Д-р Емилија Христовска
Специјалист по медицина на трудот
Со превентивните медицински прегледи, односно со систематските прегледи, се утврдува здравствената состојба на вработените и нивната работоспособност, и се препорачуваат активности и мерки за заштита и унапредување на здравјето.
Овие прегледи во Македонија се законска обврска на работодавачот, во согласност со имплементацијата на европските регулативи и Законот за безбедност и здравје при работа, и се вршат во одредени временски интервали (12, 18 и 24 месеци) во зависност од работното место и од специфичните професионални ризици на кои се експонирани вработените.
НАЈЧЕСТИ БОЛЕСТИ СПОРЕД ЗАЧЕСТЕНОСТ И СМРТНОСТ
Систематските прегледи не се неопходни само поради законската регулатива, туку и поради континуираното зголемување на списокот болести рангирани според зачестеноста и смртноста.
Денес, според зачестеност и смртност, на прво место се болестите на кардиоваскуларниот систем, по нив се малигните болести, а потоа болестите на дишните патишта, ревматските и други болести. Според податоците на Светската здравствена организација, најчести причини за смрт се: исхемична болест на срцето, мозочен удар, хронична опструктивна белодробна болест, долнореспираторни инфекции, карцином на бели дробови, трахеа и бронхии, дијабетес.
Меѓу позначајните фактори кои придонесуваат за овие заболувања, покрај генетските предиспозиции, се: нездравиот начин на живот, неправилната исхрана, стресот, пушењето, недоволната физичка активност и несоодветното применување и преземање превентивни мерки. Се поголемата зачестеност на покачен крвен притисок, дијабетес, прекумерна телесна тежина и покачени маснотии во крвта, доведуваат до оштетување на крвните садови, инфаркт на миокардот, кардиомиопатија и мозочен удар.
ШТО Е ПРЕВЕНТИВЕН ПРЕГЛЕД И ЗОШТО ТРЕБА ДА СЕ ПРАВИ
Систематските прегледи, покрај тоа што обезбедуваат дијагностицирање на ризик-факторите во настанувањето на некое заболување, како и совети кои се однесуваат на здравиот начин на живот, имаат огромно значење во раната детекција на различни болести како што се хипертензија, дијабетес, покачени маснотии во крвта, гихт, воспалителни заболувања на бубрезите и хепарот.
Со раното откривање на овие состојби и со преземање соодветни мерки за нивен соодветен третман, значително може да се превенира во настанувањето на потешки заболувања како што се инфаркт на срце, мозочен удар, гангрена на нозе, значително оштетување на видот и на слухот, како и да се намали смртноста кај овие состојби.
КЛУЧОТ Е КАЈ РАНОТО ОТКРИВАЊЕ НА БОЛЕСТИТЕ
Раната дијагноза е клучот за ефективна превенција, третман и лекување, а превентивните или систематските прегледи и многубројните рутински скрининг-тестови се единствениот начин да се детектираат раните знаци на нарушување на здравјето, по можност во реверзибилна фаза. Особено е значајна, вели нашата соговорничка, раната детекција на малигните заболувања, како што се карциномот на дојка, на тироидната жлезда, на грлото на матката, на простатата, на гастроинтестиналниот тракт итн., бидејќи нивното рано откривање може да обезбеди целосно излекување.
Содржината и елементите на систематските прегледи се различни, но најчесто во нив се вклучени:
- Лабораториска анализа на крв и на урина
- Клинички преглед на целото тело со фамилијарна и лична анамнеза
- Физикален наод со аускултација на срцето и на белите дробови
- Мерење крвен притисок
- ЕКГ
- Антропометриски испитувања и БМИ
- Спирометрија
- Аудиометрија
- Офталмолошки преглед и одредување видна функција
- Невролошки преглед
- Преглед од оториноларинголог и психолошко тестирање
Сепак, структурата на систематскиот преглед треба да зависи од возраста, од полот, како и од тоа дали постојат одредени болести во фамилијата на оној кому му се прави прегледот.
ИНДИВИДУАЛИЗАЦИЈА И КОМПЛЕТЕН ПРЕГЛЕД
Со индивидуализација на систематскиот преглед се добива значително подобар квалитет на испитувањето. Комплетниот систематски преглед, кој најчесто се прави кај оние кои секојдневно се изложени на стрес и имаат динамичен живот, би требало да опфати и дополнителни испитувања како што се комплетен кардиолошки преглед со ехокардиографија и стрес-тест по индикација, ултразвучен преглед на штитната жлезда, ултразвучен преглед на абдомен, ултразвучен преглед на дојки, мамографија по клиничка индикација (кај жени над 40 години), комплетен гинеколошки преглед (ултразвучен преглед, ПАП-тест, колпоскопија и вагинални брисеви), уролошки преглед вклучувајќи ултразвучен преглед и одредување ПСА(за мажи над 40 години) и тумор-маркери по клиничка индикација.
ЗА ПОДОЛГ И ПОКВАЛИТЕТЕН ЖИВОТ
Покрај здравиот начин на живот, превентивните медицински прегледи се значајна секундарна мерка на превенција на различни заболувања и унапредување на квалитетот на живот. Одговорноста и инвестирањето во сопственото здравје треба да претставува императив на секој поединец, а тоа ќе резултира со подолг и поквалитетен живот.
