Пишува: Науч. сор. д-р Иван Барбов
ЈЗУ Универзитетска клиника за неврологија, Скопје
Мултипната склероза (МС) претставува инфламаторно нарушување на централниот нервен систем, односно автоимуна реакција, придружена со лимфоцитна инфилтрација на масната миелинска обвивка околу аксоните во големиот и во ’рбетниот мозок, која води до оштетување на миелинот (демиелинизација). Патоанатмоски, се карактеризира со дифузно воспаление, демиелинизација, глиоза и аксонална повреда на мозочното ткиво. Релапсно-ремитирачката форма (РРМС) е најчеста форма (85-90% од пациентите на почеток на болеста). Релапсите се клинички израз на акутниот воспалителен процес.
МС трипати повеќе ги засега жените во споредба со мажите, особено жените во тек на нивниот репродуктивен период (возраст 20-45 години).
Од оваа причина, бременоста е важна тема на која треба да се обрати посебно внимание. Додека количеството достапни податоци за безбедноста на disease-modifying therapy (ДМТ) кај жените кои забременуваат се зголемува, само мал дел од ДМТ во моментот се сметаат за целосно безбедни за употреба во текот на бременоста. Одлуката за продолжување на ДМТ зависи од тежината на болеста и видот на ДМТ што се користи. Постои зголемен ризик за појава на релапс(и) откако жената ќе се породи.
Ставовите и сознанијата поврзани со бременоста при МС значајно еволуираа во тек на минатиот век. Во споредба со здравите жени, се чини дека МС нема влијание врз развојот на фетусот. Се до 1970 година, жените со МС беа советувани да не забременуваат. Голема пресвртница настана во 1998 година кога студијата Pregnancy in MS (PRIMS) отвора нови видици во однос на ова прашање. Таа претставува прва проспективна студија од поголем размер, која го проценила можното влијание на бременоста и породувањето врз клиничкиот тек на мултипната склероза.
Досега нема регистрирани долгорочни несакани ефекти кај новороденчињата при МС.
Одлуката за продолжување на ДМТ зависи од тежината на болеста и видот на ДМТ што се користи. Многу е важно жените да имаат контрола на МС пред зачнувањето. Иако жените обично престануваат со ДМТ поради планирање на семејството, невролозите препорачуваат мултипната склероза кај жените кои планираат зачнување да биде под контрола една година пред зачнувањето.
Се смета дека за време на бременост, бројот на релапси кај пациентките со МС битно се намалува, што се должи на протективното дејство на естрогените хормони.
Од друга страна, пак, жените со неконтролирана МС пред и за време на бременост имаат поголем ризик од релапс по породувањето. За ова сведочат резултатите од студија која покажала дека жените со поголема активност на болеста на почетокот од бременоста имаат поголем ризик од релапс во првите три месеци по породувањето. Интересен е фактот кој вели дека употребата на ДМТ во кое било време во текот на две години пред бременоста е поврзана со 45% намален ризик за постпартални релапси. Бременоста има тенденција да го зголеми нивото на природни кортикостероиди во организмот на жената, па тука лежи и одговорот зошто многу жени се чувствуваат подобро во текот на бременоста. Овие нивоа значително се намалуваат по породувањето, па следствено на тоа се објаснува и зголемувањето на фреквенцијата на релапсите.
Од постојните ДМД веќе е дозволена употребата на глатирамер ацетат во тек на бременост и доење. Исто така, и интерферонот бета 1-а и натализумаб, се покажале како доста безбедни во тек на бременоста во повеќе студии, и се пред одобрување за терапија на бремените пациентки со МС.
- Заклучок
МС нема ефект врз плодноста, бременоста и феталните исходи, а бременоста нема негативно влијание врз долготрајниот тек на болеста и акумулацијата на попреченост. Третманот на МС за време на бременоста треба да биде приспособен според потребите на пациентката, земајќи ги предвид: возраста, претходните релапси и нивната тежина, прогресија на болеста, попреченост, ризик од лекување, прекинување, наспроти одржување на терапијата.
