Пишува: Д-р Афродита Стомнароска – Јовановски
Гинеколог
Климактериумот е природен преоден период во животот на секоја жена, кој ја поврзува репродуктивната возраст со неизбежната старост. Клинички, тој период почнува во интервал од 40 до 60-годишна возраст и е индивидуален за секоја жена, а најсилните појави се меѓу 45-55-годишна возраст. Почетокот и текот на климактериумот се поврзани со наследни особини и со ризик-фактори, како што се пушењето или интервенции од типот на посткастрациски синдром.
Мал дел пациентки влегуваат во климактериум и пред 40-та година, биолошка појава што се нарекува предвремен климактериум.
КОГА СЕ СЛУЧУВА КЛИМАКТЕРИУМОТ?
Симптомите на климактериумот се резултат на појавата на естрогенскиот дефицит. Тие можат да бидат краткорочни и долгорочни.
- Краткорочни се гениталните крвавења, потоа невровегетативните симптоми, како топли бранови, потење, главоболка, несоница, и невропсихичките симптоми, како депресија, нервоза, потешка концентрација.
- Подолгорочни појави се промените во урогениталниот систем, манифестирани како атрофични промени со различна клиничка слика. Такви се атрофичен вагинитис, отсуство на лубрикација, вулварен дискомфор и чешање, честа микција (мокрење), дизурија (отежнато мокрење), циститис, стрес-инконтиненција (неволно и неконтролирано мокрење).
Долгорочни симптоми се и атрофичните кожни промени. Жената во постменопауза секоја година губи два отсто од колагенот поради недостиг на естроген. Најсуштински појави во климактериумот се остеопорозата со зголемен ризик од скршеници (најчесто на ’рбетот и натколеничната коска) и атеросклеротичните промени со зголемен ризик од кардиоваскуларни заболувања.
ЗАМЕНА НА ФУНКЦИЈАТА НА ЈАЈЧНИЦИТЕ
За терапевтската ефикасност на хормонското лекување на патолошкиот климактериум денес не постојат никакви сомнежи. Принципот на лекување е едноставен – замена на функцијата на јајчниците, а дозите за лекување се утврдени со современи фармаколошки методи.
Хормоните во лекувањето на симптомите на менопаузата, кое се нарекува хормон-супституциска терапија (ХСТ), се внесуваат преку таблети, пластири, гелови и импланти.
Контраиндикациите при ХСТ се недефинирано генитално крвавење, тешки хепатални заболувања, акутни тромбемболични состојби и венски тромбози, како и хормонално-зависни тумори, како оние на града или на ендометриум.
Наспроти контраиндикациите е позитивниот ефект на ова лекување, кој е многустран: го регулира менструалниот циклус и штити од тешки крвавења, ги елиминира невровегетативните и невропсихичките појави, дејствува за исчезнување на атрофичните промени во урогениталниот систем и го забавува стареењето на кожата. Најценет ефект што се постигнува при ваквото лекување е оној врз превенирањето на остеопорозата и тешките фрактури, при што за една година, коскената густина може да се зголеми со повеќе од 2-3%.
Навремената терапија го подобрува липидниот метаболизам, а со тоа и превенцијата на кардиоваскуларните болести. Едноставно, хормоналната профилактика дејствува на зачувување на здравјето и на значително подобрување на квалитетот на животот. Во повеќето случаи предностите на ХСТ доминираат над евентуалните ризици, а досегашните студии покажуваат дека користа од ХСТ е поголема од ризикот кај жени со природна или јатрогена предвремена менопауза.
Дозата и режимот на ХСТ треба да се индивидуализирани за секоја пациентка, а најефективната доза зависи од возраста на жената. Тоа се одлучува пред почнувањето со терапијата и секоја година се прави нова процена за цело време да се одржи принципот за пропишување на најниската ефективна доза. Колку време ќе трае лекувањето е индивидуално кај секоја пациентка, но се препорачува прекинување по две-три години, а при повторување на симптомите може да се продолжи со терапијата.
НЕХОРМОНАЛНА АЛТЕРНАТИВА
Иако овој метод е проверен и докажан, сепак не мал број жени неоправдано се плашат од него поради недоволна информираност. Од друга страна, пак, други имаат контраиндикации и не можат да бидат вака лекувани. Во такви случаи разумна замена се нехормонските средства, повеќето добиени од фитоестрогени, со естроген, од растително потекло, кои ги подобруваат невровегетативните симптоми, но ги немаат другите системски профилактички ефекти како што ги имаат хормонските препарати.
Фази на климактеричниот период
- Предменопауза е период кога почнува постепено намалување на функцијата на јајниците и трае неколку години. Проблемите на жената во овој период главно се врзани со нарушувања во менструалниот циклус. Тоа се функционални генитални крвавења поради неправилна оваријална функција. Во тој случај одењето на гинеколог е задолжително, бидејќи прекинувањето на крвавењето и точното дијагностицирање најчесто се прави со киретажа, а потоа следува профилактичко хормонално лекување.
- Менопауза е фазата од последното менструално крвавење, по кое жената во текот на една година нема менструален циклус. Причината за тоа е исцрпување на ендокрината функција на јајчниците, што претставува и крај на можноста за забременување. Оваа фаза се дијагностицира ретроспективно.
- Постменопаузата е последната фаза во која јајчниците целосно престануваат да функционираат и трае неколку години.
