Д-р Мартин Ивановски: Кога и зошто се тестира работата на тироидната жлезда и што значат добиените резултати?

Пишува: Д-р Мартин Ивановски

Специјалист по медицинска биохемија

• Зошто се тестираат тироидни антитела?

За да ни помогнат во дијагноза и мониторирање на автоимунолошки тироидни болести и за да ги разликуваме автоимунолошките од другите форми на тироидна болест. Тестовите се изведуваат при зголемена тироидна жлезда и/или кога другите тироидни тестови, како слободен Т3, слободен Т4 и ТСХ (TSH) укажуваат на дисфункција на тироидната жлезда.

• Што се тестира?

Тироидните антитела се антитела што се создаваат кога имунолошкиот систем по грешка таргетира компоненти од тироидната жлезда или тироидни протеини, што доведува до хронична инфламација на тироидната жлезда (тироидитис), оштетување на ткивото и/или нарушување на тироидната функција. Лабораториските тестови го откриваат присуството и квантитативно ги мерат специфичните тироидни антитела во крвта. Тироидната жлезда е мала жлезда со форма на пеперутка, поставена пред трахејата во пределот на грлото. Примарните хормони кои ги продуцира се тироксин (Т4) и тријодтиронин (Т3), кои се витални во регулацијата на стапката на користење на енергија во телото (метаболизмот). Телото користи систем на негативна повратна спрега преку кој тиреостимулирачкиот хормон (TSH) ја стимулира тироидната жлезда по потреба да продуцира Т4 и Т3. Системот помага во одржување на релативно стабилна концентрација на тироидните хормони во крвта.

Кога тироидните антитела го нарушуваат овој процес, тоа може да доведе до хронични состојби и автоимунолошки нарушувања придружени со хипотироидизам или хипертироидизам, како Хашимото тироидитис или Гравесова болест.

• Тироидни антитела се:

1. Антитиреопероксидазни антитела (ATPO) – најчестиот тест за автоимунолошка тироидна болест може да се открие при Гравесова болест или Хашимото тироидитис.

Тироидната специфична пероксидаза (TPO) е ензим кој во синергија со тиреоглобулинот (TG) има есенцијална функција во формирање на тироидни хормони (Т4, Т3 и rT3). TPO е потенцијален автоантиген. Зголемени серумски титри на антитела против TPO се детектираат кај неколку форми на автоимунолошки тироидитис. Високи ATPO има кај 90 отсто од пациентите со хроничен Хашимото тироидитис. Кај пациентите со Гравесова болест само 70 отсто имаат зголемен титар. Иако сензитивноста на процедурата може да се зголеми со истовремено одредување на други тироидни антитела (AntiTg и AntiTSHR), добивањето негативен наод не ја исклучува веројатноста за автоимунолошка болест. Големината на титарот на антителата не е во корелација со клиничката активност на болеста. Иницијално високите титри може да се негативизираат по долги периоди на болест или при ремисија. Ако антителата повторно се јават по ремисија, се зголемува веројатноста за релапс.

2. Антитиреоглобулински антитела (AntiTG) – овие антитела го таргетираат тиреоглобулинот. Тиреоглобулинот (TG) се продуцира во тироидната жлезда и е главна компонента во луменот од тироидната фоликула. ТГ (TG) е потенцијален автоантиген. Зголемени серумски концентрации на антитела против ТГ (TG) може да се детектираат кај субјекти со автоимунолошки тироидитис. Зголемени концентрации на АнтиТГ (AntiTG) заедно со ATPO се присутни кај повеќето пациенти со хроничен тироидитис (Хашимото). Фреквенцијата на тиреоглобулински антитела е приближно 50-80 проценти кај пациенти со автоимунолошки тироидитис, вклучувајќи и Хашимото тироидитис и околу 30-50 проценти кај лица со Гравесова болест. Тестот за АнтиТГ (AntiTG) дава корисни информации за следење на текот на Хашимото тироидитисот и за диференцијална дијагноза. Тука спаѓаат случаи на суспектен автоимунолошки тироидитис од непознато потекло со негативни резултати за ATPO-тестот, како и за разликување на Хашимото тироидитис од нетоксичен нодуларен тироидитис и други форми на тироидитис. АнтиТГ (AntiTG) е корисен сурогат дијагностички маркер за диференциран тироиден карцином кога серумските нивоа на ТГ (TG) се негативни и за исклучување на интерференција на ТГ (TG) автоантитела кога се мери серумски ТГ (TG).
3. АнтиТСХ (TSH) рецепторни антитела (AntiTSHR, TRAb) вклучува два типа автоантитела кои се врзуваат за протеини во тироидната жлезда за кои нормално се врзува ТСХ (TSH) (TСХ-рецептори).

♦ Тиреостимулирачки имуноглобулин (TSI) се врзува за рецептори и промовира продукција на тироидни хормони, што доведува до хипертироидизам. Често се користи како помош за дијагноза на Гравесова болест.

