SHKRUAN:
Dr.Liljana Brajeviq,
specialiste e kirurgjisë së përgjithshme – subspecialiste e kirurgjisë torakale.
♦♦♦♦♦♦♦
MITET DHE FAKTET RRETH KANCERIT TË GJIRIT
Sëmundjet malinje të gjirit janë një nga sëmundjet më të zakonshme tek gratë. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), në vitin 2020, 685.000 gra vdiqën nga kanceri i gjirit dhe 2.3 milionë u diagnostikuan me këtë sëmundje.
Në ditët e sotme, ne bombardohemi çdo ditë me shumë informacione nga fusha të ndryshme, duke përfshirë edhe këtë temë. Kjo është arsyeja pse ndonjëherë është e vështirë të kuptojmë se çfarë është e vërtetë dhe çfarë jo. Shpesh hasen informacione të pasakta në lidhje me faktorët e rrezikut, vetë sëmundjen, trajtimin etj.
Për ti kuptuar mitet më të shpeshta ne iu kundërvihemi atyre me fakte:
1. MIT – Nëse askush në familje ka pasur kancer të gjirit, nuk do të kem as unë.
FAKT-Vetëm 5-10% e kancereve të gjirit janë të trashëguara. Në 90 përqindëshin e mbetur shfaqet për herë të parë. Faktorët më të mëdhenj të rrezikut konsiderohen të jenë: të qenit grua, mosha (mbi 50 vjeç), menstruacionet e hershme, menopauza e vonë, terapia hormonale, gratë që nuk kanë lindur kurrë, obeziteti, lindja e fëmijës së parë pas moshës 40 vjeç, alkooli, pirja e duhanit etj.
2. MIT – Nëse ushqeheni shëndetshëm, ushtroni, nuk pini cigare, nuk keni rrezik të prekeni nga kanceri i gjirit.
FAKT-Me ushqim të shëndetshëm, stërvitje, etj., ju vetëm mund të zvogëloni rrezikun, por kjo nuk është një garanci se nuk do të prekeni nga sëmundja.
3. MIT – Mbajtja e sytjena, sidomos e atyre me tel, mund të shkaktojë kancerin e gjirit, sepse prishin drenazhin limfatik, i cili grumbullon substanca të dëmshme në gji që shkaktojnë kancer.
FAKT-Absolutisht e pasaktë. Në vitin 2014, u krye një studim në të cilin u ekzaminuan rreth 1500 gra me kancer gjiri dhe nuk u gjet asnjë provë përkatëse për të mbështetur këtë teori.
4. MIT – Përdorimi i deodorantëve me përmbajtje alumini shkakton kancer të gjirit sepse bllokojnë djersitjen përmes së cilës largohen substancat e dëmshme.
FAKT-Deri tani, nuk ka studime përkatëse që tregojnë një lidhje midis deodorantëve dhe kancerit të gjirit. Nëse do të ishte e saktë, atëherë numri i pacientëve me kancer të të dy gjinjve do të ishte në rritje, sepse ne përdorim deodorant në të dyja sqetullat dhe statistikisht nuk është kështu. Karcinoma paraqitet vetëm te njëri gji.
Absolutisht është e pasaktë, se mbajtja e sytjenave mund të shkaktojë kancerin e gjirit, posaçërisht ata me tel, sidomos e atyre me tel, mund të shkaktojë kancerin e gjirit, sepse prishin drenazhin limfatik, i cili grumbullon substanca të dëmshme në gji që shkaktojnë kancer.
Rekomandohet që deodorant të mos të vendoset një ditë para se të bëhet ekzaminimi mamografik, sepse grimcat e aluminit mund të shfaqen si artefakte në mamografi dhe ta bëjnë të vështirë interpretimin.
5. MIT – Konsumimi i shumë sheqernave çon në kancer ose përhapjen e asaj që tashmë është shfaqur. Ky mit ekziston jo vetëm për kancerin e gjirit, por për të gjitha llojet e kancerit.
FAKT-Të gjitha qelizat në trupin tonë, qofshin të shëndetshme apo kanceroze, përdorin sheqerin në gjak (glukozën) për funksionimin normal. Qelizat kancerogjene vetëm e djegin atë më shpejt sepse ato shumohen intensivisht. Por nuk ka studime që tregojnë një lidhje të drejtpërdrejtë midis konsumit të sheqerit dhe incidencës së kancerit, por ka një lidhje me rrezik të lartë të obezitetit. Prandaj, si rekomandim i përgjithshëm për konsumimin e sheqerit është rreth 6 lugë çaji sheqer në ditë (ku përfshihet sheqeri nga lëngjet, frutat, etj.).
6. MIT – Kanceri i gjirit shkakton gjithmonë një gungë që mund të vihet re.
FAKT-Jo detyrimisht është ashtu. Mund të përdoret si justifikim për të mos shkuar në kontrolle të rregullta. Por ndonjëherë kanceri, kur kanceri është në një fazë të hershme në nivelin e mikrokalcifikimeve të vogla, nuk mund të ndihet apo hetohet, por mund të diagnostikohet me mamografi.
