Numri i pacientëve që vuajnë nga “COVID-19 afatgjatë” është gjithnjë në rritje, dmth tek të cilët simptomat nuk largohen dhe për shkak të të cilave hapen klinikat pas vdekjes. Lodhja kronike, dhimbja e kokës, ndjesi shpimi gjilpërash, vështirësi në përqendrim, vështirësi me frymëmarrjen dhe humbja e nuhatjes janë të zakonshme ose vazhdojnë, por pacientët me COVID-19 afatgjatë shpesh raportojnë simptoma kardiake.
Pandemia e COVID-19 vazhdon akoma, njerëzit akoma infektohen, por numri i individëve që janë prekur nga sëmundja dhe janë në fazën e rimëkëmbjes po rritet. Si duket rikuperimi nga COVID-19? A kanë nevojë për monitorim, vlerësim, rehabilitim të këtyre pacientëve?
Edhe pse baza e të dhënave është e kufizuar, të dhënat e mbledhura dhe të disponueshme deri më tani flasin për një numër të madh të pacientëve me simptomatologji të zgjatur, shumë të larmishme. Ekzistojnë disa terma që përdoren për këtë gjendje: “kovid i gjatë”, “kovid afatgjatë”, “kovid-19 post-akut”, “kovid-19 kronik”, “sindrom post-si”.
Nëse konstelacion i simptomave është sindromë e re specifike për COVID-19 apo është thjesht mbivendosje e simptomave karakteristike e shërimit nga sëmundje të ngjashme, ende nuk është përcaktuar.
MBIKQYRJA DHE MONITORIMI
Rimëkëmbja nga COVID-19 është padyshim një vazhdimësi. Në fazën e hershme, akute të sëmundjes, mjekët përqendrohen në trajtimin e sëmundjes akute dhe komplikimeve akute. Në fazën e rimëkëmbjes, disa simptoma të reja vonohen ose shfaqen, për shkak të të cilave pacientë të caktuar kanë nevojë për mbikëqyrje dhe monitorim adekuat mjekësor.
Simptomat tipike, në 35% të rasteve, pas fazës akute përfshijnë lodhje, gulçim, dhimbje gjoksi dhe kollë. Përveç se fizikisht, jo pak pacientë kanë edhe probleme psikologjike – ankth, depresion, simptoma të ngjashme me çrregullimin e stresit post-traumatik.
Disa simptoma zhduken shpejt, pas dy deri në katër javë, ndërsa sipas informacionit aktualisht të disponueshëm, disa mund të zgjasin me muaj (4-6 muaj).
Për të mos humbur zhvillimin e disa ndërlikimeve ose shfaqjen e disa sëmundjeve dhe kushteve të reja, mjekët thonë se është e rëndësishme të përgjigjeni në mënyrë të përshtatshme dhe të bëni trajtim shtesë diagnostik duke iu referuar ekzaminimeve të specializuara.
E rëndësishme është që me udhëzime të synuara, t’i kushtoni vëmendje gulçimit, kollës, dhimbjes, pra çdo lloj shqetësimi në gjoks, palpitacion, marramendje, dobësi, kriza të vetëdijes. Këto pengesa pa dyshim që kërkojnë ekzaminim klinik të synuar, duke matur parametrat jetësorë, regjistrimin me elektrokardiogram dhe rrezet X të organeve intratorakale.
KOMPLIKIME TË VONSHME
Gjatë anamnezës duhet t’i kushtohet vëmendje faktit nëse simptomat janë të vazhdueshme, përkeqësohen ose simptoma të reja që mund të tregojnë zhvillimin e komplikimeve të vonshme të COVID-19, të tilla si dëmtimi ose inflamacioni i miokardit, embolia pulmonare, pneumonia sekondare bakteriale ose depozitimi i qelbit.
Gjatë ekzaminimit klinik, duhet të matet presioni i gjakut duhet të matet dhe shkalla e ngopjes së oksigjenit në gjak duhet të përcaktohet me oksimetër impuls. Duhet gjithashtu të vlerësohet prania e mundshme e fibrozës, konsolidimit të parenkimës pulmonare, murmuritjeve të zemrës, fërkimit perikardial, tonit të 3-të ose 4-të të zemrës. Për pacientët që ankohen për palpitacione, ndjenjë dobësie dhe gjendje të keqe, zakonisht elektrokardiogrami është i mjaftueshëm, i cili mund të plotësohet nga regjistrimi elektrokardiografik (holter) 24-orësh.
QASJA TERAPEUTIKE
Qasja terapeutike për simptomat më të zakonshme post-traumatike nuk ndryshon dukshëm nga qasja terapeutike gjatë simptomave të sëmundjeve të tjera që nuk lidhen me COVID-19.
KARDIO-REHABILITIMI
Në shumicën e pacientëve që kanë pasur formë mesatarisht të rëndë deri të rëndë të COVID-19, rekomandohet rehabilitimi sa më herët që të jetë e mundur. Në mënyrë ideale, kjo do të ishte brenda 30 ditëve nga shërimi nga faza fillestare, akute e sëmundjes. Para fillimit të programit të rehabilitimit, të gjithë pacientët duhet të vlerësohen për simptoma të mundshme kardiake me, varësisht nga indikacioni, të plotësuara me trajtim diagnostikues kardiak të synuar. Programi i rehabilitimit duhet të zgjasë gjashtë deri në tetë javë, me një zgjatje të mundshme pas vlerësimit të gjendjes klinike. Aftësia e një individi për t’u kthyer në punë dhe aktiviteti fizik normal vlerësohet individualisht, në varësi të gjendjes fizike dhe sëmundjeve shoqëruese. Për t’u kthyer në aktivitete të vështira sportive, veçanërisht pas miokarditit, sindromës akute koronare, dhe të ngjashme patjetër duhet të vendosë kardiologu.
