Shkruan: Dr. Simonida Kotlarova – Poposka
gjinekologe
Infeksioni me lloje HPV me rrezikshmëri të lartë ka tendencë të zgjasë më gjatë sesa tipet HPV me rrezikshmëri të ulët dhe mund të rezultojë në displazi cervikale që çon në kancer të qafës së mitrës.
Tetë lloje HPV me rrezik të lartë përbëjnë 95 përqind të të gjithë kancereve të qafës së mitrës, ndërsa dy prej tyre (llojet 16 dhe 18), shkaktojnë rreth 70 përqind të kancereve të qafës së mitrës.
Infeksioni me më shumë lloje të rrezikut të lartë vepron sinergjikisht në kancerogjenezën e qafës së mitrës. Neoplazi intraepiteliale cervikale e shkallës 1 (CIN1) tregon për infeksion aktiv HPV dhe mund të përsëritet në mënyrë spontane në 40% të rasteve. CIN 2 paraqet lezion të shkallës së lartë, ndërsa CIN 3 të paktën tërhiqet dhe rritet në kancer të qafës së mitrës. Llojet HPV me rrezik të ulët 6 dhe 11 shkaktojnë 90-95 përqind të lythave gjenitale. Megjithatë, bashkë-infeksioni me lloje të shumta është relativisht i zakonshëm, kështu që prania e lythave nuk përjashton llojet me rrezik të lartë. Llojet me rrezik të lartë HPV gjenden në 31 përqind të lezioneve gjenitale.
TESTIMI
HPV mund të zbulohet me anë të testimit PCR ose ADN. Testimi për llojet HPV me rrezik të ulët që nuk shkaktojnë kancer të qafës së mitrës nuk ka asnjë përfitim klinik, kjo është arsyeja pse testet e ADN-së aktualisht në dispozicion, zbulojnë vetëm llojet e HPV me rrezik të lartë. I tillë është testi i HPV-së Hibrid Capture II High Risk që zbulon 13 lloje të rrezikut të lartë. Ndjeshmëria është afërsisht 90% dhe mund të kombinohet me citologji (PAP) te gratë 30 vjeçare dhe më të vjetra. Nëse të dyja provat janë negative, ato mund të përsëriten pas tre vjetësh.
FAKTORËT E RREZIKUT
Kontakti gjenital është faktor kryesor i rrezikut për marrjen e HPV-së.
Rreziku rritet me numrin e partnerëve seksualë. Faktorët e tjerë të rrezikut përfshijnë partnerë të shumtë, seks në moshë të hershme, mospërdorimin e prezervativëve dhe infeksionet seksualisht të transmetueshme. Përdorimi i prezervativit është vetëm 70 përqind efektiv në parandalimin e transmetimit të HPV për shkak të kontaktit me lëkurën gjenitale. Pirja e duhanit gjithashtu shoqërohet me infeksionet e vazhdueshme të HPV. Gratë që pinë më shumë se 20 cigare në ditë kanë gjasa të rritura për infeksion të vazhdueshëm HPV në krahasim me ato që pinë duhan më pak se 10 cigare në ditë. Edhe meshkujt që pinë duhan kanë më shumë të ngjarë të fitojnë lythat gjenital në krahasim me jo duhanpirësit.
MBROJTJA NËPËRMJET VAKSINËS
Ekzistojnë dy vaksina të aprovuara të HPV. Njëra është vaksina katër-valente që mbron nga llojet e HPV 6,11,16 dhe 18. E aprovuar është në vitin 2006 për vajzat dhe gratë nga mosha 9 deri në 26 vjeçare. Mbron nga lythat gjenitale dhe kanceri i qafës së mitrës dhe jepet si seri prej tre vaksinash (në muajt 0, 1 deri 2 dhe 6).
E dyta është vaksina bivalente që mbron nga llojet 16 dhe 18, por jo dhe nga llojet 6 dhe 11. Vaksina katër-valente (e cila përdoret edhe në vendin tonë) është pothuajse 100 përqind efektive në parandalimin e lezioneve prekanceroze (CIN 2 dhe CIN 3) dhe lythave gjenitale kur u jepet pacientëve që nuk janë të ekspozuar ndaj infeksionit. Megjithatë, vaksina e dhënë për gratë seksualisht aktive dhe të ekspozuara ndaj HPV ka më pak mbrojtje.
