SHKRUAN:
Katerina Shekerovska – Dimovska
Kanceri i mushkërive është shkaktari kryesor i vdekjeve nga kanceri në mbarë botën. Njerëzit që konsumojnë duhan kanë rrezik më të lartë të kancerit të mushkërive, megjithëse sëmundja mund të ndodhë edhe tek individët që nuk kanë pirë kurrë duhan. Rreziku i kancerit të mushkërive rritet me gjatësinë e kohës dhe numrin e cigareve që konsumoni. Nëse e lini duhanin, edhe pas shumë vitesh duhan, mund të reduktoni ndjeshëm shanset për të zhvilluar kancer të mushkërive. Është një sëmundje tinëzare që nuk shkakton shenja dhe simptoma në fazat e saj të hershme. Por në momentin e shfaqjes… mund të jetë tepër vonë.
“Për fat të keq, kanceri i mushkërive nuk jep ndonjë simptomë specifike në fazat e hershme. Ndonjëherë ndjenja e lodhjes, dobësisë, kolla që zgjat më shumë se një muaj dhe nuk përmirësohet me terapi, mund të jetë një nga simptomat e hershme që do t’i shtynte pacientët të fillojnë me ekzaminimet fillestare diagnostike”, shpjegon doktor Liljana Brajeviq. kirurge torakale dhe Dr. Zvonko Atanasov, specialist në radiodiagnostikë nga klinika “Zhan Mitrev”.
Me qëllim zbulimin në kohë të pacientëve asimptomatikë, diagnostikimin në fazë të hershme kur mund të kryhet trajtimi operativ, sepse prognoza për mbijetesë është shumë më e mirë dhe ndërgjegjësimi për zbulimin e hershëm të sëmundjes në fazën fillestare, klinika “Zhan Mitrev” për herë të parë në vend kryen skrining pa pagesë që mbulon pacientët me kancer në mushkëri që janë asimptomatik, por që hyjnë në kategoritë e rrezikut sipas zakoneve të jetesës. Rekomandimi i shqyrtimit përfshin pacientët e moshës 50 deri në 75 vjeç që kanë konsumuar më shumë se 20 cigare (ose 1 paketë) në ditë për 20 vjet ose 2 paketa cigare në ditë për 10 vjet, si dhe pacientët që kanë qenë duhanpirës dhe kanë lënë duhanin në 15 vitet e fundit.
GJITHË NE JEMI DUHANPIRËS ME KËTË AJËR. BËNI KONTROLL PREVENTIV TË MUSHKËRIVE” – titullohet fushata kombëtare me të cilën Spitali klinik “Zhan Mitrev” kontribuon në shënimin e 4 shkurtit – Ditës Botërore për luftën e kancerit dhe ndërgjegjësimit për këtë sëmundje. Çfarë do të thotë diagnoza në kohë për pacientin?
Dr. Brajeviq: Diagnostikimi në kohë i çdo sëmundjeje, veçanërisht kancerit, është shumë i rëndësishëm sepse nga ai varet lloji i trajtimit dhe rezultati përfundimtar. Sigurisht që nuk është e njëjta gjë nëse pacientët i diagnostikojmë në një fazë të hershme, kur terapia është më e thjeshtë, më efektive dhe prognoza është shumë më e mirë, sesa kur i diagnostikojmë në një fazë të avancuar, kur mundësitë e trajtimit janë të kufizuara, d.m.th. , opsionet janë të pakta, dhe për këtë arsye prognoza është shumë më e keqe.
Karcinoma e mushkërive ka një fazë të hershme, kur sëmundja lokalizohet vetëm në mushkëri pa prekur/përhapur në organet përreth. Nëse sëmundja zbulohet në këtë fazë, rezultatet prognostike janë më të mira. Kur sëmundja përhapet në organet përreth, atëherë trajtimi është më i vështirë dhe prognoza është më e keqe.
Për këtë qëllim këshilla ime për të gjithë pacientët, veçanërisht ata që bëjnë pjesë në grupin e rrezikut, domethënë, të gjithë ata që kanë një histori të gjatë të konsumit së duhanit, ekspozimit ndaj asbestit, ekspozimit ndaj kimikateve inhalatore ose ekzistencës së sëmundjeve kronike të mushkërive, duhet të rregullisht të kryejnë kontrolle, pa neglizhuar as simptomat më të vogla.
Skriningu është një mjet shumë i rëndësishëm për zbulimin e kancerit të mushkërive në fazën fillestare të sëmundjes. Për herë të parë në vendin tonë, klinika “Zhan Mitrev” po fillon një projekt “pilot” për skrining dhe diagnostikimin në kohë, zbulimin e hershëm që mund të përmirësojë në mënyrë dramatike shkallët e mbijetesës. Skriningu/shqyrtimi është falas për grupin e qytetarëve të moshës 50-75 vjeç. Nisur nga numri i madh i të interesuarve, si do të bëhet përzgjedhja dhe çfarë përfshin ky shqyrtim?
Dr.Atanasov: Skriningu është një metodë e provuar për të diagnostikuar një sëmundje te pacientët që nuk kanë simptoma, në këtë rast simptoma të kancerit të mushkërive. Për herë të parë në vendin tonë po organizohet një projekt i tillë, i cili do të zgjasë tre vjet dhe do të përfshijë një numër të madh pacientësh. Për të aplikuar për ekzaminim, pacientët e Republikës së Maqedonisë së Veriut duhet të jenë të grupmoshës 50-75 vjeç dhe të plotësojnë një pyetësor në faqen tonë të internetit. Më pas, nga të regjistruarit zgjidhen ata që janë në rrezik të lartë për kancer të mushkërive dhe u bëhet tomografia e kompjuterizuar me dozë të ulët rrezatimi. Nëse verifikohet ndonjë ndryshim në rezultate, bëhen hetime të mëtejshme si bronkoskopia me biopsi ose biopsia transtorakale për të parë se për çfarë lloj ndryshimi bëhet fjalë. Më pas në varësi të gjetjes lokale sugjerohet trajtim operativ ose onkologjik.
