Shkruan: Dr. Bjanka Çaçev Spançevska
Neuropsikiatër
Çrregullimi i përgjithshëm i ankthit (GAD) i përket grupit të çrregullimeve të ankthit dhe karakterizohet nga kujdesi i tepruar, shpeshherë i pakontrolluar irracional në funksionimin e përditshëm. Simptomat zgjasin më shumë se 6 muaj dhe janë të pranishme çdo ditë. Shqetësimi i tepërt ndikon në funksionimin e përditshëm, duke shkaktuar një ndjenjë shkatërrimi të afërt.
Ankthi është ndjenjë e vazhdueshme presioni, shtrëngimi, pamundësie për t’u çlodhur dhe relaksuar, mungesë gëzimi në jetë. Pacientët shpesh herë janë shumë të shqetësuar për shëndetin e tyre, problemet familjare ose financiare, rast vdekje në familje ose shoqëri, problemet me miqtë, problemet në marrëdhëniet me njerëzit e tjerë, vështirësitë në punë etj. Ata gjithashtu shpesh ankohen për ndryshime të vështirësive fizike – lodhje, dhimbje koke, të përziera, të vjella, dridhje të duarve dhe këmbëve, tension dhe shtrëngim muskulor, dhimbje muskulore, vështirësi gjatë gëlltitjes dhe frymëmarrjes, ulje të përqendrimit, nervozizëm, agjitacion, djersitje, shqetësim, pagjumësi, valë të nxehta, kruajtje, vështirësi në kontrollin e ankthit. Nëse këto simptoma janë të vazhdueshme për 6 muajt e fundit, atëherë është GAD.
Gjendja shfaqet në të gjitha grupmoshat, por është më e zakonshme tek njerëzit e moshës së mesme. Është dy herë më e zakonshme tek popullata femërore. Shpesh fillon në fëmijëri, ndaj me kalimin e kohës sëmundja përparon dhe shfaqet në moshën e mesme. Fillimisht përmendet faktor ose situatë stresi.
Kur sëmundja zhvillohet, ajo lehtë mund të bëhet kronike nëse nuk trajtohet në kohë dhe me terapinë e duhur.
Me terapinë e duhur arrijmë ta kontrollojmë sëmundjen. Për shkak të ndjenjës së vazhdueshme të ankthit, pacientët shpesh përdorin në mënyrë arbitrare qetësues për një kohë të gjatë, gjë që mund ta përkeqësojë më tej gjendjen.
DISA KRITERE PËR DIAGNOSTIFIKIM
- Ankthi i tepruar (ankth i vazhdueshëm për 6 muaj);
- Ankthi dhe shqetësimi i tepërt shoqërohen me shqetësim, ndjenjë në prag të kolapsit, vështirësi në përqendrim, nervozizëm, agjitacion, gjumë të çrregulluar;
- Simptomat fizike kërkojnë të paktën 3 nga 6 – ngërçe muskulore, ngërçe ose krampe, ndjesi shpimi gjilpërash, dhimbje koke, vështirësi në gëlltitje ose frymëmarrje, palpitacione, djersitje;
- Nuk është një sëmundje tjetër organike ose komorbiditet;
- Të gjitha këto ankesa janë të pranishme në baza ditore dhe ndikojnë në aftësinë funksionale të individit dhe aftësinë e tij për punë.
Pas përdorimit afatgjatë të qetësuesve shfaqet varësia dhe tolerancë ndaj tyre dhe shpesh ato bëhen joefektive. Abuzimi me alkoolin është gjithashtu i zakonshëm. Faktorët gjenetikë përmenden si shkaktarë si predispozicioni gjenetik i cili në bashkëveprim me ndikimin e mjedisit të jashtëm dhe faktorëve psikologjikë mund të çojë në sëmundje. Shkencëtarët besojnë se ka një ndërprerje thelbësore në funksionimin e pjesëve të trurit – ganglionet bazale, të cilat prishin përqendrimin dhe shkëmbimin e molekulave të proteinave të quajtura neurotransmetues.
Për sa i përket terapisë, rezultatet më të mira arrihen me përdorimin e kombinuar të barnave nga grupi i psikoterapisë kognitive biheviorale antidepresive. Trajtimi sigurisht duhet të kryhet nga një ekip profesional i përbërë nga një psikiatër dhe një psikolog. Këshillohet të mësoni disa nga teknikat e relaksimit, të ndryshoni zakonet dhe stilin e jetës, më shumë aktivitet fizik, shëtitje në natyrë. Nëse nuk trajtohet, mund të përkeqësohet në gjendje të tjera, si sulme paniku, depresioni, çrregullim obsesiv-kompulsiv, çrregullim stresi post-traumatik, abuzim me substanca psikoaktive, fobi sociale ose çrregullime të tjera fobike.