Përdorimi rutinë i vaksinës HPV rekomandohet për vajzat e moshës 11 deri në 12 vjeç, me opsionin që të jepen edhe nga mosha 13 deri në 26 vjeç.
Aktualisht nuk ka të dhëna të mjaftueshme për ose kundër vaksinimit rutinë te gratë e moshës 19 deri në 26 vjeç. Kohëzgjatja e mbrojtjes është të paktën pesë vjet, ndërsa planifikohet një studim vijues prej 15 vjetësh. Mbrojtja afatgjatë është e nevojshme që vaksinimi i HPV të jetë me kosto efektive. Të dyja vaksinat duken të sigurta dhe imunogjene. Efektet anësore më të zakonshme janë reagimi lokal i vaksinës, marramendja, të vjelljat dhe alivanosja. Pavarësisht vaksinimit, është e rëndësishme që skriningu i qafës së mitrës (me Pap-bris) të vazhdohet, pasi vaksina ka pak të ngjarë të ndryshojë rrjedhën e infeksionit ekzistues ose të kurojë cilindo me sëmundje të shkaktuar nga HPV.
VAKSINIMI JO RUTINOR I DJEMVE
Përdorimi jo rutinë i vaksinës katër-valente është aprovuar tek djemtë midis moshës 9 dhe 18 vjeç për parandalimin e lythave gjenitale. Edhe pse meshkujt përfaqësojnë rezervuar për infeksionin HPV te femrat, mungesa e provave të përdorimit dhe kostoja, e bëjnë vaksinimin e kësaj popullate të diskutueshëm. Ekzistojnë gjithashtu prova që rrethprerja (synetia) mund të zvogëlojë infeksionin HPV te meshkujt.
TRAJTIMI
Kur bëhet fjalë për trajtimin e infeksioneve me HPV dhe pasojat e tyre, ekzistojnë disa mënyra.
Kondilomat hiqen në mënyrë kirurgjikale me bisturi ose lazer, si dhe me krio dhe elektroterapi. Mundësia e dytë është lyerja e rritjeve me podofilin, i cili paraqet një rrëshirë kimike që fitohet nga fryti i murrizit të bardhë dhe i përket grupit të agjentëve citostatikë bimor. Acidi trikloroacetik mund të përdoret për të lyer kondilomat e jashtme, mitrën dhe vaginën.
Hulumtimet kanë treguar se madje 50-80% e çrregullimeve të lehta në testin PAP me rezultate pozitive të HPV (me rrezik të lartë)dhe normalizohen spontanisht pa trajtim. Ndonjëherë këto ndryshime përkeqësohen shpejtë. Për të njëjtën arsye, në gjetjen e infeksionit HPV të qafës së mitrës, këshilla më e rëndësishme është PAP kontrolli i rregullt – thotë mjekja. Gjetja e përsëritur e displazisë HPV është tregues i kolposkopisë së zmadhuar me identifikimin e ndryshimeve. Nëse është e nevojshme, kryhet diagnostikimi histologjik (biopsia), ndërsa në varësi të rezultateve të disponueshme për trajtim të mëtutjeshëm, janë metoda kirurgjikale të konizimit (lazer, rrezatim klasik, LLETZ), të cilat heqin indet e sëmura të qafës së mitrës, sëbashku me virusin. Në shkallët më të ulëta të displazisë, përshkruhen rezultate të shkëlqyera me doza të ulëta të interferonit natyral, me 80 deri 100% sukses të trajtimit. Qëllimi kryesor i trajtimit lokal me interferon është frenimi i përfshirjes së HPV në gjenomin e qelizave ende të pa infektuara, që ndërtojnë mukozën e vaginës dhe të qafës së mitrës. Me aplikimin e vaksinës kundër HPV-së mendohet se përfundimisht do të zvogëlohet rreziku nga ky lloj infeksioni i rrezikshëm.
Pjesa e parë për HPV-në nga Dr. Simonida Kotlarova-Poposka:
Human papilloma virusi – HPV Manifestimet dhe rreziqet (1)
