Пишува: д-р Александар Мицковски
уролог-хирург
Карциномот на тестиси во Македонија бележи рекорден пораст. Многу често се јавува кај млади мажи, од 18 до 35-годишна возраст, кои се во полно здравје и во полн животен елан. Кај овој вид карцином ретко кога се манифестираат повеќе симптоми освен грутка во тестисите, и затоа мажите редовно треба да прават самопреглед и ако напипаат таква грутка, што побрзо треба да појдат на лекар за да се постави прецизна дијагноза.
СИМПТОМИ
Најчест симптом е тврда грутка која може да се забележи со напипување, најчесто при самопреглед. Тестисите по состав имаат гумозна конзистенција, и ако се напипа каква било структура потврда од тоа, особено ограничена како грутка или како јазол, тогаш задолжително и што побрзо мора да се појде кај уролог за детални испитувања кои се прават многу брзо, што овозможува брзо поставување на прецизна дијагноза, бидејќи се работи за млади мажи кои се во полно здравје и во полн животен .
При карцином на тестисите ретко има симптоми како што се болка или инфекција, иако, можни се и инфекции со создавање на реактивен излив околу тестисот или некогаш и со акутна болка, но сепак поретко.
САМОПРЕГЛЕД И РЕДОВНИ КОНТРОЛИ
Буквална заштита од карцином на тестиси нема и затоа самопрегледите и редовните контроли кај лекар се од огромно значење.
Но, според покажаното искуство, не е лесно да се убедат мажите тоа да им стане нормална практика, и покрај тоа што е доволно самопреглед да се прави еднаш месечно, а на рутински преглед да се оди еднаш годишно. На почетокот беше проблематично и да ги научиме мажите прво самите да се прегледуваат. Ги советувавме, еднаш месечно, по бањање да се самопрегледуваат, да ги напипаат двата тестиса, како што жените самите ги прегледуваат своите дојки. И тоа е доволно, а ако има промена да одат на доктор . Уште подобра превенција е ако мажите одат на рутински прегледи еднаш годишно за да им се направи ултразвук на тестисите.
РИЗИЧНИ ГРУПИ
Според литературата, во 99% од случаите на карцином на тестиси е дијагностициран кај мажи меѓу 18 и 35 години. Поголем ризик за развој на карцином на тестис, односно најголем, докажан со студии, е кај мажи кои имале или имаат неспуштен тестис. Пациентите кои страдале или страдаат од тестис кој не се спуштил навреме, носат и до 10 пати поголем ризик од појава на карцином на тестиси. Во ризичната група се и оние кои биле изложени на зрачење од каков било облик.
На ова подрачје има зголемување на машката неплодност и карцином на тестиси
Со современата техника што се користи при прегледите – колор доплер или ултразвук на тестиси – речиси е невозможно да се направи превид на некоја промена при прегледот, бидејќи, се работи за мали и релативно површни структури. Речиси е невозможно да се промаши каква било, па дури и најпочетна промена на тестисите, од 5 милиметри до еден сантиметар и да се фати во таа рана фаза. Многу е важно што побрзо да се направи целосна дијагностика.
Вообичаено пред операција се прави снимање со компјутерски томограф на стомакот и ретроперитониум на стомакот за да се види дали има или не зголемени лимфни јазли. Тоа е многу важна постапка, бидејќи се работи за карцином кој многу рано почнува да метастазира. Примарното место на метастазирање, односно примарни жлезди коишто ја дренираат лимфата од тестисите се жлездите во ретроперитониум, околу аорта и вена кава, односно околу двата најголеми крвни сада во човековото тело. Сето тоа се прегледува со компјутерска томографија и се утврдува дали има метастази.
ШТО КОГА ЌЕ СЕ УТВРДИ ТУМОР?
Откако првично ќе се постави сомневање за тумор, се прават лабораториски испитувања. Постојат три туморски маркери кои можат, но и не мора да бидат покачени кај карцином на тестиси. Се работи за алфа фетопротеин (AFP), бета ХЦГ и ЛДХ (HCG и LDH). Тоа се специфични маркери чие покачување силно асоцира на карцином на тестисите. Меѓутоа, може да постои карцином, а да нема покачување, а тоа се случува ако туморот се открие во многу рана фаза. Кога испитувањата ќе покажат и докажат карцином, се прави операција. По неа многу често следува хемотерапија или радиотерапија, дури и кај карциномите во рана фаза. Меѓутоа, дозирањето на таа терапија е многу различно кај пациентите кај кои има метастази од оние кај кои карциномот не метастазирал, што значи дека тераписките циклуси и нивната фреквенција зависат од тоа во кој стадиум е карциномот на тестисите.
ЛЕКУВАЊАТА СЕ УСПЕШНИ, НО ПОСТОИ РИЗИК ОД НЕПЛОДНОСТ
При операцијата се отстранува тестисот со карцином, а процентот на излекувани случаи е мошне голем – над 91%. Меѓутоа, и покрај високото ниво на успешност во лекувањето, а со оглед на тоа дека е правена операција, дека е отстранет тестис, а потоа следувала хемо или радиотерапија, плодноста на пациентот е намалена, односно може да се случи дури и комплетно отсуство на сперматозоиди. Затоа, пред да се направи операцијата се замрзнува сперма од пациентот, која по интервенцијата кај пациентот може да биде употребена за оплодување и создавање потомство.