♦ Тиреоврзувачки инхибиторен имуноглобулин (TBII) го блокира ТСХ (TSH) да се врзе за рецепторите, со што ја блокира продукцијата на тироидни хормони и резултира со хипотироидизам. Ова автоантитело рутински не се тестира.

Овие тестови може да помогнат во испитување на причината за зголемената тироидна жлезда или други знаци и симптоми асоцирани со ниски или високи нивоа на тироидни хормони. Тестирањето може да се изведе како понатамошно иследување откако резултатите од другите тироидни тестови како слободен Т4, вкупен или слободен Т3 и ТСХ укажуваат на дисфункција на тироидната жлезда.

• Кај пациенти со автоимунолошки заболувања може да се нарачаат еден или повеќе тестови за антитела за да се одреди ризикот од развивање на тироидна дисфункција. Ова може да се случи кај заболувања како системски лупус еритематозус, ревматски артритис или пернициозна анемија.
• Кај пациенти со карцином на тироидна жлезда кои примаат третман може да се следи нивото на тиреоглобулин. Кај овие пациенти тестот за АнтиТГ (AntiTG) се користи за одредување дали присуството на овие антитела во крвта на пациентот влијае врз нивото на ТГ (TG).
• Кога се прават тестови?

Овие тестови може да се нарачаат кога пациентот има абнормални резултати за ТСХ (TSH) и/или слободен Т4 или знаци и симптоми за ниски или високи нивоа на тироидни хормони или присуство на зголемена тироидна жлезда, особено ако се сомневаме за автоимунолошка болест како причинител.

Ниско ниво на тироидни хормони (хипотироидизам) може да предизвика симптоми како:

• Губење на тежина
• Замор
• Сува кожа
• Губење на коса
• Интолеранција на ладно
• Констипација

Високо ниво на тироидни хормони (хипертироидизам) може да предизвика симптоми како:

• Потење
• Тахикардија
• Анксиозност
• Тремор
• Замор
• Тешкотии во спиењето
• Нагло губење на тежина
• Испупчени очи

• Што значат резултатите?

Негативните резултати значат дека не се присутни тироидни автоантитела во крвта во времето на тестирање и може да индицираат дека симптомите се од причинители кои не се од автоимунолошка етиологија. Меѓутоа, одреден процент на луѓе со автоимунолошка тироидна болест немаат присуство на автоантитела. Ако се сомневаме дека автоантителата може да се развијат со текот на времето, како што е случај со одредени автоимунолошки болести, тестирањето се повторува по одреден временски период.

Благо до средно покачени нивоа на тироидни антитела може да се детектираат кај различни тироидни и автоимунолошки заболувања како тироиден канцер, дијабетес тип 1, ревматски артритис, пернициозна анемија. Значително зголемени концентрации најчесто укажуваат на тироидна автоимунолошка болест како Хашимото тироидитис и Гравесова болест.

Во основа, присуството на тироидни антитела сугерира присуство на автоимунолошко тироидно нарушување и колку е повисоко нивото на антителата толку е поголема веројатноста за појава на нарушување. Нивоата на автоантитела кои со текот на времето се зголемуваат се позначајни за дијагноза од стабилните нивоа, бидејќи укажуваат на зголемена активност на автоимунолошката болест. Сите овие антитела, ако се присутни кај бремена жена, може да го зголемат ризикот од хипотироидизам или хипертироидизам кај новороденото.

Ако кај лице со тироиден канцер се детектираат тиреоглобулински антитела, истите може да влијаат на тестовите за тиреоглобулин. Тоа значи дека тестот за одредување на тиреоглобулин не може да се користи како тумор маркер или како маркер за следење на развојот на тироидниот канцер. Врз одредени методи на тестирање, како масена спектрометрија, не влијае присуството на тиреоглобулински антитела. Во тој случај тиреоглобулинскиот тест може да се користи како тумор маркер, без разлика на присуството на тиреоглобулински антитела. Меѓутоа, доколку се користи метод врз којшто влијаат тиреоглобулинските антитела, тогаш нивоата на самите антитела може да се користат како тумор маркер за следење на тироидниот канцер. Ако останат на високо ниво или иницијално паднат, а потоа со текот на времето се зголемуваат, голема е веројатноста дека третманот не бил ефикасен и канцерот перзистира или е рекурентен. Ако нивоата паѓаат и/или паднале на ниско или недетектирачко ниво, тогаш е поголема веројатноста дека терапијата била ефикасна во ерадикација на канцерот.

Одреден процент на здрави луѓе може да бидат позитивни за еден или повеќе од тироидните антитела. Преваленцата на овие антитела е поголема кај жени, се зголемува со возраста и за антитиреопероксидазните антитела укажува на зголемен ризик за развивање на тироидна болест во иднина.