Пишува: д-р Јадранка Белан Жуклиќ
Гинеколог
ПАП тестот е дел од рутинскиот гинеколошки преглед. Брисот од спонтано излупените клетки на грлото на матката, родницата и слузницата на грлото на матката, се размачкува на стакленце и потоа се анализира под микроскоп во цитолошка лабораторија. ПАП тестот е безболен и лесно изводлив тест и затоа може да се примени кај голем број жени.
Што помага да откриеме ПАП тестот?
Целта на примената на пап тестот е да меѓу жените кои немаат никакви симптоми, ниту со око видливи промени, се откријат лезии кои претходат на настанување на рак на грлото на матката (т.н. премалигни или преинвазивни лезии), и навремено да се лекуваат за да не дојде до развој на малигна болест.
Пап тестот овозможува и да се открие рак на грлото на матката на самиот почеток, кога е можно целосно излекување. Освен тоа, овој тест нуди информации и за присутност на воспаление и за постоење на некои полово преносливи болести.
Треба да се напомене дека ПАП тестот дава прецизни информации за случувањата во клетките на грлото на матката и во самата родница. Попрецизен е во дијагностицирањето на промените на плочестите, отколку на жлездените клетки на грлото на матката. Понекогаш може да упатува на сомнеж дека нешто се случува и во клетките на преостанатиот дел на матката, а ретко во примерокот може да се најдат и клетки кои потекнуваат од јајцеводите или јајчниците.
Што означува ЦИН (CIN)?
Премалигните промени на грлото на матката, пошироко познати како ЦИН-ови (цервикални интраепителни лезии) може да бидат со низок степен ( ЦИН 1) и висок степен ( ЦИН 2 и ЦИН 3) – што значи низок и висок ризик за развој на рак на грлото на матката. Со тек на времето, имуниот систем на организмот може да се избори промените спонтано да исчезнат, може да стагнираат или може да преминат во повисок степен на ЦИН, или она што секако настојуваме да го спречиме – развој на “вистински“ карцином.
Денес е познато во кој процент ЦИН 1, 2 или 3 спонтано исчезнува, стагнира или напредува и колку време отприлика е потребно за тоа.
ХПВ ИНФЕКЦИЈА
Исто така, познато е дека развојот на карцином на грлото на матката се поврзува со одредени типови на хуман папилома вирус (ХР-ХПВ) кои имаат онкоген ефект. Тоа е способност на некои вируси да со своето присуство во клетките на домаќинот предизвикаат претворање на клетките од нормални во малигни.
ХПВ е присутен во 99,7% од карциномите на грлото на матката и во околу 92% ЦИН 3 лезиите. Тоа не значи дека секоја жена која има ХПВ-инфекција, 100% ќе заболи од карцином на грлото на матката.
Напротив, имуниот систем на повеќето жени ја победува ХПВ-инфекцијата пред да се развие ЦИН –лезија. Затоа, на девојките помалди од 20 години не им се препорачува веднаш да се тестираат за ХПВ, оти се очекува дека ХПВ-инфекцијата во поголем број случаи спонтано да исчезне, а девојката че биде оптоварена со сознанието за присутност на вирусот.
Како што е споменато, кај наод на ЦИН 3 и без тестирање на ХПВ, знаеме дека е присутен во голем процент и дека цитолошката дијагноза е проверена и дека со хистопатолошка анализа во повеќе од 90% од случаевите, дијагнозата и се потврдува. Затоа веднаш се пристапува кон колпоскопија и целна биопсија.
Од наведените примери може да се заклучи дека матичниот/избраниот гинеколог може да избере помеѓу неколку исправни опции кои од дополнителните испитувања ќе ги примени кај одреден Пап наод, зависно од возраста на жената, претходни ПАП тестови, претходни начини на лекување, дали веќе се правени некои од тестовите и дали е присутна бременост. Тоа може да биде повторување на ПАП тест за шест месеци, колпоскопија, тестирање на ХПВ или биопсија (земање примерок од ткивото за хистопатолошка анализа).
Се работи за тоа дека кај цитологијата се анализираат спонатно излупени клетки, а хистопатолошки исто така се анализираат клетките, но во праче ткиво. Хистопатолошката дијагноза е конечна дијагноза и на основа на неа се планира понатамошно лекување и следење.
ПАП тестот ни дава информации за два вида површински клетки на грлото на матката:
- Плочести (англ. squamous)
- Жлездени (англ. glandular)
Одредени кратенки говорат дали се работи за плочести или жлездени клетки на грлото на матката, и за кој степен на промена се работи.
ПЛОЧЕСТИ КЛЕТКИ
- ASC – US(англ. Atypical squamous cells of undetermined significance) – значи дека наодот е на граница помеѓу нормален и сомнителен на ЦИН 1.
- ASC-H(англ. Atypical squamous cells – cannot exclude HSIL) – значи дека постои сомнеж за постоење на H-SIL (ЦИН 2, ЦИН 3), но нема доволно клетки да сигурно се постави дијагноза H-SIL.
- L – SIL(англ. Low grade squamous intraepithelial lesion) – промена од низок ризик за развој на рак на плочестите клетки на грлото на матката
- H-SIL(англ. High grade squamous intraepithelial lesion) – промена од висок ризик за развој на рак на плочестите клетки на грлото на матката
Дефинитивна дијагноза за ЦИН 1, 2 или 3 се добива со хистопатолошка анализа на ткиво земено со биопсија.
ЦИН 1 (англ. Cervical intraepithelial neoplasia Grade I) или Dysplasia levis – блага промена на плочестите клетки на грлото на матката
ЦИН 2 (англ. Cervical intraepithelial neoplasia Grade II) или Dysplasia media – умерена промена на плочестите клетки на грлото на матката
ЦИН 3 (англ. Cervical intraepithelial neoplasia Grade III) опфаќа двве премалигни промени:
- Dysplasia gravis– тешка премалигна промена на плочестите клетки
- Carcinoma in situ – плочестите клетки се малигно променети, но се уште не е премината границата кон ‘вистински’ карцином на плочестите клетки, потребно е хистопатолошки да се потврди дијагнозата и потоа да се направи соодветен оперативен зафат.
ЖЛЕЗДЕСТИ КЛЕТКИ
Со оглед дека се наоѓаат во каналот кој ја спојува родницата со телото на матката, потешко се добиваат за цитолошка анализа и потешко е прецизно да се дијагностица степенот на промена и постојат само две цитолошки премалигни лезии АГЦ и АИС.
- AGC( англ. Atypical Glandular Cells) – жлездестите клетки се променети, потребна е хистопатолошка потврда на дијагнозата
- AIS (англ. Adenocarcinoma in situ) – жлездестите клетки се малигно променети, но се уште не е премината границата кон “вистински“ карцином на жлездестите клетки, потребна е хистопатолошка потврда на дијагнозата и потоа да се направи соодветен оперативен зафат.
Доколку на ПАП тестот е означено присуство на Carcinoma planocellulare или Adenocarcinoma, се работи за малигна болест, но сеедно потребна е биопсија и хистопатолошка потврда на дијагнозата.
