiotikët – këto medikamente ndonjëherë ndihmojnë në trajtimin e fryrjes dhe diarresë tek disa njerëz dhe janë kryesisht forma antibiotikësh jo të absorbueshme.
- Probiotikët – ka një interes në rritje për efektet e mundshme të dobishme të të ashtuquajturave baktere “të shëndetshme” (probiotikë) në sëmundje të ndryshme të zorrëve, përfshirë SZI. Nëse suplementet që përmbajnë këto baktere janë jashtëzakonisht të dobishme nuk është vërtetuar plotësisht, por është fakt që në praktikën e përditshme dhe sipas udhëzuesve të disa shoqatave, si Shoqata Botërore Gastroenterologjike, ato rekomandohen dhe përdoren në mënyrë aktive te pacientët me SZI.
Mungesa e provave 100% të besueshme për përfitimet e probiotikëve në trajtimin e sindromës së zorrës së irrituar (SZI) është ndoshta për shkak të heterogjenitetit të këtij çrregullimi. Megjithatë, studimet tregojnë se është e mundur të arrihet një përfitim klinikisht i rëndësishëm dhe efekt pozitiv në nëngrupe të caktuara pacientësh, veçanërisht në ata me shfaqje mbizotëruese të diarresë dhe fryrjes, të gjitha në dritën e rëndësisë së ndryshimeve në përbërjen e mikroflorës së zorrëve normale në këtë nëngrup pacientësh me SZI, pra prania e disbalancës.
Një prej tyre është probiotiku PROBIELLE IBSolution në formulim pluhur për përdorim oral, i cili është një përzierje e baktereve të dobishme të acidit laktik të liofilizuar, me një minimum prej 3 x 109, pra 3 miliardë qeliza të gjalla të specieve Lactobacillus plantarum CECT 7484, Lactobacillus plantarum CECT 7485 dhe Pediococcus acidilactici CECT 7483. Ky probiotik është treguar efektiv në disa studime shkencore dhe redukton fryrjet dhe dhimbjet e barkut, rregullon zbrazjen e zorrëve, përmirëson cilësinë e jetës së pacientëve me SZI dhe gjithashtu redukton simptomat e intolerancës ndaj laktozës. Gjegjësisht, ky probiotik është i vetmi kombinim i 3 llojeve probiotike, të njohura nga Organizata Botërore e Gastroenterologëve e cila është në udhëzuesin e tyre për probiotikët nga viti 2017. Redukton përshkueshmërinë e zorrëve duke reduktuar kështu simptomat e diarresë dhe ndjeshmërinë. Probiotikët si një klasë produkti veprojnë duke korrigjuar disbiozën e zorrëve dhe duke balancuar mikrobiotën e zorrëve, si dhe kanë veprim antiinflamator.
Çfarë jete mund të presin pacientët me SZI dhe cila është prognoza?
Shumica e njerëzve me SZI e kanë këtë gjendje për pjesën tjetër të jetës së tyre. Megjithatë, shumica e pacientëve gjejnë mënyra për të përmirësuar simptomat e tyre. Çelësi është të vazhdoni të punoni me mjekun tuaj derisa së bashku të gjeni një qasje të përshtatshme që funksionon.
