Shkruan: Aleksandra Stojanovska / saska@panacea.mk
“Imunizimi me vaksinën e gjallë, siç është edhe vaksina MPR, zakonisht është e kundërindikuar gjatë shtatzënisë, që do të thotë se nuk u jepet grave shtatzëna”, shpjegon Dr. Sci. Aleksandar Sajkovski, specialist pediatër – neonatolog, me të cilin biseduam për rreziqet dhe komplikimet e mundshme, të cilat mund të shfaqen tek gratë shtatzëna të cilat nuk janë të vaksinuara kundër fruthit, por në drejtim të epidemisë aktuale të kësaj sëmundje infektive në vend.
Morbilet janë një nga infeksionet më infektive. Çfarë mund të shkaktojë infeksion i tyre tek një grua shtatzëne?
Dr. Sci. Sajkovski: Pas një faze heshtjeje me shfaqjen e kësaj sëmundjeje infektive në vendin tonë, papritur në javët e fundit ne jemi goditur nga një numër gjithnjë e më i madh i të prekurve nga fruthi. Unë do të doja të theksoja se kjo është plotësisht e pritshme dhe për shumë njerëz nuk është befasi.
Pyetja është vetëm se deri në ç’masë do të zhvillohet dhe sa do të jetë numri i të prekurve. Kur them se kjo nuk është diçka për tu habitur, është fakti se numri i fëmijëve të vaksinuar ka rënë ndjeshëm, ndërsa në mjekësi dihet se për të ruajtur imunitetin kolektiv, ky mbulim duhet të jetë së paku 95% i popullsisë që të imunizohet.
Përndryshe, virusi i fruthit si virus i RNA-së me gjenin e Morbileve nga familja e Paramikroviruseve ka një shkallë të lartë të ngjitjes dhe transmetohet nga njeriu në njeri. Përndryshe i vetmi burim për këtë virus është njeriu. Mund të transmetohet lehtësisht përmes kollitjes, teshtitjes, kontaktit të ngushtë personal, ose përmes sekrecioneve dhe nevojës, si për popullatën e përgjithshme ashtu edhe për një grua shtatzëne. Çdo grua shtatzënë është e ekspozuar në mënyrë të barabartë ndaj këtij virusi si çdo i rritur ose fëmijë. Vetë infeksioni i një gruaje shtatzënë mund të shkaktojë sëmundje në kuptimin klasik të fjalës me të gjitha aspektet klinike, si dhe ndërlikimet e mundshme të sëmundjes, për të dhe për fëmijën.
Kur është periudha më e rrezikshme e fruthit për një grua shtatzëne të pa vaksinuar?
Dr. Sci. Sajkovski: Sipas komplikimeve të mundshme të shfaqjes së fruthit tek një grua shtatzëne, i njejti mund të ndahet në periudhën e shtatzënisë deri në 24 javë të shtatzënisë dhe pasojat në atë periudhë dhe shtatzëninë pas 25 javëve dhe pasojat në atë periudhë.
Çdo fazë mbart rreziqet e veta, ndërsa pasojat në fazën e parë të shtatzënisë janë vdekja e fetusit, aborti spontan, ndërsa në grupin e mbi 25 javëve lindje të parakohshme me të gjitha pasojat e saj.
Çfarë pasojash mund të sjellë kjo në shëndetin e saj dhe shëndetin e fetusit?
Dr. Sci. Sajkovski: Ndryshe nga rubeola, e cila nëse zhvillohet në tremujorin e parë të shtatzënisë shkakton lindjen e fetusi me shumë deformime fizike, tek fruthi për fat të mirë kjo nuk është kështu.
Por nëse fruthi shfaqet gjatë shtatzënisë, sa i përket fetusit, kjo në mënyrë dramatike e rrit incidencën e abortit spontan, vdekjen e fetusit ose lindjen e foshnjës parakohe me sindromë të rëndë të frymëmarrjes, gjë që mund të jetë shkaku i një rezultati fatal, ose foshnje me peshë më të ulët për moshën gestative.
Domethënë, virusi i fruthit i cili ndryshe zbulohet në kushte të tilla në placentë, shkakton inflamacion të rëndë të placentës, që është shkak për abortin spontan ose vdekjen e fetusit. Këto ndryshime janë të dokumentuara në mënyrë laboratorike dhe histologjike në një numër të madh studimesh në rastet e vdekjes së fetusit. Shfaqja e fruthit në fazën e vonshme të shtatzënisë ka shprehje klinike mjaft të ndryshueshme në fetus, por më i rëndësishëm dhe më i rrezikshëm është shfaqja e panencefaliti subakut sklerozues.
A do të thotë kjo që edhe gratë shtatzëna ose ata që dëshirojnë të ngelin shtatzëna në këtë periudhë, gjatë epidemisë, duhet të vaksinohen?
Dr. Sci. Sajkovski: Imunizimi me vaksinën e gjallë siç është vaksina MPR është shpesh e kundërindikuar gjatë shtatëzanisë, që do të thotë se nuk u jepet grave shtatzëna. Nënat shtatzëna jo të imunizuara ose foshnjat e sapolindura të ekspozuara ndaj fruthit në mënyrë profaliktike duhet të marrin imunoglobulinë normale njerëzore për 6 ditë (144 orë) pas kontaktit, me qëllim që të zvogëlohet rreziku i zhvillimit të infeksionit dhe morbiditetit të rëndë. Është e zakonshme që të bëhet vlerësimi serologjik i antitrupave (para aplikimit të vaksinës ose imunoglobulinës). Imunoglobulinat mund të aplikohen edhe tek gratë me antitrupa negativ të fruthit, të cilat janë me imunitet të kompromituar në rast se nuk mund të merren analizat serologjik të antitrupave për një periudhë prej 72 orësh.
Si mund të shmangë fruthin një grua shtatzënë?
Dr. Sci. Sajkovski: Interesant është fakti se virusi i fruthit mund të mbijetojë në mjedisin e jashtëm deri në 2 orë në ajër, por inaktivizohet me shpejtësi nga nxehtësia dhe drita. Termi ekspozimi ndaj virusit të fruthit nënkupton kontaktin me dikë që është i prekur nga fruthi dhe është në një fazë infektive. Termi kontakt definohet si çdokush që ndan të njëjtën hapësirë ajrore me dikë që është i infektuar pavarësisht nga kohëzgjatja e qëndrimit, ose në qoftë se gjendet në një dhomë apo dhomën e pritjes, ku paraprakisht ka qëndruar ndonjë i infektuar me virusin e fruthit në një interval kohor prej të paktën 30 minuta nga ku person i infektuar është larguar nga hapësira.
Nëna shtatzënë e cila ka antitrupa ndaj virusit të fruthit, i transferon antitrupat e saj tek foshnja. Këto antitrupa i japin foshnjës nivel të caktuar të imunitetit ndaj fruthit, por ato humbasin në nëntë muajt e parë të jetës. Këta fëmijë bëhen të ndjeshëm ndaj fruthit, si dhe ata fëmijë që nuk i kanë pasur këto antitrupa të transferuara nga nënat e tyre. Për shkak të këtyre fakteve, e vetmja mënyrë parandaluese dhe mbrojtëse mbetet imunizimi kundër fruthit.
