Егзематата претставува група на заболувања, кои предизвикуваат воспалувања на кожата и иритација, односно: атописки дерматитис (атопичниот дерматит е хронично, пруритично егзематозно заболување, кое скоро секогаш, започнува во детството, има тек на подобрување/влошување и може да трае во текот на целиот живот. Типично се јавува во првите шест месеци од животот на бебето), алергиски контактен дерматит (реакција на кожата со супстанца или алерген што нашиот имун систем го препознава како стран), дисхидротична егзема (иритација на дланките и стапалата, карактеризирана со пликови – помфолокс), неуродерматитис (црвенило на лицето, рацете, зглобовите и потколениците најчесто предизвикани од локална иритација и чешање), нумуларна егзема (предизвикана од бактерии, најчесто после некоја повреда или убод од инсект – дискоидна егзема), себороична егзема (црвенила најчесто на скалпот и лицето) и стазен дерматитис (како иритација на кожата поврзана со проблеми со циркулацијата, најчесто на потколениците).
Да се препознае атописки дерматитис важно е внимателно да се анализира осипот и да се утврди примарната лезија, како и да се распознаат квалитетот и карактеристиките на компонентите на истиот.(еритем или црвенило, сквами или лушпи и везикули или пликови) и да се определи како се разликуваат од другите ерупции со слични карактеристики. Штом се научат овие карактеристики, искусниот лекар – дијагностичар, може да го препознае процесот како егзематозен дури и во присуство на секундарни промени кои се создаваат со гребење, инфекција или иритација. Со правилно поставената дијагноза се решава голем дел од дијагностичката загатка.
Клинички, атопискиот дерматит може да започне во која било фаза и да еволуира во друга. Повеќето атописки дерматити ако се остават самите на себе (да не се чешаат, иритираат или лекуваат), се повлекуваат со текот на времето без никакви компликации. Оваа идеална ситуација речиси никогаш не се реализира и е практично невозможна, затоа што чешањето, иритацијата или обидите за лекување се неизбежни. До извесен степен, јадежот е главна карактеристика на егземот.
Предизвикувачи и ризик фактори. Етиологијата односно конкретната причина за појава на атопијата останува непозната во медицината, но се верува дека настанува и се развива како комбинација од генетски или хередитарни и надворешни или фактори на средината. Наследните фактори: се верува дека појавата е поврзана со прекумерен одговор на имуниот систем на телото кон некој иритант или алерген. Овој одговор ги предизвикува симптомите на егземот. Атопискиот дерматит не е заразен! Кај децата има повеќе шанси за добивање на егзема доколку еден родител имал какво било атопично заболување во животот. Доколку и двата родители имале атописко заболување, ризикот е уште поголем. Надворешни фактори: иританти (сапуни, детергенти, шампони, дезинфициенси, свежо цедени сокови, месо, зеленчук), алергени (прашина, домашни миленици, полен, мувла, дури и првут), микроби (бактерии – стафилококус ауреус, вируси и некои типови на габи), високи и ниски температури (особено екстремно високи и ниски температури со многу висок или низок степен на влажност и потење при вежбање), храна (млечни продукти, јајца, јаткасти плодови и семиња, соја, жито), стрес (не е директен ризик фактор, но може да ги влоши симптомите), хормони (кај жените можат да се влошат симптомите на егземата во време кога нивоата на одредени хормони се менуваат, на пример, во бременост, за време на меструален циклус итн.). Професии: економисти адвокати во контакт со хартии, прашина, домаќинки, со константно миење садови и алишта, мајки, занаетчии, металостругари, земјоделци итн.
Симптоми: Симптомите се различни со возраста: кај бебиња, инфанти до 2 години најчесто на скалпот – косматиот дел на главата и обравчињата со сериозен свраб кој може да пречи дури и при спиење. Постојаното гребење и чешање може да доведе до инфекции на кожата. Потоа, кај деца од две години до пубертет, најчесто се јавуваат промени по внатрешниот дел на лактите и колената, вратот, главата, зглобовите, под задникот и нозете. Осипот може да промени боја, на посветло или потемно и да лихенифицира, односно може да развие јазли и перманентно чешање. Додека, кај возрасните најчесто на лактите, колената вратот, поголема покриеност на телото, лицето, околу очите, може да предизвика премногу сува кожа, перманентно чешање и да доведе до накалемување на инфекција на кожата. Возрасните кои имале развиено атописки дерматитис како деца, но повеќе немаат никакви симптоми, можат се уште да имаат премногу сува кожа која лесно се иритира и појава на егзема на рацете. Гребењето само ја влошува состојбата, го зголемува воспалението и појачува чешањето.
