Shkruan: Dr. Suzana Mijovska
Internist
Diarreja është lëvizje e shpeshtë e zorrëve në formën e jashtëqitjes së rrallë dhe me mukozë. Ndodh për shkak të lëvizjes jonormale të shpejtë të materies fekale nëpër zorrë të trashë, kështu që ka rritje të përmbajtjes së lëngjeve ose vëllimit të përmbajtjes së zorrëve. Për shkak të kësaj, ka defekim të shpeshtë me jashtëqitje të holluara me ujë me shkallë të ndryshme të viskozitetit. Përmbajtja e ekskretuar e zorrëve ndonjëherë mund të përmbajë gjaku, qelb dhe substanca të tjera. Para fillimit të kësaj gjendjeje, vërehet peristaltikë e theksuar (lëvizje të zorrëve), e cila shpeshherë përcillet me ngërçe të dhimbshme.
Diarreja mund të jetë akute (kur shfaqet papritur, zgjat pak dhe kalon pa pasoja) ose kronike (kur zgjat me javë ose muaj).
KOHË E ULËT E ABSORBIMIT
Reduktimi i kohës së absorbimit ndodh kur materia fekale nuk është në kontakt të mjaftueshëm me sipërfaqen e duhur absorbuese të traktit tretës. Pasoja e kësaj është rritja në sasinë e lëngjeve në përmbajtjen e zorrëve. Faktorët që shkaktojnë këtë gjendje janë: rezeksioni i stomakut, zorrës së hollë ose të trashë, piloroplastika, vagotomia, përdorimi i disa medikamenteve (antacide dhe laksativë që përmbajnë kripëra magnezi), agjentë humoralë që përshpejtojnë rrjedhën e fekaleve duke stimuluar muskujt e lëmuar në muret e zorrëve.
MALAPSORBIMI
Malabsorbimi (përthithja e dobët) shkakton diarre përmes mekanizmave osmotikë dhe sekretues. Në rastin e parë ndodh si pasojë e gëlltitjes së ushqimeve të pasura me përbërës të tretshëm në ujë me peshë molekulare të ulët, ndërsa disa lipide veprojnë si stimulues sekretimi dhe shkaktojnë diarre sekretore. Diarreja e lidhur me keqpërthithjen mund të zhvillohet gjithashtu kur transporti i përmbajtjes së zorrëve zgjatet dhe bakteret shumohen në zorrën e hollë. Faktorët më të zakonshëm që shkaktojnë këtë lloj diarreje janë: sëmundja celiake (intoleranca ndaj glutenit), keqpërthithja e fruktozës (sheqeri i frutave), anemia pernicioze, ulja e sekretimit të pankreasit (në rast të fibrozës cistike ose pankreatitit), fibroza radiale, kimioterapia, etj.
DIARREJA MOTORIKE
Diarreja motorike ose e lëvizshmërisë ndodh për shkak të peristaltikës së përshpejtuar (aktivitetit motorik) të zorrëve të holla dhe të zorrës së trashë. Më së shpeshti shfaqet për shkak të sekretimit të substancave aktive si peptid vazointestinal, serotonin dhe kalcitonin ose si pasojë e shqetësimeve në aktivitetet e sistemit nervor autonom (veçanërisht parasimpatik).
DIARREJA PSIKOGJENIKE
Diarreja psikogjene ose emocionale ndodh në momentet e rritjes së tensionit nervor, kur stimulimi i fortë i sistemit nervor parasimpatik shkakton rritje të lëvizshmërisë dhe sekretimit të fundit të zorrës së trashë.
KOMPLIKIMET
Humbja e lëngjeve dhe dehidratimi, çekuilibri i elektroliteve dhe kolapsi vaskular mund të ndodhin gjatë diarresë. Kolapsi mund të zhvillohet veçanërisht shpejt te fëmijët, të moshuarit dhe personat me aftësi të kufizuara, si dhe te pacientët me formë të rëndë diarreje, si ato të kolerës. Humbja e bikarbonateve mund të shkaktojë acidozë metabolike, ndërsa hipomagnesemia mund të çojë në tetani të muskujve.
DIAGNOZA
Diagnoza e saktë vendoset në bazë të anamnezës, ekzaminimit klinik, analizës laboratorike të elektroliteve, ekzaminimit mikro dhe makroskopik të jashtëqitjes dhe procedurave shtesë diagnostikuese: rektoskopia, sigmoidoskopia, biopsia e mukozës së zorrës së trashë (për ekzaminim patohistologjik), ekzaminimi me rreze X përcaktimi i enzimave pankreatike dhe pankreatografia).
TRAJTIMI
Terapia për diarre është përgjithësisht simptomatike. Baza e terapisë është zëvendësimi i ujit dhe elektroliteve, i cili në rastet e diarresë së rëndë administrohet parenteralisht. Probiotikë që përmbajnë kultura bakteriale të liofilizuara që ndihmojnë në rivendosjen e florës bakteriale të zorrëve. Opioidet e lehta me veprim qendror (loperamidi, difenoksilati), si dhe kodeina, lehtësojnë në mënyrë efektive simptomat e diarresë, por përdorimi i tyre nuk rekomandohet te pacientët febrilë dhe kur dyshohet për etiologji infektive të diarresë, sepse mund të zgjasë kohën e shërimit. Terapia me antibiotikë jepet për diarre të rënda dhe afatgjatë me shkak të njohur bakterial.
PARANDALIMI
- Kushtojini vëmendje të veçantë higjienës së duarve. Lajini ato me sapun dhe ujë sa herë që shkoni në tualet ose prekni ushqim.
- Alkooli në formë xheli është shumë i dobishëm për dezinfektimin e duarve dhe parandalimin e përhapjes së mikroorganizmave patogjenë.
- Masat ekstreme të higjienës së enëve të kuzhinës që do të përdorni.
- Lajini mirë frutat dhe perimet përpara se t’i konsumoni.
- Nëse keni dyshime për origjinën e ujit, konsumoni ujë në shishe. Nëse nuk jeni në gjendje të përdorni ujë në shishe të fabrikës, përdorni ujë të zier dhe të ftohur.
- Ruani ushqimin në frigorifer.
- Kushtojini vëmendje disa ushqimeve, si vezët, mishi, qumështi dhe produktet e qumështit, pasi ato kanë më shumë gjasa të transmetojnë sëmundje të tilla si salmoneloza.
- Shmangni ushqimet që janë në temperaturën e dhomës për më shumë se 24 orë.
- Mos ndani ujin, ushqimin ose enët e kuzhinës me njerëzit e tjerë.
