Dështimi akut i veshkave, dëmtimi i organeve, mpiksjet misterioze të gjakut… Patologët nga Spitali Universitar në Cyrih në fillim të pandemisë me COVID-19 vunë re simptoma të çuditshme të infeksioneve të frymëmarrjes. Autopsitë zbuluan mpiksje të vogla dhe qeliza të vdekura në kapilarët e mushkërive, ndërsa inflamacioni i zgjeroi enët e gjakut të cilat e furnizojnë çdo organ në trup. Me sa duket virusi synonte enët e gjakut.
Pasi gjetjet e mjekëve zviceranë u botuan në revistën Lancet në mes të prillit, studime të tjera gjetën modele të ngjashme të dëmtimit të enëve të gjakut. Një artikull në New England Journal of Medicine zbuloi se mushkëritë e një personi të vdekur nga COVID-19 kishin nëntë herë më shumë mpiksje sesa ato të pacientëve me grip të derrit. Gjithashtu janë raportuar simptoma inflamatore tek fëmijët dhe sulme në tru tek të rriturit, përndryshe të shëndetshëm.
INFLAMACION NË TËRË TRUPIN
Çelësi është në qelizat endoteliale që mbështjellin enët e gjakut, veçanërisht në mushkëri, shpjegon biologu vaskular Peter Carmeliet në revistën Nature Reviews Immunology. Duke sulmuar këto qeliza, infeksioni shkakton qarkullim të enëve të gjakut dhe mpiksje të gjakut. Kjo nga ana tjetër shkakton inflamacion në të gjithë trupin dhe shkakton sindromën akute të distresit respirator, e cila është përgjegjëse për shumicën e vdekjeve te pacientët. Ky mekanizëm mund të shpjegojë pse sëmundja është kaq e rrezikshme për njerëzit me mbipeshë, diabetikët dhe ata me histori të sëmundjeve kardiovaskulare: qelizat që i mbështjellin enët e tyre të gjakut janë tashmë të rrezikuara.
Për “fazën misterioze” në ditën e 14-të ose 15-të të sëmundjes, kur ndodhin infarkt në mushkëri, tru, zemra shpjegon Prof. Dr. Bruno Barsic, Shef i Selisë për KOVID në Spitalin Klinik të Dubravës në Zagreb.
“E gjitha fillon me ethe dhe dhimbje të muskujve. Në pjesën më të madhe, sëmundja zhduket vetë, por disa pacientë zhvillojnë pneumoni, e cila mund të kalojë përsëri spontanisht. Por një numër më i vogël i pacientëve, rreth pesë përqind, përfundojnë në kujdes intensiv për shkak të sindromës akute të distresit respirator. Kjo do të thotë që mushkëritë e tyre janë të dëmtuara, nuk hyn mjaft oksigjen përmes enëve të dëmtuara të gjakut dhe ka mungesë të oksigjenit në trup ”, shpjegon Prof. Dr. Barsic.
Këto inflamacione të mushkërive me siguri mund të shërohen, por ka edhe raste të njohura të pacientëve gjendja e të cilëve përmirësohet, ndërsa pastaj rreth ditës së 14-të, 15-të nga fillimi i sëmundjes, funksionet përkeqësohen. Pacientë të tillë bëhen hipoksikë përsëri: një sasi e reduktuar e oksigjenit në qeliza dhe ind që rezulton në funksionimin e dëmtuar të organeve, sistemeve dhe qelizave.
“Kjo zgjat disa ditë dhe pacientët zakonisht bëhen më mirë,” thekson ai.
Por për çfarë bëhet fjalë, pse ndodh dhe kujt?
“Ekzistojnë dy teori. Njëri thotë se riaktivizimi i procesit inflamator ndodh kur ju ndaloni t’i jepni kortikosteroide pacientit. Në atë fazë, enët e vogla të gjakut dëmtohen. Trombocitet mbartin virusin, hyjnë në endo-trupin dhe shkaktojnë reaksion inflamator që rezulton në mpiksjen e gjakut në enët e vogla të gjakut. Kjo është faza e tretë e sëmundjes në të cilën këto mikrotrombe tregojnë përsëri inflamacion. Problemi është se ne nuk kemi kurë të vërtetë. Edhe dhënia e heparinës nuk ndihmon, sikur të jenë rezistente ndaj saj”, shpjegon Prof. Dr. Barsic.
Kjo fazë e tretë, misterioze, për fat të mirë përfshin një numër të vogël pacientësh. Por në praktikën e profesorit, kishte edhe të rinj, sëmundja e të cilëve u përkeqësua rreth dy javë pasi u infektuan.
“Nuk ka rregulla. Kemi pasur pacientë me pneumoni, veçanërisht ata me sindromë akute të distresit respirator. Gjendja e tyre do të përmirësohej, disa madje u lëshuan në shtëpi dhe më pas u kthyen përsëri. Asgjë nuk ndodh që nuk ndodh me infeksione të tjera, vetëm me COVID-19 është shumë më e fortë”, tha mjeku.
KOMPLIKIME SERIOZE
Prof. Barsic përmend manifestime të tjera: encefalit, sulme në tru që ndodhën pikërisht për shkak të mpiksjes së gjakut. Kjo është veçanërisht e vërtetë për enët e vogla të gjakut që furnizojnë bazën e trurit. Ekziston edhe dridhje, lëkundje e pacientit që ndodh për shkak të këtij dëmtimi.
Ndërlikimet e sistemit nervor qendror gjithashtu ndodhin dhe çdo sistem organik mund të preket. Por mjeku thotë se më të rrezikuarat janë mushkëritë, të cilat kanë trombozë të enëve të vogla të gjakut.
