Shkruan: Prof. Dr. Jordan Minov
Specialist pulmolog
Çrregullimi i aftësisë për të punuar te pacientët me bronkiektazë (BE) mund të jetë e përkohshme dhe e përhershme. Vlerësimi i aftësisë për punë, gjegjësisht përcaktimi i paaftësisë së përkohshme dhe të përhershme për punë, bëhet në përputhje me legjislacionin kombëtar i cili bazohet në standardet e pranuara ndërkombëtarisht.
PAAFTËSIA E PËRKOHSHME PËR TË PUNUAR
Pamundësia e përkohshme për punë, përkatësisht nevoja për pushim mjekësor, tek ne është e rregulluar me ligjin për sigurimin shëndetësor dhe aktet nënligjore të tij.
Pengesa e përkohshme për të punuar te pacientët me bronkiektazë ekziston gjatë përkeqësimeve të sëmundjes. Kohëzgjatja e sëmundjes varet nga shkalla e ashpërsisë së përkeqësimit dhe efektit të trajtimit të aplikuar, ndërsa zakonisht zgjat nga 15 deri në 20 ditë.
PAAFTËSIA E PËRHERSHME PËR TË PUNUAR
Paaftësia e përhershme për të punuar ose invaliditeti, në bazë të Ligjit aktual për sigurimin pensional dhe invalidor, përcaktohet si ndryshim në gjendjen shëndetësore të një personi të siguruar në Fondin për sigurim pensional dhe invalidor të Maqedonisë, gjë që nuk mund të hiqet me trajtim ose rehabilitim mjekësor që çon në ulje të përhershme të aftësisë për punë për më shumë se gjysmë, në krahasim me një person të shëndetshëm fizikisht dhe mendërisht me arsim dhe aftësi të njëjtë ose të ngjashme. Në varësi të shkallës së rënies së përhershme të aftësisë për punë, invaliditeti kategorizohet në dy kategori, përkatësisht Kategoria 1 ose paaftësia e përgjithshme për punë (aftësia për punë është ulur për 80% në krahasim me një person të shëndetshëm fizikisht dhe mendërisht me arsim dhe aftësi të njëjtë ose të ngjashme) dhe Kategoria 2 ose paaftësia jo profesionale për punë (aftësia për punë është ulur për më shumë se 51 deri 80% në krahasim me një person të shëndetshëm fizikisht dhe mendërisht me arsim dhe aftësi të njëjtë ose të ngjashme). Personat me paaftësi të përgjithshme për punë, si dhe personat pa aftësi profesionale për punë më të vjetër se 50 vjet, kanë të drejtë për pension invalidor. Nga ana tjetër, personat me paaftësi profesionale për punë më të rinj se 50 vjeç, si dhe personat me ulje të përhershme të aftësisë për punë për 50% në krahasim me një person të shëndetshëm fizikisht dhe mendërisht me arsim dhe aftësi të njëjtë ose të ngjashme, mund të punojnë me kohë të pjesshme ose të caktohen në një punë tjetër për të cilën ata do të jenë të aftë për rehabilitimin e duhur profesional.
Elementet më të rëndësishëm që bazohen në vlerësimin e aftësisë për punë dhe kategorizimit për invaliditetin e fortifikuar te pacientët me bronkiektazë janë:
- Shpërndarja e ndryshimeve në mushkëri (bronkiektazë fokale ose përgjithshme),
- Shkalla e zvogëlimit të vlerave të parametrave funksional të mushkërive,
- Frekuenca dhe shkalla e përkeqësimeve
- Ekzistenca e një sëmundjeje primare ose shoqëruese dhe shkalla e ashpërsisë së saj
- Komplikimet e sëmundjes
- Modaliteti terapeutik i aplikuar
Sidoqoftë, rol të rëndësishëm në përcaktimin e shkallës së paaftësisë për punë kanë edhe karakteristikat e vendit të punës të pacientit me bronkiektazë (punë me qëndrim ulur ose punë që lidhet me përpjekje fizik të lehtë, të mesëm ose të rëndë, ekspozimin ndaj pluhurit, tymit, avullit ose gazeve, ekspozimi ndaj temperaturave të ulta etj).
Vlerësimi i aftësisë për punë kryhet nga specialistët e mjekësisë profesionale me qasje të individualizuar për secilin pacient me bronkiektazë, duke i marrë parasysh aspektet e lartpërmendura të sëmundjes, të regjistruara vitin e kaluar, si dhe karakteristikat e vendit të punës.
Sipas rekomandimeve të tanishme, te pacientët me bronkiektazë të përgjithshme dhe vlera të zvogëluara të parametrave spirometrikë me shkallë të lehtë dhe mesatarisht të rëndë, të cilët kanë dy ose më pak përkeqësime ambulatore të trajtuara gjatë vitit, ndërsa bëjnë punë duke qëndruar ulur, konsiderohet se aftësia e punës është ruajtur.
Nga ana tjetër, pacientët me bronkiektazë të përgjithshme dhe me vlera të zvogëluara të parametrave të spirometrisë me shkallë mesatarisht të rëndë dhe të rëndë, që kanë përkeqësime çdo dy muaj ose më shumë, pra mesatarisht gjashtë përkeqësime brenda vitit, nga të cilat një ose më shumë trajtohen në spital, konsiderohen se kanë paaftësi të përgjithshme për punë, domethënë nuk janë aftë për çfarëdo punë.
