Shkruan: Aleksandra Stojanovska
saska@panacea.mk
Skrininget e shtatzanisë rekomandohen për të gjitha gratë shtatzëna, jo vetëm për shëndetin e tyre, por edhe për shëndetin e fetusit. Dr. Afrodita Stomnaroska-Jovanovski, gjinekologe, shpjegon se çfarë mund të zbulohet me këto ekzaminime, kur t’i bëni ato, kush duhet t’i bëjë ato…
Ekzaminimi me ultratinguj, i njohur si EHO, gjatë shtatzënisë së gruas janë ekzaminime që rekomandohen në mënyrë strikte nga gjinekologët. A mund të na shpjegoni se për çfarë lloj ekzaminimesh bëhet fjalë?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Qëllimi i skriningut që në shtatëzëninë e hershme është që përmes ekzaminimeve dhe testeve të kombinuara të zgjidhen shtatëzanitë e shëndetshëm nga ato me rrezik ose të diagnostikohen anomalitë kongjenitale kromozomale ose strukturore të fetusit.
Çfarë tregojnë këto ekzaminime?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Ato mundësojnë që, nëse zbulohen në rreth 90 përqind, ndonjë devijim nga normat, të kryhen analiza shtesë jo-invazive ose invazive, ose metoda për të konfirmuar anomalitë kromozomale të fetusit si: Sindroma Down, Sindroma Edward, Sindroma Patau, Sindroma Turner, anomalitë strukturore, defekte të tubit nervor, etj. Në disa raste, shtatzënia mund të ndërpritet në fazë të hershme.
Kur rekomandohet të bëhen?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Skriningu ekografik në tremujorin e parë paraqet skanimin me ultratinguj të anatomisë së fetusit për anomali kongjenitale kromozomale dhe strukturore të fetusit në shtatzëninë e hershme – nga java e 11 deri në 13 + 6 të gestacionit. Ky skrining mund të kombinohet me skriningun biokimik për anomalitë kromozomale në tremujorin e parë. Pastaj, ekzaminohen nivelet e dy hormoneve (përmes gjakut të nënës), b-HCG e lirë dhe PAPP-A, që janë me origjinë fetale dhe placentare. Nëpërmjet këtij testi llogaritet rreziku individual i pacientes, duke marrë parasysh nivelet e hormoneve, moshën dhe shënuesit ekografik.
Morfologjia fetale ose skriningu në tremujorin e dytë paraqet skanimin preciz me ultratinguj të anatomisë së fetusit (kryhet nga java e 15 deri në 23 e gestacionit) për të përjashtuar ose diagnostikuar anomalitë strukturore kongjenitale që mund të tregohen me metodë ekografike.
Gjithashtu vlerësohen rritja dhe zhvillimi i fetusit, shtratit, kordonit kërthizor, uji i fetusit, mitra, qafa e mitrës, adneksi. Gjithashtu kryhet edhe Doppler velocimetry – matja e qarkullimit të gjakut në enët e ndryshme të gjakut të fetusit, kordonin e kërthizës dhe arteriet e mitrës, me qëllim vlerësimin e gjendjes së fetusit, qarkullimin e gjakut uteroplacental, qarkullimin e gjakut placental-fetal dhe të parashikohen komplikime të ndryshme të mundshme të vonshme në shtatëzani si psh., pre-eklampsia, diabeti, lindja e parakohshme, etj. Ky skrining gjithashtu mund të kombinohet edhe me skriningun biokimik në tremujorin e 2-të (15-20 j.g) me anë të analizave të gjakut të niveleve të b-HCG, proteinë AFP me origjinë nga fetusi dhe estrioli UE3, që llogarit rrezikun e Sindromës Down, Sindromës Edward dhe Spina bifida. Gjithashtu gjatë kësaj periudhe kryhet edhe ekokardiografia e fetusit – analiza me ultratinguj e zemrës së fetusit për të përjashtuar keqformimet kongjenitale të zemrës.
Ekzaminimi në tremujorin e 3-të (28-32 javë të gestacionit) kryhet për të vlerësuar anatominë e fetusit, për të përjashtuar anomalitë që shfaqen në periudhën e vonshme të shtatzanisë, për rritjen dhe zhvillimin e fetusit, qarkullimin e gjakut të nënës-fetusit, gjendjen e fetusi, komplikimet e mundshme para ose pas lindjes së fëmijës, mënyrën e lindjes, etj.
Çfarë nëse skriningu shfaq dyshime?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Për fat të keq, jo të gjitha anomalitë e fetusit mund të zbulohen duke përdorur metodën ekografike siç janë anomalitë kromozomale, por sërish ato mund të vërehen. Nga ana tjetër, zbulimi i një ose më shumë anomalive nuk do të thotë që fetusi është i sëmurë. Kjo është vetëm sinjalizuese me qëllim që të bëhen analiza shtesë invazive si chorionbiopsy ose amniocentesis për të përjashtuar mundësinë e anomalisë kromozomale, ose së fundmi analiza shtesë për NIPT – test preinatal joinvaziv për kariotipizim, i cili kryhet përmes analizave të gjakut të nënës.
Çfarë është e rëndësishme për skrining të suksesshëm? Cilët gjinekologë i kryejnë këto ekzaminime dhe a duhet të kenë trajnime speciale?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Për skrining të suksesshëm përdoret një arsenal i tërë i teknologjive të ultrazërit – ekografi 2D, 3D, 4D – ekografi, Doppler velocimetry, ku e gjithë analiza dokumentohet në protokollin “morfologjia fetale” dhe sipas dëshirës në format elektronik. E gjithë kjo kërkon arsim shumë të specializuar dhe teknologji, trajnim, çertifikim dhe, mbi të gjitha, vullnet dhe durim.
Çfarë u rekomandoni grave shtatzëna, pse duhet të kryejnë kontrolle të rregullta?
Dr. Stomnaroska-Jovanovski: Këto skrininge dhe ekzaminime rekomandohen absolutisht për të gjithë pacientet shtatëzëna pavarësisht moshës së tyre, duke synuar zbulimin e përqindjes më të lartë të shtatëzënive me rrezik, zbulimin e keqformime të fetusit, konsultime në kohë, si dhe zgjidhje në kohë për secilën shtatëzani për ta vazhduar me rezultat normal deri në përfundimin e plotë ose ndërprejren e po të njejtës në kohë. Megjithatë, rezultati normal i morfologjisë fetale nuk i zëvendëson ekzaminimet rutinë gjatë gjithë shtatëzanisë për komplikime, rreziqe dhe probleme të tjera në shtatzani.
