Shkruan: Katerina Shekerovska-Dimovska/katerina@panacea.mk
Fëmijët e nënave me diabet, të cilët lindin të trashë, fëmijë të vegjël për moshën e tyre gestationale, të cilët nuk kanë rezerva të mjaftueshme të glikogenit, fëmijët me infeksion të vështira gjatë lindjes, fëmijët të cilët kanë pasur asfiksim gjatë lindjes… – janë pjesë e rrezik faktorëve që mund të çojnë në hipoglikemi, domethënë sheqeri i ulët në gjakun e fëmijëve. Cilat janë simptomat, etiologjia dhe trajtimi i kësaj gjendjeje, e cila në rastin më të keq mund të çojë edhe në dëmtime të rënda të trurit tek fëmijët, ne biseduam me Prof. Dr. Marina Krstevska – Konstantinova, pediatre-endokrinologe.
Çfarë është hipoglikemia tek fëmijët?
Prof. Dr. Krstevska-Konstantinova: Hipoglikemia, thënë në mënyrën më të thjeshtë është nivel i ulët i sheqerit në gjak tek fëmijët. Vlerat sipas së cilës e ndjekin mjekët, është mirë që edhe prindërit ta njohin, dmth., është vlera nën 3 mmol/l. Kjo do të thotë që fëmija ka hipoglikemi.
Cilat janë simptomat, si të dallojmë hipoglikeminë?
Prof. Dr. Krstevska-Konstantinova: Simptomat rezultojnë nga fakti se truri nuk ka glukozë të mjaftueshme për të funksionuar. Truri mund të funksionojë pa glukozë për vetëm 2-3 minuta dhe menjëherë kyçen mekanizmat e kompensimit. Mekanizmi i parë kompensues është tërheqja e rezervave nga mëlçia në aspektin e glikogjenit, me glikogenolizën lirohet sheqeri i cili shërben për të ushqyer trurin. Gjithashtu, mekanizmi i dytë aktivizohet kur ketonet, domethënë produktet që lirohen nga mëlçia, kur konsumohen atëherë kyçen indet yndyrore. Indet yndyrore gjithashtu sekretojnë glicerinë dhe acide yndyrore të lira, të cilat e ushqejnë muskulin në mënyrë që të mos ndaloj së punuari, megjithëse ato mund të prodhojnë disa produkte të cilat gjithashtu mund të ndihmojnë funksionimin e trurit, por nuk janë aq efektive sa mëlçia.
Cili është dallimi midis manifestimit të hipoglikemisë tek të porsalindurit dhe tek fëmijët më të rritur?
Prof. Dr. Krstevska-Konstantinova: Simptomat nuk janë specifike tek të sapolindurit. Të rëndësishme janë 48 orët e para… Studimet e fundit tregojnë se kur një fëmijë të lind nga një mjedis intrauterin në një mjedis eskstrauterin, është normale që të ketë nivele pak më të ulëta të sheqerit në gjak. Dhe këtu lind pyetja nëse këtë fëmijë duhet ta trajtojmë me glukozë ose jo. Sepse pas këtyre dy ditëve ose 48 orëve, vlerat e glikemisë rriten dhe fëmija fillon të zhvillohet dhe të funksionojë.
Tani, pyetja është: nëse kemi episod serioze të hipoglikemisë, domethënë nën 2.8 mmol/l, a duhet të ndërhyjmë menjëherë? Një episod i vetëm i hipoglikemisë nuk e dëmton trurin, por nëse zgjat dhe vazhdon për një kohë të gjatë, vjen deri tek dëmtimi i rëndë i trurit. Kështu që vijmë në pyetjen nëse edhe pas 48 orësh do të vazhdojë kjo hipoglikemi, nëse do të shfaqet përsëri ose nuk do të shfaqet më. Nëse shfaqet përsëri, atëherë jemi të obliguar që ta kontrollojm më tej fëmijën. Në një gjendje të tillë nuk duhet të lëshohet nga materniteti ose reparti i neonatologjisë në shtëpi, por duhet të bëhen matje të shumta të glukozës në gjak, sepse nuk mjafton vetëm një matje. Duhet të bëhen matje të shumëfishta për të parë nëse fëmija mund të lëshohet ose jo. Atëherë bëjmë testin e urisë. Fëmijën e lëmë pa ushqim 6-8 orë, nëse glukoza mbahet mbi 3 deri në 3.3 mmol/l, atëherë lirisht mund ta lëshojmë fëmijën në shtëpi. Por nëse nuk ruhet dhe fëmija përsëri fiton glikeminë, jemi të detyruar të kërkojmë shkaktarin, domethënë të bëhet diagnostifikimi ndoshta edhe testimi gjenetik ose të kërkojmë një etiologji tjetër. Bëhet fjalë për një proces mjaft kompleks dhe ka shumë diagnoza, kështu që ekzaminimet teknikisht janë shumë të kërkuara.
