Nëntori është muaji i luftës kundër kancerit të prostatës dhe kancerit të testikujve, ndaj është e rëndësishme të ndërgjegjësohemi për këto sëmundje malinje që shfaqen tek meshkujt, në mënyrë që ato të parandalohen në kohë.
Sipas statistikave botërore, kanceri i testikujve është tumori më i shpeshtë tek meshkujt e rinj, ndërsa në 40 vitet e fundit incidenca e këtij tumori është dyfishuar, ndërsa kanceri i prostatës është tumori i dytë malinj më i zakonshëm tek meshkujt, menjëherë pas kancerit të mushkërive. Për shkak të shpeshtësisë dhe ndikimit të tij në cilësinë e jetës, kanceri i prostatës është problem i rëndësishëm i shëndetit publik.
Prostata dhe testikujt janë pjesë e sistemit riprodhues mashkullor dhe ndajnë funksione të ngjashme, të dy organet janë përgjegjëse për prodhimin e spermës. Testikujt gjithashtu prodhojnë testosteron, i cili ndikon në funksionimin e prostatës.
Nga Departamenti për promovimin e shëndetit dhe monitorimin e sëmundjeve në Institutin e shëndetit publik të RMV shpjegon se çfarë është kanceri i prostatës, çfarë lloje të kancerit të prostatës ekzistojnë, cilat janë simptomat dhe faktorët e rrezikut për këtë lloj kanceri.
Çfarë është kanceri i prostatës?
Kanceri i prostatës është sëmundje malinje. Prostata është gjëndër e vendosur poshtë fshikëzës dhe përpara rektumit. Funksioni i saj është të prodhojë lëng që ushqen dhe transmeton lëngun seminal. Kanceri i prostatës ndodh kur qelizat që përbëjnë murin e saj fillojnë të rriten në mënyrë jonormale.
Cilat lloje të kancerit të prostatës ekzistojnë?
Pothuajse të gjitha neoplazitë malinje të prostatës janë adenokarcinoma, pra e kanë origjinën nga qelizat e gjëndrave të prostatës. Lloje të tjera të mundshme por të rralla janë: karcinomat me qeliza të vogla, karcinomat e qelizave kalimtare dhe disa tumore neuroendokrine.
Gjendjet që mund t’i paraprijnë kancerit të prostatës
Hulumtimet sugjerojnë një lidhje të lartë të gjendjeve të caktuara shëndetësore me rritjen jonormale të qelizave, të cilat mund të paraprijnë dhe përfundimisht të rezultojnë në zhvillimin e kancerit të prostatës. Kjo është neoplazi intraepiteliale e prostates. Mund të jetë me qeliza të shkallës së ulët (kur qelizat janë të zmadhuara në numër, por qelizat janë me strukturë normale si dhe qeliza të shëndetshme të prostatës) dhe me qeliza të shkallës së lartë (ndarjet e qelizave janë më të shpeshta dhe qelizat janë me strukturë të parregullt).
Faktorët e rrezikut për kancerin e prostatës
Ka një sërë faktorësh rreziku për zhvillimin e kancerit të prostatës:
- Mosha (kjo gjendje është e rrallë tek meshkujt nën 40 vjeç, kështu që rreziku rritet me moshën)
- Përkatësia etnike (më e zakonshme tek meshkujt me origjinë afrikane)
- Historia familjare (shpesh ka një histori familjare pozitive)
- Mutacionet e gjeneve (mutacionet në gjenet BRCA1 dhe BRCA2, të cilat gjithashtu ndikojnë në zhvillimin e kancerit të gjirit dhe vezoreve, mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të kancerit të prostatës)
- Pirja e duhanit dhe ushqimi
- Sëmundjet inflamatore të prostatës
- Semundje seksualisht te transmetueshme
Ekzaminimi i meshkujve për zbulimin e hershëm të kancerit të prostatës
Për të patur një diagnozë përfundimtare të pranisë së kancerit të prostatës, është e nevojshme të konfirmohet diagnoza duke kryer biopsi. Disa teste që nuk janë invazive mund të tregojnë praninë e anomalive të prostatës. Të tillë janë ekzaminimi i PSA – antigjeni specifik i prostatës dhe ekzaminimi dixhital rektal i prostatës.
Analizat PSA kryhen duke marrë mostër gjaku dhe duke ekzaminuar vlerat e tij. Nëse vlerat e PSA janë nën 4 ng/mL, gjetja konsiderohet e rregullt. Por nëse janë më të larta rekomandohet konsultimi me urologun dhe ekzaminimi i mëtejshëm të paktën me eko të prostatës.
Ekzaminimi dixhital rektal mundëson ekzaminim manual, gjatë të cilit vërehen parregullsi në formën dhe sipërfaqen e prostatës, të cilat mund të tregojnë një sëmundje ekzistuese të prostatës. Procedura e ndjekjes është e njëjtë si për PSA, ku ata pacientë që nuk kanë bërë ekzaminimin PSA këshillohen të bëjnë të njëjtën gjë.
