Дијабетесот е еден од најголемите проблеми и предизвик за 21 век. Глобалните вредности за бројот на возрасни со дијабетес беа 382 милиони во 2013 година и се смета дека ќе се зголемат на 592 милиони во 2035 година.
Асс. д-р Христиjан Дума
Diabetes Mellitus или шеќерна болест претставува пореметување на метаболизмот на гликозата кој се манифестира со покачување на нивото на шеќерот во крвта (хипергликемија). Со напредокот на болеста високото ниво на глукоза во крвта оштетува многу органи како очите, бубрезите, нервите, срцето и крвните садови. Со оштетувањето на очите може да дојде до драстично намалување на видот или до слепило.
Дијабетичната болест на очите опфаќа многу промени со кои се соочуват дијабетичарите, меѓу кои се дијабетична ретинопатија (како најсериозна компликација), глаукома и катаракта. Дијабетичната ретинопатија претставува најчеста причина за слепило кај населението помеѓу 20-65 години. Овие промени настануваат постепено. Колку подолго трае дијабетесот се поголема е можноста да се јави болеста на очите. Кај дијабетичарите каде што траењето на болеста е помалку од 5 години, преваленцата за ДР е 10 %, кога траењето е помалку од 15 години, преваленцата за ДР е 45 % и кога траењето е повеќе од 20 години, преваленцата на ДР е 70 %.
Како настанува дијабетична ретинопатија
Во основата на болеста доаѓа до оштетување на нормалните крвни садови што оневозможува нормална прокрвеност и исхрана на мрежницата. Борејќи се против тоа, организмот создава нови неквалитетни крвни садови кои се склони кон пропуштање на течности и крв во околното ткиво.
Основната клиничка поделба на дијабетична ретинопатија е на:
- Непролиферативнадијабетична ретинопатија – Обично се јавува после 8-10 години од траење на дијабетот. Промените на ретината не даваат никакви симптоми – видот е потполно нормален. Очниот лекар на преглед може да утврди постоење на дијабетични промени на крвните садови на ретината. Во зависност од состојбата на крвните садови, вашиот офталмолог ќе препорача или чести контроли или ќе направи план за лекување.
- Пролиферативна дијабетична ретинопатија – Кај потешки промени на крвните садови, одредени делови на ретината немаат адекватна исхрана. Поради таа причина доаѓа до формирање на нови крвни садови. Овие крвни садови може да доведат до чести и постојани крварења, покачување на очниот притисок (секундарен глауком) и формирање на лузни на ретината, кои со своето стеснување може да доведат до одлепување (аблација) на ретината.
- Дијабетична макулопатија – Промените во точката за јасен вид (Macula lutea) може да настанат во склоп на пролиферативната дијабетична ретинопатија или да се јават како самостални промени. Доаѓа до оток и промени во макулата со пореметување на централниот вид.
Секој пациент којшто е заболен од шеќерна болест, мора редовно да доаѓа на очен преглед. Прегледот на очното дно има за цел навреме да се забележат знаците на болеста и да се советува понатамошен третман. Во случај на појава на едем на макулата, офталмологот проценува дали ќе се прави ласерски третман и/или инјекција која се дава во окото (anti-VEGF терапија), со цел намалување на едемот и стабилизирање на состојбата.
Офталмолошките прегледи се прават најмалку еднаш годишно или почесто, во зависност од препораките на офталмологот. Кај пациенти со дијабетес тип 1, очниот преглед треба да се направи во рок од 5 години од почетокот на болеста, додека кај пациенти со дијабетес тип 2 првиот очен преглед треба да се направи веднаш по дијагнозата и потоа најмалку еднаш годишно. Во текот на бременоста се советува преглед во секое тримесечие, а потоа една година по раѓањето, бидејќи ризикот од влошување на ретинопатијата се зголемува за време на бременоста.
Симптоми на дијабетична ретинопатија (ДР)
Промените на ретината може да постојат и повеќе години пред појава на симптомите. Како карактеристика на ДР е тоа што пациентот долго време нема да забележи промени во неговиот вид бидејќи макуларниот регион се оштететува постепено и покасно додека не се појават очигледни крвавења и други промени во стаклесто тело или ретината, оштетувања кои може да доведат до значаен или потполн губиток на видот.
Новонастанати деформации на објекти во видното поле, намалување на видната острина, отежнато читање и работа на близина може да укажат на можни оштетувања во точката за јасен вид – макулата. Појавата на испади во видното поле, во вид на црни дамки, летечки мушички и слични тегоби може да укажат на постоење на крвавење на очното дно и во стаклестото тело. Уште еден симптом којшто може да се јави се дупли слики. Тоа е последица од оштетување на нервите кои ги инервираат очните мускули. Доколку забележите кој било од овие симптоми, обавезно да посетите офталмолог како би се направил преглед на очно дно.
Дијагноза на дијабетична ретинопатија
Дијагнозата на дијабетичната ретинопатија се поставува со преглед на очното дно и крвните садови на ретината кој се извршува со ширење на зеницата, со помош на капки. Кај постоење на промени во макулата, може да се направи и OCT снимање како попрецизно би се утврдила состојбата на макулата и би се следел ефектот на терапијата.
За да се превенираат очните оштетувања кај пациентите со дијабет, очните лекари препорачуват: строга регулација на шеќерот во крвта, добро регулирање на крвниот притисок и нивото на масти во крвта, соодветна исхрана, редовна умерена физичка активност и редовни офталмолошки прегледи.
Лекување на дијабетичната ретинопатија
Во зависност од степенот на промените, може да се применат повеќе начини на лекување:
- Ласер фотокоагулација;
- Аплицирање на anti VEGF терапија во око;
- Витректомијa.
Ласер фотокоагулацијата е метод со кој со примена на ласерски пулсеви околу оштетените крвни садови на ретината се спречува понатамошно истекување на течност и спречува формирање на нови, патолошки крвни садови. Кај постоење на едем на макулата се спречува влошување на состојбата, а се забрзува повлекувањето на течноста.
Примената на инхибитори на ангиогенезата (anti-VEGF) претставува современ метод на давање на инјекции во стаклестото тело на окото. Anti-VEGF инјекциите претставуваат група на лекови кои го намалуваат настанувањето на новоформираните крвни садови кои се одговорни за пропуштање на течности и крв во околното ткиво на ретината. Резултатите кои се очекуваат се зачувување на постоечката видна функција и спречување на понатамошно напредување на болеста.
Кај некои пациенти може да дојде до крвавење во стаклестото тело што води до заматување и пад на видната острина. Доколку после одредено време не дојде до повлекување на крвта и губењето на пречките, може да се направи витректомија (хируршко лекување), со цел отстранување на симптомите и подобрување на видот.
Дијабетот, иако сериозно хронично заболување кое со себе носи бројни компликации, со соодветна метаболна контрола и тимска работа на ендокринолози, невролози и офталмолози може да овозможи одличен квалитет на живот кај пациентите. Земајќи го тоа предвид, како и фактот дека луѓето кои се заболени од шеќерна болест имаат 25 пати поголем ризик да го изгубат видот, од исклучителна важност се редовните прегледи на очното дно на офталмолог.
(Продолжува – Како да се намали ризикот од оштетување на вид и слепило кај дијабетичарите)
