ПИШУВА:
Д-р Иле Кузманоски,
специјализант по кардиологија,
генерален секретар на Здружение на лекари специјализанти – ЗЛС
♦♦♦♦♦♦♦
Кардиоваскуларните, односно срцевите заболувања сè уште сe водечка причина за смртност на глобално ниво. Според податоците од Институтот за јавно здравје на РСМ над 57% од смртните случаи во нашата земја сe последица на кардиоваскуларни болести. Особено загрижувачки е фактот дека од овие заболувања страдаат сè помлади лица. Постојат мноштво ризик фактори кои придонесуваат кон развојот на истите, како на пример, дијабетот, хипертензијата (високиот крвен притисок), пушењето, покачените вредности на холестеролот во крвта, како и намалената физичка активност. Тромбоцитите исто така имаат важна улога во патогенезата на овие несакани настани, особено во појавата на миокардниот инфаркт, па оттаму употребата на антитромбоцитна терапија во нивната превенција е и тоа како оправдана.
Речиси 100 години, ацетилсалицилната киселина поради нејзините ефективни аналгетски, антипиретични и антиинфламаторни особини е широко употребуван лек. Во последните неколку децении, по откривањето на нејзиното инхибиторно дејство врз функцијата на тромбоцитите, се повеќе се користи и како антиагрегационен лек. Антиагрегационите ефекти опфаќаат спречување на агрегацијата (слепувањето) на тромбоцитите еден со друг, со тоа намалувајќи го ризикот од формирање на тромби. Овој механизам се постигнува преку инхибиција на циклооксигеназата, која е неопходна за синтеза на прекурсорите на тромбоксан, кој пак е клучен за активација на тромбоцитите, што резултира со инхибиција на агрегацијата и формирањето на тромби, кои би предизвикале опструкција (зачепување) на крвните садови.
Според податоци добиени од страна на Европското кардиолошко здружение, терапевтското дејство на ацетилсалицилната киселина се постигнува со земање на минимум 75 мг дневно, без дополнителен бенефит при аплицирање на повисоки дози
При неговата употреба, како и кај сите останати лекови, не се исклучува можноста за појава на несакани ефекти, кои се исклучително ретки. Истите се главно гастроинтестинални и вклучуваат гастрични ерозии и улкуси (чиреви), кои кај пациентите може да доведат до појава на крвавење и анемија. Појавата на несаканите ефекти е дозно зависна, односно е почеста при дози повисоки од 75 мг на ден. Според податоци добиени од страна на Европското кардиолошко здружение, терапевтското дејство на ацетилсалицилната киселина се постигнува со земање на минимум 75 мг дневно, без дополнителен бенефит при аплицирање на повисоки дози. Инциденцата на крвавечките настани е повисока при земање на дози поголеми од 100 мг. Мноштво клинички студии кои се јавно достапни, исто така го потврдуваат овој податок.
Двојната антитромбоцитна терапија подразбира користење на ацетилсалицилната киселина и P2Y12 – инхибитори. Со истата се започнува уште во моментот на дијагностицирање на миокардниот инфаркт и тоа во високи дози, а потоа двојната терапија, но во пониски дози, продолжува да се администрира најчесто во тек на една година, согласно препораките. Единечната антитромбоцитна терапија (по можност со ацетилсалицилна киселина), најчесто е долгорочна, со цел превенција на идни несакани кардиоваскуларни настани.
Важно е да се истакне постоењето на синергистичко дејство на аденозин дифосфатот (ADP)-P2Y12 и тромбоксанот (TxA2-TP) во активацијата на тромбоцитите. Двојната антитромбоцитна терапија со инхибитор на P2Y12 во комбинација со ацетилсалицилна киселина, има адитивен ефект и ги инхибира и двете патеки и затоа е најшироко користена стратегија кај пациентите со висок ризик. Во моментот се достапни повеќе P2Y12 инхибитори како клопидогрел, прасугрел и тикагрелор.
Антиагрегационите својства на ацетилсалицилната киселина може да се користат во рамките на примарна превенција, со цел спречување на миокарден инфаркт. Новите препораки на Европското кардиолошко здружение сугерираат користење на ацетилсалицилната киселина кај пациенти со дијабет во рамките на примарна превенција. Од друга страна, според препораките овој лек може да се употребува и во секундарна превенција, како лек на избор по прележан миокарден инфаркт во дози од 75-100 мг на ден.
Постојат мноштво ризик фактори кои придонесуваат кон развојот на кардиоваскуларни болести, како на пример, дијабетот, хипертензијата (високиот крвен притисок), пушењето, покачените вредности на холестеролот во крвта, како и намалената физичка активност. Тромбоцитите исто така имаат важна улога во патогенезата на овие несакани настани, особено во појавата на миокардниот инфаркт, па оттаму употребата на антитромбоцитна терапија во нивната превенција е и тоа како оправдана
Но што со оние пациенти кои имаат зголемен ризик за гастроинтестинални крвавења, како на пример, пациенти со ерозивен гастрит, улкус и други хронични гастроинтестинални заболувања? Кај ваквите пациенти можни се повеќе терапевски пристапи. Со цел пациентот да не се остави без антиагрегационата терапија, а со тоа да се зголеми ризикот од instent тромбози или рестенози, оправдана е употребата на пониски дози на ацетилсалицилната киселина од 75 мг, која има докажано помалку несакани ефекти, а го постигнува истиот ефект врз кардиоваскуларниот систем. Кај овие пациенти дополнително, може да се употребат и гастропротективни лекови од групата на инхибитори на протонска пумпа како на пример пантопразол.
За крај, важно е да се напомене дека покрај медикаментозниот третман, пациентите со ризик за кардиоваскуларни заболувања потребно е да направат промена на своите животни навики. Ваквите промени подразбираат прекин на пушење, медитерански стил на исхрана (зголемен внес на овошје, зеленчук и риба, намален внес на месо и заситени масти), умерена физичка активност, како и лекување и контрола на другите болести на пациентот како хипертензија и дијабет, доколку пациентот ги има. Само со ваков сеопфатен пристап можна е превенција на кардиоваскуларните заболувања, а со тоа и подобрување на квалитетот на животот и зачувување на срцевото здравје.