Shenjat dhe simptomat e kancerit të prostatës
Ka disa shenja të zakonshme të sëmundjes malinje të prostatës:
- Gjak në urinë
- Probleme me urinimin, urinimi i dobët dhe me ndërprerje, urinim të shpeshtë gjatë natës
- Disfunksioni erektil
- Dhimbje
- Nxitje të pakontrolluara për të urinuar
Trajtimi i kancerit të prostatës
Mjekimi kryhet me trajtim kirurgjik të shoqëruar me kemoradioterapi. Kirurgjia mund të jetë prostatektomi totale radikale, e cila heq të gjithë prostatën, ose rezeksion transuretral të prostatës, që heq vetëm pjesë të saj.
Këshilla
Zbulimi i hershëm i kancerit të prostatës është shumë i rëndësishëm në parandalimin e kësaj sëmundjeje. Nëse jeni mbi 40 vjeç, keni pasur një anëtar të familjes që ka pasur kancer të prostatës, ose jeni duke përjetuar ndonjë nga simptomat, konsultohuni menjëherë me mjekun tuaj amë. Ai do t’ju drejtojë më tej për ekzaminimet e nevojshme që duhet të bëni. Zbulimi i hershëm i sëmundjes, nëse është i pranishëm, ofron mundësi për trajtimin përfundimtar të saj.
Në vitin 2020, nga kanceri i prostatës në Republikën e Maqedonisë së Veriut kanë vdekur 243 persona. Nga ata 243 persona, 142 ishin mbi 75 vjeç, 75 ishin të moshës 65-74 vjeç, 24 ishin të moshës 55-64 vjeç dhe 2 ishin të moshës 45-54 vjeç.
CILAT JANË DALLIMET MIDIS KANCERIT TË TESTIKUJVE DHE KANCERIT TË PROSTATËS
Kanceri i testikujve është sëmundje malinje e testikujve që zakonisht shfaqet te meshkujt më të rinj deri në 40 ose 45 vjeç. Ndërsa kanceri i prostatës është sëmundje malinje e prostatës që prek meshkujt e moshuar, zakonisht më të vjetër se 50 vjeç. Fatkeqësisht, arsyet e zhvillimit të të dy llojeve të kancerit nuk dihen ende.
VETËEKZAMINIMI DHE EKZAMINIMI I PROSTATËS
Mjekët urologë theksojnë se për zbulimin e hershëm të kancerit të testikujve është e nevojshme që gjatë çdo dushi të bëhet një vetëkontroll.
“Simptoma më e zakonshme është një gungë e fortë që mund të vërehet gjatë prekjes, më së shpeshti në vetë-ekzaminim. Testikujt kanë një konsistencë gome dhe nëse ndihet ndonjë strukturë, veçanërisht e kufizuar si gungë apo nyje, atëherë është e detyrueshme dhe sa më shpejt të shkohet tek urologu për ekzaminime të hollësishme që bëhen shumë shpejt, gjë që mundëson caktimin e shpejtë për një diagnozë të saktë, sepse bëhet fjalë për të rinj të cilët janë me shëndet të plotë”, sqaron Dr. Aleksandar Mickovski, urolog.
Sipas tij, te kanceri i testikujve rrallëherë ka simptoma si dhimbje apo infeksion, megjithëse infeksionet janë të mundshme duke krijuar efuzion reaktiv rreth testisit ose ndonjëherë me dhimbje akute, por më rrallë.
“Sipas përvojës, nuk është e lehtë të bindësh meshkujt se vetëkontrolli është bërë praktikë normale, edhe pse mjafton të bësh vetëkontroll një herë në muaj dhe të shkosh për ekzaminim rutinë një herë në vit. Në fillim ishte problematike t’i mësosh burrat të ekzaminonin veten së pari. Ne i këshilluam që një herë në muaj të kontrollojnë veten pas larjes, të ndiejnë të dy testikujt, ashtu siç i kontrollojnë vetë gratë gjoksin. Dhe kjo është e mjaftueshme, por nëse vini re ndonjë ndryshim të shkoni te mjeku. Parandalimi edhe më i mirë është nëse meshkujt një herë në vit shkojnë në kontrolle rutinë për të bërë ekografinë e testikujve”, tha Dr. Mickovski.
Urologët theksojnë se në fazën fillestare kanceri i prostatës nuk ka simptoma.
“Në fazën fillestare, kur është optimale të zbulohet kanceri i prostatës, ai nuk ka simptoma. Ajo që njerëzit ngatërrojnë janë problemet urinare që janë të zakonshme në hiperplazinë beninje të prostatës, ose prostatën e zmadhuar. Kjo simptomë shfaqet në fazën e avancuar të kancerit të prostatës, por nëse tashmë është metastazë, atëherë shfaqen dhimbje shpine dhe kockash. Kanceri i testikujve zakonisht shkakton një gungë dhe zmadhimin e testikujve, por nuk ka simptoma të tjera”, shpjegojnë urologët.
