Пишува: Д-р Азра Куч
анестезиолог
Анестезијата е уникатна состојба која се карактеризира со примена на многу лекови истовремено: хипнотици, аналгетици, мускулни релаксатори, антибиотици… Доколку организмот реагира алергиски на кој било од овие лекови, често не знаеме од што настанала реакцијата. Барем не на почетокот. Втора специфичност е што клиничката слика на алергијата на пациент кој е во анестезија не е така јасна како кај буден човек.
ЗАМАСКИРАНА КЛИНИЧКА СЛИКА
Дел од симптомите, како тахикардијата, може да бидат поврзани со состојба на површна анестезија или спазам на бронхијалната мускулатура или да се поврзе со преегзистирачко заболување на белите дробови. Заради вакви коинциденции алергиите во анестезијата често остануваат непријавени, што секако може да биде опасно ако пациентот повторно има операција..
Епидемиолошки, алергиите при анестезија се почести кај женскиот пол. Во детската возраст алергиите се јавуваат подеднакво кај двата пола, но со пубертетот тој однос драстично се менува, што укажува дека половите хормони имаат значајна улога.
Морбидитетот (честотата на појавувањето) останува нејасен заради замаскирана клиничка слика, а морталитетот (смртноста) спрема анализи на податоци во некои од европските земји изнесува од три до девет проценти.
ЗОШТО СЕ СЛУЧУВА АЛЕРГИЈА?
За да се јави алергија на лекови мора да постои сензибилност. Таа настанува при контакт со лекот кој го викаме алерген. Алергенот предизвикува создавање на антитела ИгЕ кои се поврзуваат на површината на неколку типа клетки: мастоцити, базофили, а со помал афинитет и кон леукоцити, тромбоцити и еозинофили. При повторен контакт со овие алергени тие ќе се поврзат со антителата на површината на клетките и ќе предизвикаат ослободување на медијаторите на алергијата: хистамин, триптаза, хепарин.
Овие медијатори предизвикуваат силна воспалителна реакција во телото која може да биде и животозагрозувачка.
Постојат пет степена на алергиска реакција според тежината на клиничките симптоми:
- Кожни промени: црвенило, уртикарија, оток
- Изразени знаци на алергија, но кои не се животозагрозувачки: кожни знаци, хипотензија, тахикардија, кашлица, бронхоспазам
- Животозагрозувачки симптоми: колапс, тахикардија или брадикардија, аритмија, бронхоспазам
- Срцев застој или респираторен застој
- Смрт
Анафилактичката реакција може да биде проследена со сите овие симптоми, но може да се јави и секој од овие симптоми посебно. Поради непрепознавањето на симптомите како алергија, следниот контакт со истиот алерген може да доведе до потенцијално фатални компликации.
НАЈЧЕСТИ ПРЕДИЗВИКУВАЧИ
Најчест предизвикувач на алергии за време на анестезија се мускулните релаксатори и антибиотиците. Во последно време сè почести се алергиите на латекс. Опиоидните аналгетици, хипнотиците се поретко инкриминирани како алергени, но затоа некои дезинфициенси и бои се почесто се јавуваат како алергени..
Луѓето кои имаат склоност кон алергии, т.н. атопичари, не се нужно со поголем ризик за појава на алергија спрема анестетици, но тие имаат склоност да ослободуваат полесно хистамин кога ќе дојдат во контакт со такви лекови (повеќето мускулни релаксатори се хистамин-либератори). Интересен податок за луѓето кои се алергични на трева или на полен од трева имаат вкрстена преосетливост кон латекс.
Луѓето кои се алергични на храна и други лекови не се со поголем ризик за појава на алергија од анестетици, но оние кои се алергични на ананас, киви и банана имаат поголем ризик за алергија на латекс – објаснува анестезиологот.
Поголемиот број пациенти кои имале периоперативна алергиска реакција на мускулни релаксатори, никогаш претходно не добиле анестезија. Веројатно е дека сензибилност на лекот добиле при контакт со некое друго соединение кое има слична структура и може да биде застапено во храната, козметиката или некое друго лекарство.
Вкрстената преосетливост може да се сретне и кај некои антибиотици. Многу пушачи покажуваат алергиска склоност кон антибиотици, веројатно затоа што често примаат антибиотици. Постои вкрстена преосетливост помеѓу „пеницилинот“ и „цефалоспорините“ поради сличната структура, така што „цефалоспорините“ се ординираат внимателно кај пациенти кои се преосетливи на „пеницилин“.
ШТО КОГА ЌЕ НАСТАНЕ АЛЕРГИСКА РЕАКЦИЈА?
Кога ќе настане алергиска реакција за време на анестезија анестезиологот треба да прекине со давање на лекот за кој се сомнева дека ја предизвикал алергијата и да го реанимира пациентот со течности, лекови за стабилизација на кардиоваскуларниот систем и со лекови кои го блокираат дејството на медијаторите на алергијата т.е. хистаминот. Кога пациентот ќе биде стабилен, може да се екстубира, но мониторингот продолжува во следните 24 часа..
Идентификацијата на алергенот треба да се потврди со алерготест, но по четири до шест недели. Со алерготестот се добива документ со кој се избегнува понатамошна примена на тој лек и се избегнуваат други потенцијално фатални по животот ситуации. Алерготестот, рутински не се прави кај општата популација, но е задолжителен за пациенти кои имаат анамнеза за необјаснета алергиска реакција за време на претходната анестезија.
Давањето лекови – антихистаминици на пациенти кои имаат алергии како дел од предоперативната подготовка нема да спречи појава на алергија, туку само ќе ја ублажи алергиската реакција, а понекогаш заради слабата реакција може да ја одложи дијагнозата.
