Пишува: Д-р Крешимир Оремуш
Специјалист анестезиолог
Анестезиологијата е гранка од медицината која се занимава со проучување и лекување на акутната и хроничната болка, и промените кои се случуваат во телото во текот и непосредно по оперативниот зафат, како и со проучување на кардиопулмоналната реанимација (мерка на оживување во животозагрозувачки ссостојби).
Кои се членови на анестезиолошкиот тим?
Членови на анестезиолошкиот тим се лекари специјалисти по анестезиологија, реанимација и интензивно лекување, и посебно едуцирани медицински сестри кои работат во операциона сала како анестезиолошки техничари и/или во единицата на поопертивна и поанестезиолошка неа (т.н. соба за будење).
Анестезиологот се грижи да безболно и безбедно се поднесе оперативниот зафат, а се грижи и за предоперациската подготовка, така што со оглед на општата здравствена состојба, пациентот биде во оптимална кондиција за опертивниот зафат.
По интеревнцијата, членовите на анестезиолошкиот тим го следат раното постопертивно опоравување и се грижат за лекувањето на болката кај пацинетот додека е во болницата.
Кои видови анестезија постојат и која е најдобра за одредена операција?
Видовите анестезија во широка смисла се делат на општа, регионална и локална анестезија. Во рамките на работата на анестезиологот спаѓа и т.н. седација која најчесто се комбинира со една од методите на регионална или локална анестезија. Кај одредени оперативни зафати анестезиологот поради обезбедување на што побезболно минување низ периоперативниот период, ќе комбинира и општа анестезија со некоја од постапките на регионална анестезија.
Општата анестезија е состојба во која пациентот е без свест за време на операцијата и телото е комплетно нечувствително на хируршките надразби (болка). Општата анестезија се постигнува со интравенска инфузија на мешавина на лекови против болка и анестетик и/или смеса од анестезиолошки гасови испорачани во дишните патишта на пациентот.
Регионалната анестезија, односно колоквијални “блокови на нервите“, опфаќа низа анестезиолошки постапки со кои се постигнува привремено губење на осетот, а често и моториката (способноста за движење), само во одредени делови на телото. Најчесто се постигнува така што лекот кој спречува спроведување низ нервите, локален анестетик, се вбризгува во непосредна близина на нервот кој обезбедува осетно (и моторички) одреден дел од телото на кој се врши оперативниот зафат.
Регионалните анестезиолошки техники се посебно погодни за изведување на ортопедски оперативни зафати, оти повеќето од нив се прават парцијално (од рамена до дланка, односно од колкот до стапалата) и спаѓаат во група на опертивни зафати со силно изразени постопертивни болки. Предноста на регионалната анестезија е што освен што нуди одлична аналгезија (обезболување) во текот на операцијата, овозможува и долготрајна постоперативна аналгезија.
Освен горе опишаните т.н. периферни блокови на нервите, друга група на регионални анестезиолошки техники погодни за зафати на долниот дел на телото е составена од постапки со кои локалниот анестетик и некои други лекови се внесуваат директно во просторот на спиналниот канал во близина на ‘рбетниот мозок со цел да таму директно се спречи пренос на болната надразба во повеќе нивоа на средишниот нервен систем (т.н. невроаксијална анестезија).
Поимот невораксијална анестезија опфаќа две основни анестезиолошки техники: субарахноидален блок (спинална, лумбална анестезија) и епидурална анестезија.
Видот на регионална анестезија која анестезиолог во договор со пациентот ќе ја избере, зависи од опертивниот зафат, општата здравствена состојба на пациентот и лековите кои ги зема, како и од потребата за рана постопертивна рехабилитација (одредени блокови може да доведат и до продолжена моторичка блокада, па пациентот часови по операцијата не може во целост да ги мрда анестезираните делови на телото).
Регионалната анестезија по правило се комбинира со седација со што се избегнува секоја нелагодност поврзана со престојот во операционата сала.
Кај зафатите поврзани со силни постопертивни болки (на пример кај операција на рамо), со општата анестезија за време на самата операција се користи и регионална анестезија за постигнување на постопертивно обезболување.
За таа цел, понекогаш се поставува и катетар (цевче) во близина на сплетот на нерви кои осетно го обезбедуваат оперираниот дел од телото, преку кој и по операцијата може да се додадат лекови против болки. Изведувањето на блокови на нервите денес најчесто се изведува под контрола на ултразвук, со директен приказ на нервите и околните структури (крвни садови, мускули и слично), за да на минимум се сведе можноста за нивно оштетување.
Без разлика на видот на анестезија сите животни функции кај пациентот како работа на срцето, крвен притисок и дишењето за време на операцијата континуирано се следат од членовите на анестезиолошкиот тим.
ДАЛИ АНЕСТЕЗИЈАТА Е ОПАСНА?
Ниту една постапка во медицината не е без ризик, па така ниту постапките врзани за анестезиолошката работа, затоа од исклучителна важност е пациентот искрено и во целост одговори на прашањата на членовите на медицинскиот тим за неговата здравствена состојба, лекови и навики и да ги направи сите препорачани лабораториски испитувања пред опертивниот зафат. Важно е и да пациентот, за време на престојот во болница, се држи до сите упатства добиени од медицинскиот персонал.
Сериозни компликации врзани со анестезијата денес се исклучително ретки, и со добра предопертивна подготовка и современ надзор за време на периопертивниот период може рано да се препознаат и во повеќето случаи да се спречат на самиот почеток.
По општата анестезија нормално е пациентот да уште некое време се чувствува “мамурно“, а во одредени случаи може да се јави и лесно чувство на мачнина. Исто така, може да се почувствува и одредена нелагодност во делот на усната шуплина и грлото, оти за време на опшата анестезија дишниот пат се одржува прооден со помош на гумена/силиконска маска поставена во подрачјето на ждрелото или цевка (т.н. тубус) воведени во душникот.
По регионалната анестезија уште некое време по престанок на делување на лековите, може да е присутно трнење или променет осет во делот на телото кој бил анестезиран. Понекогаш може да потраат и со недели, па дури и неколку месеци по операцијата, но кај повеќето (99%) пациенти кај кои се јавила таква промена на сетилата, таа во целост се повлекува. Сериозни оштетувања на нервите врзани за регионалната анестезија во смисол на целосно губење на осетот или способноста за движење (парализа) на одреден дел на телото се исклучително ретки.
