Човечкиот организам не може да синтетизира ниеден витамин (освен витаминот Д), така да е неопходно да се внесуваат преку исхраната за негово правилно функционирање.
Витамините се исклучително важни за функциите на организмот и за некои групи на пациенти е неопходно нивно вклучување како додатоци на исхраната. Такви се децата, повозрасните лица, лицата кои се на некоја диета, спортистите и лицата што се занимаваат со тешка физичка работа.
Витамините се делат во две групи:
Витамини растворливи во масти (А, Д, Е и К витамин) – можат подолго да се задржат и да се акумулираат во организмот, заради што треба внимателно да се земаат препарати со овие витамини за да не дојде до хипервитаминоза.
Витамини растворливи во вода (витамин С, групата на витамини В, фолната киселина) – брзо се излачуваат од организмот и пократко се задржуваат во него, заради што треба да се внесуваат секојдневно со исхраната.
Витамин А (ретинол, бета-каротен)
Витаминот А има огромно значење за организмот на човекот, особено во периодот на раст – помага за правилен развој на коските и другите ткива, го активира и стимулира видот, штити од „кокошкино слепило“. Се користи во третманот на чир, жолчка, го штити организмот од формирањето и развојот на клетките на ракот. Го намалува ризикот од кардиоваскуларни болести, го подобрува дејството на половите хормони.
При недостиг се појавуваат проблеми со очите, кршливи нокти, се забавува растот, се нарушува активноста на уринарниот систем, на жлездите со внатрешно лачење и на кожата, се намалува одбрамбената моќ на организмот.
Извори на витамин А: рибиното масло, полномасно млеко, жолчка од јајце, изнутрици, морков, спанаќ, брокула, зелена салата, кајсии, диња, коприва, црвени домати и др. Бета-каротен е содржан во жолто-црвеното овошје и во зелениот зеленчук.
Витамин Б – во неговата група се вклучуваат витамините:
Витамин Б1 (тиамин)
Витаминот Б1 е бел, кристален прав растворлив во вода и во алкохол. Игра важна улога во метаболизмот на јаглехидратите и делумно на протеините и на мастите. При недостаток на овој витамин се јавува болка во срцето, срцебиење, ја предизвикува појавата на болеста бери-бери и доведува до нервни нарушувања. Извори на Б1 витаминот се изнутриците, млекото, јајцата и овошјето.
Витамин Б2 (рибофлавин)
Витаминот Б2 е супстанца растворлива во вода и претставува кофактор на ензимите кои се вклучени во клеточното дишење. Учествува во растот и регенерацијата на ткивата, ја подобрува адаптацијата на ноќно гледање и чувството за бои. При недостаток се појавува намален вид и сензација на бои, нарушувања во употребата на протеини и јаглехидрати. Извори на витамин Б2 се свежото и киселото млеко, сирењето, пченичните никулци, лиснатиот зеленчук…
Витамин Б3 (ниацин, никотинска киселина)
Витаминот Б3 игра значајна улога во метаболните процеси на организмот. Повеќе од 400 ензими имаат потреба од витаминот Б3 со цел непречено одвивање на метаболните реакции, преку кои се добива и складира енергија во организмот. За извор на овој витамин се сметаат житните култури, кикириките, рибата, говедското месо и живината.
Витамин Б5 (пантотенска киселина)
Витаминот Б5 е водорастворлив витамин кој се вбројува во групата на есенцијални хранливи состојки. Тој влегува во составот на сложениот коензим А и е клучен во метаболизмот и синтезата на јаглехидратите, протеините и мастите. Тој е есенцијален витамин. Овозможува нормален развој на телото, му помага на телото во создавањето на антитела и на тој начин игра важна улога во борбата против инфекциите.
Витаминот Б5 обезбедува доволно количество на енергија за секоја клетка, преку претварање на јаглехидратите и мастите од храната во гликоза, која е главен енергетски материјал за нашиот организам. Пантотенската киселина, исто како и коензимот А, делува врз реакцијата на кортикалниот систем врз стресот. Оттаму е познат и како анти-стрес витамин. Го стимулира работењето на цревaтa и помага при тврда столица, го спречува старењето и појавата на брчки.
Го има во многу намирници, во овошјето и зеленчукот, во житариците. Посебно го има во големи количини во сушеното овошје (сушени кајсии и смокви), но и во кикириките, сусамот, оревите, сојата, јајцата, џигерот.
Витамин Б6 (пиридоксин)
Витаминот Б6 има функција на коензим во метаболизмот на протеините и учествува во преку 100 различни витални реакции. Неопходен е за функционирање на нервниот и имунолошкиот систем. Дефицитот од витамин Б6 е ретка појава, а доколку до него дојде, може да биде асимптоматски, а симптомите може да се манифестираат и дури после неколку години. Недостигот од овој витамин е обично поврзан со неврози, депресивност, анемичност и намален имунитет. Примена на теофилин кај асматичари или земање антиепилептици ја зголемува неговата разградба, па се препорачува дополнителен внес. Како резултат на неадекватна исхрана или недоволна суплементација кај трудници може да дојде до пореметувања кај новороденото бебе, како што се иритабилност, проблем со слухот и појава на конвулзии. Овој витамин се наоѓа во пилешкото месо, рибата (туна, лосос), житните растенија, компирот, бананите, кромидот…
Витамин Б9 (фолна киселина)
Фолната киселина позната како витамин Б9 има значајна за многу важни процеси во организмот како создавање на црвени крвни зрнца или создавање на ДНК и РНК. Консумирањето на фолна киселина му дава енергија на организмот. Фолната киселина помага и за подобро апсорбирање на витаминот Б12, при стрес и депресија и во борбата со многу болести на срцето, рак и Алцхајмеровата болест. Фолната киселина најмногу е застапена во спанаќот, брокулите, карфиолот, црниот дроб, телешкото и јагнешкото месо, сите темнозелени зеленчуци, морковот, дињата, авокадото и лебот.
Витамин Б12 (кобаламин)
Б12 е есенцијален витамин кој учествува во различни процеси низ целото тело. Тоа е најголемиот и хемиски најкомплексниот витамин. Познат е како кобаламин и е витамин растворлив во вода. Неопходен е за развивање и одржување на здрав нервен систем, создавање на ДНК и формирање на црвени крвни зрнца. Дефицитот на витамин Б12 може да доведе до состојба позната како мегалобластна анемија. За разлика од другите витамини од Б групата кои не можат да бидат складирани во телото и мора да бидат внесувани секојдневно, нашиот организам има способност да складира витамин Б12 во црниот дроб, потребен за повеќе од една година, па недостигот од овој витамин е ретка појава.
Продолжува
