Shkruan: Dr. Ivan Barbov
ISHP Klinika Universitare e Neurologjisë, Shkup
Skleroza multiple është çrregullim inflamator i sistemit nervor qendror, reagim autoimun i shoqëruar nga infiltrimi limfocitar i mbështjellësit të mielinës yndyrore rreth boshteve në cerebrum dhe palcën kurrizore, duke çuar në dëmtimin e mielinës (demielinizimi). Patanatomikisht, karakterizohet nga inflamacion difuz, demielinizim, glioza dhe dëmtimi aksonal i indit të trurit. Forma e përsëritjes – remitimit (RRMS) është forma më e zakonshme (85-90% e pacientëve në fillimin e sëmundjes). Përsëritjet janë manifestim klinik i procesit akut inflamator.
Skleroza multiple prek tre herë më shpesh femrat në krahasim me meshkujt, veçanërisht femrat gjatë viteve të tyre riprodhuese (mosha 20-45).
Për këtë arsye, shtatzënia është temë e rëndësishme që kërkon vëmendje të veçantë. Ndërsa sasia e të dhënave në dispozicion për disease-modifying therapy (DMT) te gratë shtatzëna po rritet, vetëm një pjesë e vogël e DMT konsiderohet aktualisht plotësisht e sigurt për përdorim gjatë shtatëzënësisë. Vendimi për të vazhduar DMT varet nga ashpërsia e sëmundjes dhe lloji i DMT që përdoret. Ekziston rrezik i lartë i përsëritjes pasi një grua të lindë.
Qëndrimet dhe njohuritë rreth shtatzënisë gjatë sklerozës multiple kanë evoluar ndjeshëm gjatë shekullit të kaluar. Krahasuar me gratë e shëndetshme, skleroza multiple nuk duket se ndikon në zhvillimin e fetusit. Deri në vitin 1970, gratë me MS këshilloheshin të mos mbeteshin shtatzënë. Një kthesë e madhe u bë më vitin 1998 kur studimi Pregnancy in MS (PRIMS) hapi perspektiva të reja për këtë çështje. Ky është studimi i parë i ardhshëm në shkallë të gjerë për të vlerësuar ndikimin e mundshëm të shtatzënisë dhe lindjes në rrjedhën klinike të sklerozës multiple.
Deri më tani, asnjë efekt anësor afatgjatë neonatal nuk është raportuar gjatë sklerozës multiple.
Vendimi për të vazhduar DMT varet nga ashpërsia e sëmundjes dhe lloji i DMT i përdorur. Është shumë e rëndësishme që gratë të kenë kontrollin e sklerozës multiple para se të mbesin shtatëzënë. Megjithëse gratë zakonisht ndalojnë DMT për shkak të planifikimit familjar, neurologët rekomandojnë që skleroza multiple te gratë që planifikojnë të krijojnë barrë të kontrollohet për një vit para konceptimit.
Mendohet se gjatë shtatzënisë, numri i relapsave te pacientët me sklerozë multiple zvogëlohet ndjeshëm, për shkak të efektit mbrojtës të hormoneve të estrogjenit.
Nga ana tjetër, gratë me sklerozë multiple të pakontrolluar para dhe gjatë shtatzënisë kanë rrezik më të lartë të rikthimit pas lindjes. Kjo dëshmohet nga rezultatet e një studimi që tregoi se gratë me aktivitet më të lartë të sëmundjes në shtatzëninë e hershme kanë rrezik më të lartë të relapsit në tre muajt e parë pas lindjes. Një fakt interesant është se përdorimi i DMT në çdo kohë gjatë dy viteve para shtatzënisë shoqërohet me rrezik të reduktuar prej 45% të relapseve pas lindjes. Shtatzënia ka tendencë të rrisë nivelin e kortikosteroideve natyrore në trupin e gruas, kështu që këtu qëndron përgjigja pse shumë gra ndihen më mirë gjatë shtatëzënësisë. Këto nivele ulen ndjeshëm pas lindjes, gjë që shpjegon rritjen e frekuencës së relapseve.
DMD ekzistuese tashmë lejon përdorimin e acetatit të glatiramerit gjatë shtatëzanësisë dhe laktacionit. Gjithashtu, interferoni beta-1a dhe natalizumab janë treguar mjaft të sigurta gjatë shtatëzënësisë në disa studime dhe janë gati të aprovohen për trajtimin e pacientëve shtatzëna me sklerozë multiple.
- Përfundim
Skleroza multiple nuk ka asnjë efekt mbi pjellorinë, shtatzëninë dhe rezultatet e fetusit, ndërsa shtatzënia nuk ka asnjë efekt negativ në ecurinë afatgjate të sëmundjes dhe akumulimin e aftësisë së kufizuar. Trajtimi i sklerozës multiple gjatë shtatzënisë duhet të përshtatet me nevojat e pacientit, duke marrë parasysh: moshën, relapset e mëparshme dhe ashpërsinë e tyre, përparimin e sëmundjes, paaftësinë, rrezikun e trajtimit, ndërprerjen, përkundrejt terapisë së mirëmbajtjes.