Kanceri i mushkërive është një sëmundje shumë tinëzare, simptomat e së cilës zakonisht shfaqen në një fazë të vonshme kur shanset për të mbijetuar janë më të ulëta. Në një situatë ku fazat e hershme janë asimptomatike, si mund të dyshojmë për ekzistencën e sëmundjes, a ka ndonjë shenjë, simptomë të përgjithshme që mund të na çojë në një konsultë mjekësore, zbulim dhe trajtim të hershëm, që mund të parandalojë përhapjen e kancerit të mushkërive, përkeqësimin dhe përhapjen në pjesë të tjera të trupit?
Dr. Atanasov: Fatkeqësisht, kanceri i mushkërive nuk jep ndonjë simptomë specifike në fazën e hershme. Ndonjëherë një ndjenjë lodhjeje, dobësie, rraskapitje, kollë që zgjat më shumë se 1 muaj dhe nuk përmirësohet me ndihmën e terapisë, mund të jetë një nga simptomat e hershme që do t’i shtynte pacientët të fillojnë me ekzaminimet fillestare diagnostike.
Kanceri i mushkërive është kanceri i dytë më i zakonshëm në botë. Në vitin 2020, u raportuan më shumë se 2.2 milionë raste të reja të kancerit të mushkërive. Sipas të dhënave më të fundit të OBSH-së, kanceri i mushkërive është shkaku kryesor i vdekjeve të lidhura me kancerin në mbarë botën, duke llogaritur shkallën më të lartë të vdekjeve si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat. Siç titullohet fushata juaj “Të gjithë jemi duhanpirës me këtë ajër” – duhani dhe ndotja e ajrit janë faktorët kryesorë të rrezikut për sëmundjen, që do të thotë se këtu në Maqedoni kemi predispozita “të mira” për zhvillimin e sëmundjes. Cilat janë shkaqet e tjera të sëmundjes?
Dr.Brajeviq: Faktorët më të zakonshëm të rrezikut për kancerin e mushkërive janë:
- Konsumi i duhanit – rreziku rritet me numrin e cigareve dhe vitet konsumit të duhanit. Cigaret mendohet se janë shkaku i kancerit në 90% të rasteve.
- Konsumi pasiv i duhanit – veçanërisht në fëmijëri, kur mushkëritë janë në rritje dhe zhvillim intensiv. Këta fëmijë më vonë në jetë kanë një rrezik në rritje të zhvillimit të sëmundjeve kronike të mushkërive dhe kancerit,
- Terapia me rrezatim në zonën e kraharorit,
- Ekspozimi ndaj radonit dhe asbestit,
- Predispozicioni familjar, rreth 8% e kancereve, shumica e të cilëve janë adenokarcinoma, shoqërohen me mutacione gjenetike të trashëguara.
Sa shpejt do të përparojë sëmundja nuk mund të thuhet saktësisht. E gjitha varet nga karakteristikat e kancerit dhe shkalla e tij e agresivitetit. Statistikat tregojnë se vetëm rreth 10% do të mbijetojnë 10 vjet nga fillimi i sëmundjes.
Sa faza ka kanceri i mushkërive, sa shpejt përparon dhe cilat janë shanset për të mbijetuar?
Dr. Atanasov: Karcinoma e mushkërive ka një fazë të hershme, kur sëmundja lokalizohet vetëm në mushkëri pa prekur/përhapur në organet përreth. Nëse sëmundja zbulohet në këtë fazë, rezultatet prognostike janë më të mira. Kur sëmundja përhapet në organet përreth, atëherë trajtimi është më i vështirë dhe prognoza është më e keqe. Sa shpejt do të përparojë sëmundja nuk mund të thuhet saktësisht. E gjitha varet nga karakteristikat e kancerit dhe shkalla e tij e agresivitetit. Statistikat tregojnë se vetëm rreth 10% do të mbijetojnë 10 vjet nga fillimi i sëmundjes.
Cilët pacientë kualifikohen për kirurgji në mushkëri dhe cilat janë avantazhet e kirurgjisë 3D minimalisht invazive të kancerit të mushkërive, e cila u prezantua për herë të parë në Maqedoni dhe kryhet në klinikën “Zhan Mitrev”?
Dr. Brajeviq: Për t’i rekomanduar pacientit që është për trajtim operativ, ekzistojnë disa faktorë. Para së gjithash, gjendja e përgjithshme e pacientit, në çfarë stadi është sëmundja, lloji i kancerit, lokalizimi etj. Më pas mund të vendosim nëse operacioni do të kryhet me metodë klasike apo me qasje minimalisht invazive, pra me VATS (torakoskopi me video). Avantazhi i këtij lloji të ndërhyrjes është se është më pak i dhimbshëm për pacientët në periudhën pas operacionit, gjë që e bën qëndrimin në spital më të shkurtër dhe i lejon pacientët t’i kthehen më shpejt aktiviteteve të tyre të përditshme. Të dyja metodat për fat të mirë janë të disponueshme dhe kryhen në spitalin tonë.
