Disa lloje ketrash dhe brejtësish të tjerë në natyrë në vendet e Afrikës Qendrore dhe Perëndimore janë ndoshta rezervuari natyror i virusit. Edhe pse sëmundja quhet lija e majmunit, duket se majmunët nuk janë rezervuar i virusit, por infektohen aksidentalisht, si njerëzit, nga kontakti me kafshët e tjera dhe sekrecionet e tyre. Sëmundja transmetohet te njerëzit përmes kontaktit me sekrecionet e kafshëve të sëmura përmes mukozave ose lëkurës së dëmtuar të njeriut. Ato gjithashtu mund të transmetohen përmes kafshimit ose gërvishtjes së një kafshe të sëmurë.
Sëmundja mund të transmetohet nga personi në person përmes pikave (kontakti i ngushtë) dhe kontaktit me ndryshimet e lëkurës që ndodhin tek pacienti. Sëmundja është më e zakonshme në zonat rurale në disa vende të Afrikës Qendrore dhe Perëndimore (Nigeri, Kongo).
EPIDEMI MË TË VOGLA JANË VËREJTUR NË VENDET AFRIKANE
Lija e majmunit herë pas herë është shfaqur jashtë Afrikës, më së shpeshti tek udhëtarët që u infektuan në Afrikë dhe tek ata që ranë në kontakt të ngushtë me ta. Në vitin 2003, pati një shpërthim të fruthit tek fëmijët dhe adoleshentët në Shtetet e Bashkuara në vitin 2003, kur ata ranë në kontakt me brejtësit e importuar nga Gana.
Në maj të këtij viti, në Britaninë e Madhe u zbuluan nëntë raste të lijes së majmunit, njëri prej të cilëve ishte i importuar nga Afrika, ndërsa pjesa tjetër jo; në Portugali (20), Spanjë (8) dhe Itali (1 + 2 të dyshuar) janë konfirmuar raste të fruthit dhe në këtë moment janë duke u monitoruar disa raste të dyshimta. Rastet janë raportuar si në Kanada ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara.
Organizata Botërore e Shëndetësisë ka bërë thirrje për monitorim të rreptë të kontakteve të të infektuarve me lijen e majmunëve. OBSH theksoi se publiku dhe klinikat shëndetësore duhet të jenë të vetëdijshme për këtë sëmundje, ndërsa skuqjet e pazakonta të lëkurës duhet të ekzaminohen nga ekspertët. Nëse dyshohet për vlijen e majmunëve, pacientët duhet të izolohen menjëherë.
Tani për tani, të gjithë pacientët janë meshkuj dhe shumica mendohet se janë infektuar pasi kanë kryer marrëdhënie seksuale me meshkuj.
SIMPTOMAT DHE TRAJTIMI
Sëmundja manifestohet nga:
- Temperatura e lartë trupore
- Dhimbje koke
- Ethe
- Rraskapitje
- Lodhje
- Dhimbje muskujsh dhe shpine
- Ënjtje e nyjeve limfatike
- Skuqja që i ngjan skuqjes që shfaqet gjatë variçelës
Virusi i lijes së majmunëve është strukturalisht i ngjashëm me virusin e fruthit dhe shkakton sëmundje të ngjashme, por shumë më të lehtë. Por janë të mundshme edhe rastet e vështira. Skuqja karakteristike që shfaqet te lija e majmunit në lëkurë krijon flluska dhe kore. Koha nga ekspozimi ndaj virusit deri në fillimin e simptomave është rreth 10 ditë dhe simptomat zakonisht zgjasin nga 14 ditë deri në katër javë.
Mendohet se vaksinimi kundër fruthit ose variçelës ofron mbrojtje solide kundër lijës së majmunit, por nuk dihet se sa zgjat mbrojtja pas vaksinimit. Kjo do të thotë se nuk dihet nëse personat e vaksinuar më parë kundër fruthit kanë ndonjë mbrojtje. Vaksinimi kundër variçelës u hoq në fund të viteve ’70 dhe në fillim të viteve ’80 pasi u shpall çrrënjosja e fruthit.
Ekziston gjithmonë mundësia që sëmundja të hyjë edhe në vend. Duke qenë se sëmundja në Evropë tani duket se ka filluar të përhapet tek meshkujt që kanë kryer marrëdhënie seksuale me meshkuj, ekziston mundësia që lija emajmunëve të vjen edhe nga ato vende, pra jo vetëm nga Afrika. Megjithatë, duhet pasur parasysh se sëmundja nuk është shumë ngjitëse, pra në shumicën e rasteve kërkohet kontakt shumë i ngushtë me pacientin.
Trajtimi është simptomatik dhe në shumicën e rasteve sëmundja largohet për dy deri në katër javë.
Dallimi mes fruthit dhe lisë së majmunit është i madh dhe i referohet faktit se fruthi ishte antroponozë, pra njeriu ishte i vetmi pritës dhe rezervuar i virusit. Falë këtij fakti, sëmundja mund të zhduket me vaksinim. Nga ana tjetër, lija e majmunëve është zoonozë. Kafshët e egra janë pritëse dhe rezervuar natyror i virusit dhe për këtë arsye nuk ishte e mundur të zhdukej sëmundja edhe nëse kishte një vaksinë efektive.
Më e rëndësishmja, transmetimi i lijes së majmunëve nga njeriu te njeriu është shumë më pak efikas se transmetimi i fruthit, që do të thotë se lija e majmunëve është shumë më pak ngjitëse se varicela. Prandaj edhe në rastet e lisë së majmunëve, që ndodhin herë pas here, nuk bëhet imunizimi masiv kundër vaksinës së fruthit.
