Пишува: д-р Лилјана Брајевиќ
Хирург
Ехинококозата спаѓа во групата заболувања кои се пренесуваат од животните на човекот. Тоа е паразитна болест предизвикана од паразитот од родот ехинококус. Постојат четири вида на овој паразит, но за човекот, најчести и најважни се две вида – ехинококус гранулосус, кој предизвикува цистична ехинококоза позната кај народот како кучешка тенија, и ехинококус мултилокуларис, кој ја предизвикува алвеоларната ехинококоза. Овој паразит со големина од 3 до 6 милиметри живее во тенкото црево на кучето како дефинитивен домаќин, а преодни домаќини се човекот, овците, козите и др.
КАКО СЕ ЈАВУВА БОЛЕСТА?
Заболувањето се јавува најчесто во ендемските региони на Блискиот и на Средниот Исток, Јужна Америка. Во овие региони инциденцата е 50 случаи на 100.000 жители годишно. Во светот годишно има околу 3 милиони нови случаи. Нашата земја спаѓа во оваа група на ендемски подрачја. Човекот е најчеста жртва заради лошите хигиенски навики.
Инаку, болеста не се пренесува од човек на човек.
Јајцата на кучешката тенија во огромен број преку фекалиите на кучето ја контаминираат надворешната средина. Преку нечисти раце и со внесување на недоволно измиени зеленчук и овошје, јајцата навлегуваат во организмот каде што се претвораат во ларви и со крвта се разнесуваат насекаде.
Првата бариера каде што може да се вгнездат е црниот дроб (заради малиот лумен на капиларите). Тоа е воедно и најчестата манифестација, околу 65-70 проценти од случаите. Доколку го поминат црниот дроб, следно најчесто место се белите дробови (25-30%), а 10% отпаѓа на други органи – мозок, бубрези, мускули.
Симптомите зависат од локализацијата и од големината на цистите. Ехинококозата на црниот дроб е најчесто асимптоматска. Првите симптоми најчесто се тапа абдоминална болка, зголемување на црниот дроб, жолтица. Кај ехинококозата на белите дробови, пак, најчести симптоми се кашлицата, обилно искашлување солена течност (ако цистата прсне), болка во градите и отежнато дишење.
Заради компресија на околните органи може да настане комуникација (фистула) помеѓу бронхиите и билијарниот систем, пнеумоторакс. Заради контакт на цистата со надворешната средина преку бронхиите, често настанува инфекција на цистата и формирање гнојна шуплина. Една од најтешките компликации е руптура на цистата со силна имунолошка реакција на организмот, која се манифестира со исип по кожата, срцебиење, тешко дишење, пад на крвниот притисок, шок и ненадејна смрт. За среќа, овој тип на компликација е многу редок.
ТРЕТМАН
Дијагнозата се поставува со ехо на абдомен, рендгенографија на белите ддробови и со компјутеризирана томографија, на која се гледаат поединечни или мултипни овални сенки јасно ограничени од околината. Серолошките тестови преку кои се откриваат антитела на ехинококот може да помогнат во потврдување на дијагнозата.
Најдобар третман за ова заболување, без разлика на локализацијата, е хируршко отстранување на целата циста, а во постоперативниот период пациентот прима 3 циклуси на таблети. Еден циклус трае 28 дена. Помеѓу циклусите се прави пауза од 2 недели, во кои се испитуваат хепаталните ензими. Само терапија со таблети не се препорачува, освен ако нема контраиндикација за операција, бидејќи лековите го убиваат паразитот, но не ја отстрануваат цистата која останува да биде место за инфекција.
Во некои случаи каде што постои контраиндикација за операција заради коморбидитети, може да се искористи т.н. ПАИР-техника. Со оваа техника се прави само пункција и аспирација на цистите, инјектирање на сколициден агенс и реаспирација. Но ретко се користи. Постоперативно степенот на повторно јавување на болеста е кај околу 6% од случаите. Превенцијата од ова заболувања се прави со подигање на степенот на хигиенските навики на популацијата, редовно миење на рацете и на храната што се внесува.
Овошјето и зеленчукот треба да се добро измиени, кучињата кои се чуваат редовно да се прочистуваат од црви.