Disa nga rrezik faktorët për shfaqjen e hipoglikemisë janë, historia familjare e diabetit, nëna me diabet… Cilat janë faktorët tjerë?
Prof. Krstevska-Konstantinova: Rrezik faktorët për të sapolindurit janë fëmijët e nënave diabetike, të cilët lindin të trashë, fëmijë të vegjël për moshën e tyre gestationale. Këto do të përmendja edhe fëmijët të cilët nuk kanë rezerva të mjaftueshme të glikogenit, fëmijët me infeksion të vështira gjatë lindjes, nëse ato i kanë fituar gjatë lindjes, para ose pas, domethënë sepsa dhe infeksione të tjera të rënda, pastaj fëmijët të cilët kanë pasur asfiksim gjatë lindjes… Këta rrezik faktorë gjithmonë të merren parasysh dhe të kryejmë matje të shumta të glukozës në gjak.
Çfarë tjetër është e rëndësishme kur bëhet fjalë për etiologjinë?
Prof. Dr. Krstevska-Konstantinova: Në aspektin e etiologjisë, shumë pak mendohet për shkakun endokrin, domethënë mungesa e hormonit të rritjes. Nëse kemi mungesë të hormonit të rritjes, kemi hipoglikemi të rëndë – fëmijët marrin nga nëna hormonin e rritjes dhe për këtë arsye lindin me peshë dhe madhësi normale, por për shkak të veprimeve metabolike të hormonit të rritjes ato zhvillojnë hipoglikemë të rëndë, por nëse diagnostikohen me kohë është shumë e thjeshtë. Jepet hormoni i rritjes.
- Pankreasi është organ shumë i rëndësishëm – Ai përbëhet nga dy pjesë, njëra sekreton enzimat për tretjen e ushqimit, ndërsa tjetra përmban beta qelizat të cilat sekretojnë insulinë. Qeliza beta të pankreasit ndodh që të mos funksionojë dmth., të ndalojnë së funksionuari, por kur të ndalojnë atëherë zhvillojnë diabeti i tipit 1. Nga ana tjetër, në qoftë se pankreasit punon tepër, atëherë kemi problem tjetër, domethënë me anë të kirurgjisë duhet të hiqet pjesë nga pankreasi ose të merret terapia e duhur. Gjithsesi, pankreasi është një organ shumë i rëndësishëm”, tha Prof. Dr. Krstevska – Konstantinova.
Gjithashtu kemi gjendje që trajtohen, të quajtura hipoglikemi hiperinsulinemike, ku kemi defekte gjenetike në sekretimin e insulinës, glikogjenit dhe metabolizmit të glukozës. Këtu vlen testimi gjenetik dhe ne kemi terapi për këtë, e vetmja gjë që nevojitet është diagnoza adekuate.
Ne kemi pengesa teknike në caktimin e diagnozës, sepse shumë prej metabolitëve, sidomos sëmundjet metabolike, të cilat gjithashtu shfaqen në një numër të madh, nuk i kemi të gjitha substratet dhe analizat laboratorike për t’i provuar, prandaj kur fëmija ka hipoglikemi për të provuar diagnozën e vërtetë, disa fëmijë dërgohen jashtë vendit për të marrë atë mostër kritike.
Në fund, a keni ndonjë mesazh për prindërit?
Prof. Dr. Krstevska-Konstantinova: Po, do të doja që t’i edukoja pak prindërit, madje edhe fëmijë e mëdhenj. Kur të ndihen të lodhur, shpeshherë të ndjejn uri ose kur të mos ndjehen mirë, gjithmonë bëni test të sheqerit në gjak. Por do të rekomandoj që atë të mos e bëjnë në shtëpi me aparatin matës të sheqerit të pacientëve me diabet tip 2 që e kanë në shtëpi, pasiqë më të përshtatshme dhe më të sakta janë analizat laboratorike.
