Пишува: Д-р Адријана Маја Гроздев
Анестезиолог-ревматолог
Аналгезијата или обезболувањето е дел од анестезилошката практика и воедно најголем предизвик за секој анестезиолог кој се води по круцијалниот принцип дека „Секоја болка е реална“, дури и тогаш кога не и е позната причината, како и „Ислушај го и верувај му на пациентот“.
Болката е најчеста причина поради која секој бара медицинска помош и таа претставува заштитен механизам или симптом на веќе оштетени или променети ткива и органи, но е истовремено и превентивен механизам кој не дозволува нивно понатамошно оштетување. Оттука произлегува важноста на нејзината евалуација и напорите да биде мерлива и видлива.
Болката како петти витален знак е прифатена како важен критериум за процена на општата здравствена состојба во САД во 2001 година, Австралија – 2002 година, Европа во 2003 година, Сингапур – 2004 година и во Малезија во 2008 година. Дотогаш, процената на виталноста на организмот се одредувала врз основа на четирите витални знаци: крвен притисок, срцева фреквенција (пулс), број на респирации во минута и телесна температура.
Преку континуиран мониторинг, иако болката не може нумерички да се претстави, таа сепак е важен критериум и стандард за процена на општата здравствена состојба.
Што ако не се третира болката?
Кои се ефектите од нетретирана акутна болка и последиците од нејзино преминување од акутна во хронична болка? Тие зафаќаат повеќе органи и системи и се делат на:
Физиолошки:
- Ја зголемува симпатичката активност на централниот нервен систем, хипералгезија и акутната преминува во хронична болка
- Го зголемува нивото на стрес-хормоните и доведува до состојба на катаболизам со консекутивна хипергликемија и имуносупресија
- Ги зголемува артерискиот притисок и срцевата фреквенција, што предизвикува миокардна исхемија
- Го ослабува дишењето и ја зголемува тенденцијата на колабирање на градите и појава на инфекции
- Ја намалува парасимпатичката активност, што доведува до промени во гастроинтеститалниот тракт, повраќање и гадење
- Предизвикува уринарна ретенција (задржување на урината)
- Неможноста за движење ја зголемува можноста за појава на длабоки венски тромбози
Психолошки:
Појава на анксиозност, агитирање, несоница, пациентот може да стане некооперативен и депресивен.
Економски:
Подолготрајното закрепнување го продолжува престојот во болница
Ефектите од нетретирана акутна болка ја зголемуваат потребата на сите здравствени работници да бидеме агресивни во третманот на болка, не само поради обезбедување удобност на пациентот, туку и да ги превенираме физиолошките и психолошките последици и да го намалиме ризикот од преминувањето на акутната во хронична болка. Третманот на болка секогаш треба да биде во согласност со факторите кои ја афектираат, како што се социолошко-културните фактори, возраста, полот, перцепцијата на болка, чувството на страв, како и претходните болни искуства на пациентот. Основната наша задача е да ја препознаеме, проследиме и да ја третираме болката.
Акутна и хронична болка
Генерално, болката може да биде акутна или хронична. Акутната настанува наеднаш, вообичаено е јака и е во ограничен временски интервал. Хроничната болка опстанува и по заздравувањето на повредата или болеста, и е често без јасна причина на појава, а трае повеќе од три месеци.
Акутната и хроничната болка не се исти. Акутната болка е симптом, а хроничната болка е заболување. Нивниот пристап и третман е различен. Третирањето на хроничната болка е мултидисциплинарна, мултимодуларна и е потребно многу време за нејзино решавање.
Петти витален знак
Придобивките од воведувањето на болката како петти витален знак се:
- Подобрување на комуникацијата помеѓу докторот и пациентот
- Подобро ислушан пациент е задоволен пациент
- Подобра грижа кон пациентот
- Подобрен третман на болката
- Рана хоспитализација и побрзо закрепнување
Вербата на пациентите ќе биде наша понатамошна мотивација да продолжиме со истражувањата и пронаоѓањето нови подобри патишта за подобрување на квалитетот на животот на нашите пациенти. Ова е наша обврска и цел и секогаш кога чувствувате болка побарајте совет од здравствен работник и избегнете ја практиката на самолекување.