Deri tani, nuk ka studime përkatëse që tregojnë një lidhje midis deodorantëve dhe kancerit të gjirit. Nëse do të ishte e saktë, atëherë numri i pacientëve me kancer të të dy gjinjve do të ishte në rritje, sepse ne përdorim deodorant në të dyja sqetullat dhe statistikisht nuk është kështu. Karcinoma paraqitet vetëm te njëri gji.
Vetëkontrolli është një ide e shkëlqyer duhet praktikuar, megjithatë nuk mund të zëvendësojë metodat moderne diagnostike si: eko e gjirit, mamografia dhe rezonanca magnetike e gjirit
7. MIT – Kanceri i gjirit në fazën e hershme rrallë mund të përsëritet dhe të përhapet.
FAKT-Edhe në një fazë të hershme, ekziston gjithmonë rreziku që kanceri të kthehet. Është e vërtetë që rreziku i përsëritjes është më i lartë 2 deri në 5 vjet pas operacionit, por edhe pas 20 vjetësh ka 15 deri në 20 për qind shanse për rikthim. Kjo është arsyeja pse nevojiten kontrolle të rregullta.
8. MIT – Të gjitha kanceret e gjirit trajtohen njësoj.
FAKT-Të gjithë pacientët janë të ndryshëm, kështu që trajtimi është i ndryshëm dhe individual për çdo pacient. Varet nga disa faktorë (faza e sëmundjes, lloji i kancerit, mosha e pacientit dhe statusi hormonal, ekzistenca e mutacioneve gjenetike, analiza imunohistokimike e kancerit, etj.).
9. MIT – Kanceri i gjirit shfaqet vetëm te pacientët e moshuar dhe vetëm te femrat.
FAKT-Është e vërtetë se me rritjen e moshës, rreziku i zhvillimit të kancerit të gjirit rritet. Në vitin 2017, një studim zbuloi se rreth 4 për qind e kancereve ndodhën te gratë nën moshën 40 vjeç, 23 për qind te gratë në të 50-at e tyre dhe 27 për qind te gratë mbi moshën 60 vjeç. Kjo do të thotë se 1 në 25 raste të kancerit të gjirit ndodh te pacientët nën 40 vjeç. Gratë që kanë një histori familjare të kancerit të gjirit tek të afërmit nën moshën 40 vjeç duhet të fillojnë kontrollet e rregullta shumë më herët se gratë e tjera që nuk kanë një histori të tillë.
10. MIT – lëndimi i gjirit shkakton kancer
FAKT – në rastet e lëndimit të gjirit, në vendin e goditjes ndodh e ashtuquajtura ënjtje, nekrozë dhjamore, e cila gjatë ekzaminimit të mamografisë ndonjëherë mund të ngjajë me karcinomën. Për diferencim të saktë bëhet një biopsi.
11. MIT – Kanceri i gjirit shfaqet vetëm tek femrat.
FAKT-Në 1 për qind të rasteve, kanceri i gjirit shfaqet te meshkujt. Pra, shumë më rrallë, por nuk do të thotë që nuk mund të telefononi. Në Amerikë, rreth 2670 meshkuj pritet të sëmuren këtë vit. Problemi është se më së shpeshti diagnostikohet në një fazë shumë të avancuar, sepse rrallë dikush mendon për të.
12. MIT – Nëse keni një mutacion BRCA1 ose BRCA2 në ADN-në tuaj, atëherë me siguri do të sëmureni nga kanceri i gjirit.
FAKT-Sipas Institutit amerikan kombëtar të kancerit, në familjet ku janë zbuluar mutacionet BRCA1 ose BRCA2, është vërtetuar se vetëm 5-10 % të pacienteve preken nga kanceri i gjirit. Është vërtetuar se, tek të gjitha gratë që kanë trashëguar. Është vërtetuar se jo të gjitha gratë në familje i kanë trashëguar dhe ato që kanë trashëguar mutacionet nuk do të thotë domosdoshmërish se do të kenë kancer. Është identifikuar një rrezik në rritje (pesë herë më shumë) për t’u prekur nga kanceri i gjirit gjatë jetës së tyre. Prandaj rekomandohet që këta pacientë të fillojnë kontrollet e rregullta, eko të gjirit shumë më herët rreth moshës 25 vjeçare dhe mamografinë menjëherë pas moshës 30 vjeçare.
Në spitalin “Zhan Mitrev” është në dispozicionin tuaj ekipi mjekësor me përvojë të madhe prej radiologësh dhe kirurgësh, të cilët do ju zbulojnë diagnozën në kohë dhe njëkohësisht ju ofrojnë zgjidhjen e duhur me ndihmën e teknologjisë bashkëkohore. Për të caktuar një takim telefononi në numrin 02/3091-484.
Përktheu dhe përshtati:S.N
