Пишува: Д-р Бјанка Чачев-Спанческа
Невропсихијатар
Дали мислите дека мрачните студени месеци во годината ве прават нерасположени? Ако е така, тогаш можеби сте еден или една од многуте што страдаат од сезонска депресија, позната и како сезонско афективно нарушување.
Секоја зима, речиси една третина од населението во Европа, страда од зимска депресија. Стручно тоа не се вика зимска депресија, туку сезонско афективно пореметување. Најдоцна во пролет, кога ќе се појави сонце, од ова пореметување веќе нема ни трага. Симптомите на зимската депресија имаат сличност со обичната депресија: немање волја, немир, раздразливост, необјасниво чувство на тага, недостаток на сила да се превземе било што, па се до занемарување на изгледот и социјалните контакти. Но, додека кај патолошката форма на депресија е типичен и недостатокот на апетит и несоница, кај зимската е спротивно: тука е присутно чувство на замор и желба да се јаде нешто слатко.
Ова нарушување е присутно секоја година, со почетокот на есента, и е проследено со сите симптоми на депресија. Постои и форма на летна депресија, која започнува во рана пролет и завршува со есента, но таа е многу поретка. Најчестото сезонско афективно нарушување е тоа што почнува наесен и често се нарекува зимска депресија.
СИМПТОМИ НА СЕЗОНСКА ДЕПРЕСИЈА
- Намалено ниво на енергија
- Тешкотии во концентрација
- Замор
- Засилен апетит
- Зголемена потреба да се биде сам
- Зголемена потреба за спиење
- Зголемување на телесната тежина
ПОМАЛКУ СОНЦЕ, ПОВЕЌЕ ЗАМОР И ДЕПРЕСИЈА
Хормоните што се произведуваат во мозокот автоматски предизвикуваат одредени промени во расположението во секое годишно време. Причините за сезонското афективно нарушување лежат во овие промени. Една од теориите е дека намаленото количество сончева светлина во зимскиот период води до намалено лачење серотин во мозокот, кој е невротрансмитер со смирувачко дејство. Неговото намалено лачење предизвикува депресивност, замор, зголемено внесување јагленохидрати и покачување на телесната тежина.
Храната богата со јагленохидрати, како чипсот, колачите, тестенините и слично, го зголемува лачењето на серотинот и има смирувачко дејство на телото и мозокот.
Сезонската депресија, вообичаено се јавува во младоста и е почеста кај женската популација. Некои манифестираат слаби симптоми, како блага иритираност, но кај некого може да се јават и сериозни тегоби, кои влијаат на секојдневните активности и на социјалниот живот.
СВЕТЛИНСКА ТЕРАПИЈА
Поради поврзаноста на сезонската депресија со недостигот на сончева енергија, таа поретко се појавува во земји блиску до екваторот, каде што сонцето е присутно преку целата година. Многу доктори препорачуваат пациентите со сезонска депресија да излегуваат колку што е можно повеќе во утринските часови за да бидат изложени на сончева светлина. Ако тоа е невозможно, тогаш може да се проба со антидепресиви или фото(лајт)терапија.
Со фототерапијата се користи цел спектар на силно светло, кое блеска директно во очите.
Кога се користи фотостимулација, пациентот седи на околу 40 сантиметри оддалеченост од изворот на светлина, која е околу 20 пати појака од собната светлина. Терапијата започнува со сеанси од 15 до 20 минути секој ден. Потоа изложеноста се зголемува и од 30 до 45 минути, зависно од одговорот. Едни закрепнуваат многу брзо, но на други им е потребно повеќе време. Ако нема добар одговор, терапијата може да се спроведува и двапати дневно. Оние што добро реагираат на терапијата се охрабруваат да ја продолжат до пролет, кога ќе можат повторно да поминуваат многу време на сончева светлина.
МЕЛАТОНИН – ХОРМОН НА СОНЛИВОСТ И ДЕПРЕСИЈАТА
Природниот хормон мелатонин, кој е одговорен за сонливоста, е најчесто поврзуван со сезонската депресија. Кога светлината дејствува на човековата ретина, се одвива процес во мозокот при што излачувањето на мелатонинот се намалува.
Светлината служи како регулатор на лачењето мелатонин и го зголемува лачењето на серотинот. Затоа, лајт-терапијата има антидепресивен ефект. Таа може да се користи во комбинација со антидепресиви и кај други видови депресија, како и кај нарушена исхрана, несоница и биполарно нарушување.
САМОПОМОШ
Ако страдате од сезонска депресија, можете да се обидете и сами да си помогнете. Мој совет е пациентите со сезонска депресија што почесто да излегуваат надвор, на сончева светлина, или да почнат да користат лајт-терапија, дури и пред симптомите да се појават. Исхраната треба да биде балансирана, со витамини и минерали, за повеќе енергија. Потребни се и вежби, најмалку трипати во неделата, по триесет минути. И, секако, да не се запостават активностите во социјалниот живот и да не се прекинуваат врските и контактите со пријателите.
- Побарајте лекарска помош
Многу е важно дијагностицирањето на депресија да го оставите за лекарите. Доколку се сомневате дека страдате од депресија, консултирајте се со лекар. Понекогаш физичките проблеми можат да предизвикаат депресија, но понекогаш симптомите можат да бидат дел од покомплексен психијатриски проблем. Сезонската депресија може да се лекува на неколку начини и си те зависат од тежината на симптомите. Терапијата е различна и во случај кога боледувате од друг вид депресија или биполарно нарушување.
