Пишува: Д-р Емилија Христовска
специјалист по медицина на труд
Климатските промени, вклучувајќи ги порастот на надворешните температури и зголемувањето на честотата и интензитетот на екстремните временски услови се заканувачки по здравјето на луѓето преку негативните здравствени ефекти на топлотните екстреми. Порастот на просечната температура ќе води до појава на потопли денови, почести и подолги топлотни бранови и појава на топлотни екстреми.
Здравствените ефекти може да се манифестираат преку дехидратација, топлотен удар, топлотни грчеви, појава на кардиоваскуларни, респираторни и целеброваскуларни болести.
Најчувствителна популација на појава на негативни ефекти како резултат на изложување на високи надворешни температури се малите деца, бремените жени, постарата популација и лицата со хронични болести кои се со намалена способност за регулирање на нивната телесна температура. Опасноста од зголемена температура врз човечкиот организам особено влијае кога се во комбинација високата температура на воздухот и топлотното зрачење, високата релативна влажност, мали брзини на струење на воздухот и интензивното мускулно напрегање.
Топлотното прегревање е релативно честа појава при подолготрајно изложување на високи температури и се манифестира со вртоглавица, главоболка и појава на преколапсна состојба. Се третира со одмор, престој во постудена средина како и со соодветно хидрирање на телото со доволно внесувањена течностии електролити. Многу посериозна состојба која најчесто настанува при изложување на висока температура во комбинација со висока влажност на воздухот е топлотниот удар.
Топлотниот удар е состојба на инсуфициенција на терморегулациониот механизам на организмот. Се карактеризира со нарушена функција на нервниот систем, со генерализирана анхидроза, односно е нарушен одбранбениот механизам на потење, со што ќе се јави пораст на температурата на телото над 40,6 Целзиусови степени. Други клинички симптоми се: забрзан пулс, пад на крвниот притисок, гушење, повраќање, губење свест. Предупредувачки рани знаци за појавана топлотен удар се исипување по кожата и мускулни грчеви кои настануваат како резултат на недостиг на електролити. Најголем ризик за појава на топлотен удар постои при извршување на физичка активност на висока надворешна температура, недоволно внесување течности со појава на дехидратација и несоодветна облека која оневозможува изладување на телото. Топлотниот удар може да резултира со сериозни компликации врз виталните органи, мозокот и срцето, како и со смртен исход.
Прва помош при појава на топлотен удар се состои во изладување на телото со ладна вода или ладни облоги, внесување течности и соодветна стручнамедицинска помош со цел да се спречи настанување на компликации, односно оштетување на виталните органи, срцето и мозокот.
Топлотна синкопа е состојба која настанува како последица на долготрајно изложување на висока температура во средината. Се карактеризира со субјективно чувство на гадење, физички замор, хипотензија, вазомоторен колапс, главоболка, мачнина, слабост, замор. Се третира со одмор, престој во постудена средина, како и соодветно хидрирање на телото со доволно внесување на течности и електролити.
Топлотни грчеви се болни мускулни спазми кои вообичаено се јавуваат при извршување на физичка активност во топла средина. Настануваат како резултат на губење на течности и електролити (натриум, калиум и магнезиум). Почнуваат нагло со појава на грчеви на шаките, потколениците и стапалата, често се болни и лимитирачки. Веднаш треба да се прекине физичката активност, лицето да се смести во изладена просторија, да се надоместат изгубените течности и електролити и мускулите нежно да се истегнат.
Сончаница се јавува како резултат на долготрајно дејство на инфрацрвена сончева радијација на главата. Појавата на ова заболување е поврзана со непосредно затоплување на мозокот и најчесто се јавува кај работници изложени на интензивни сончеви зраци. Веднаш се применува ефикасно ладење со фино распрашување на ладна вода за брзо струење на воздухот. Пациентот се поставува во лежечки став 1-2 часа. Се додаваат течности преку уста, особено минерална вода. Не се даваат алкохолни пијалаци. Поради загубата на солниот дефицит, поради преголемо потење, се даваат големи количества вода и електролити.
Кои мерки да се преземат за да се превенира појавата на негативни здравствени ефекти при изложување на високи температури?
Во услови на високи надворешни температури треба:
- Да се носи тенка и светла облека
- Да се внесуваат доволно течности сошто ќе се овозможи соодветен процес на перспирација (потење) и ќе се одржува нормална телесна температура
- Да се избегнува консумирање на алкохол и кофеин
- Да се избегнува престој и вршење на физичка активност во најтоплиот период од денот
- Особено треба да бидат внимателни лицата со хронични заболувања кои треба редовно да ја земаат соодветната терапија.