Терапијата се состои од топични кортикостероидни креми кои се антиинфламаторни медикаменти, антибиотици доколку е присутна бактериска инфекција, антихистаминици – кои го намалуваат ризикот од чешање при спиење и нервоза од чешање, хидратантни заштитни креми и емолиенти и фототерапија и пробиотикот BioGaia
Дијагностика: Атопискиот дерматит се дијагностицира најчесто со искусното око на дерматологот, дијагностичарот. Познавање на самиот осип, познавање на сите елементи на осипот, прецизна и детална анамнеза (најчесто пациентите се склони на самолекување и тоа не го пријавуваат) и елиминирање на диференцијално дијагностичките заболувања. Со земање брис за габички, како по пат на елиминација на габична инфекција би одредиле дека се работи за егзем. Алергиски испитувања, кои можат да помогнат во дознавање на иритантот или алергенот. Биопсија.
Третман: Третманот се состои од терапија и понатамошна превенција. Најбитно е трпението на пациентот за време на лекувањето и соработка со дерматологот. Терапијата се состои од топични кортикостероидни креми кои се антиинфламаторни медикаменти, антибиотици доколку е присутна бактериска инфекција, антихистаминици – кои го намалуваат ризикот од чешање при спиење и нервоза од чешање, хидратантни заштитни креми и емолиенти и фототерапија и пробиотикот BioGaia – пробиотска култура која е изолирана уште од 1990 година од доилка од Перу. Комерцијалното име и е L. reuteri Protectis DSM 17938, кој како продукт на пазарот има најмногу достапни и докажани клинички студии од нулта возраст, па се до возрасна популација и може да се дава на пациенти за различни индикации. Во однос на безбедноста досега нема никакви достапни несакани ефекти од овој пробиотик, иако е даван и многу пати повеќе од препорачаната доза кај деца и возрасни. Ефективноста на овој пробиотик се должи на можноста на самиот ланец од бактеријата да се колонизира во дигестивниот тракт со потврдена клиничка студија на испитаници на кои е дозирана BioGaia, односно после земени биопсии од гастрична мукоза, од дуодеум и илеум, потврдено е дека употребата на овој пробиотик води до затегање на клетките во Lamina propria во дигестивниот тракт што директно делува на имуниот систем со потврден зголемен број на B-лимфоцити (CD20+) во дуоденумот и зголемен број на T-лимфицити (CD4+) во илеумот. Поради овој ефект на пробитикот BioGaia, може да е од избор покрај конвенционалната терапија за третман на атописки дерматит. Секојдневната употреба на BioGaia води до значително подобрување на симптомите кај пациенти со атописки дерматитис. Дозирањето на BioGaia за деца до 3 години е еднаш до два пати на ден по 5 капки подолг временски период секојдневно, а за возрасни е 1-2 таблети на ден подолг временски период покрај другата терапија до избор. Користење на магистрални лекови кои се комбинација од повеќе медикаменти и имаат многу подобар ефект. Течни колагени, локален магнезиум и т.н. медицински сапуни.
Превенција. Честа хидратација на кожата, избегнување на нагли промени на температури и влажност, избегнување на често потење или прегревање на телото, намалување на стресот, избегнување на груби материјали, како волна итн, избегнување на груби сапуни, детергенти и средства за чистење и информираност за исхрана и избегнување на храна која може да наштети.
Превенцијата се состои од: редовна дневна навика за хидратација со заштитни креми, нормално миење на раце, без претерување. Потоа, контрола при чешање колку е можно, заштита на рацете или местата каде е егземата појавена. Потоа, избегнување на ризик факторите нормално, користење детергенти за сензитивна кожа, како и бањање со млака вода.
