Пишува: Д-р Оливера Ѓеорѓиева-Јанев
Општ лекар
Иако летната сезона заврши, која е одлична подлога за развој намногубројни цревни инфекции, тоа во никој случај не значи дека во есенскиот период треба да се опуштиме и да кажеме: „Па сега не е веќе толку топло, не мора ручекот да го ставам во фрижидерот“, ниту, пак, да заборавиме на строгото придржување до правилата за лична хигиена и одржување на чистота во домот. Инфективните агенси кои предизвикуваат воспаление на цревната слузница (ентеритис) и инфламација на внатрешната обвивка на желудникот (гастритис) на високи температури брзо се размножуваат на површината на недоволно термички обработената храна, во контаминирана вода, на неправилно измиеното овошје и зеленчук, но и на нечистите раце и предмети користени за лична хигиена.
Ова не се случува само при топло време и не е карактеристична појава само во летниот период, бидејќи и со доаѓањето на есента и заладувањата, можат да се јават вакви проблеми. Токму затоа, кога зборуваме за патогените кои предизвикуваат гастроентеритиси нема правило – тие не избираат годишно време и ги напаѓаат и возрасните и децата, а особено подложни на инфекција се новороденчињата, постарите луѓе и лицата со намален имунитет.
ШТО СЕ МОЖЕ ДА ПРЕДИЗВИКА ЦРЕВНА ИНФЕКЦИЈА
Од медицинска гледна точка, во поглед на етиолошкиот карактер на состојбата освен гастроентеритиси предизвикани од инфективни микроорганизми, разликуваме и ентеритиси предизвикани од инфламаторни процеси (улцеративен колитис, Кронова болест), предизвикани од лекови, ентеритиси кои се должат на интолеранција или алергија на храна, дијареја предизвикана од долготрајна емотивна напнатост и стрес на организмот, гастроентеритиси по ирадијациони зрачења и многу други типови цревни воспаленија. Освен потеклото на инфекцијата, при поставување дијагноза, потребно е да се земе предвид и деталната анамнеза од пациентот (кога почнале симптомите, како се развивале, дали се поврзани со некој нов инкриминиран терапевтски агенс и слично), за да дијагностички се исклучи постоење на каква било друга причина.
Инфективните гастроентеритиси во практика најчесто се предизвикани од цревни вируси, од кои најзастапен, особено во педијатриската популација, е рота вирусот. На листата причинители потоа следуваат норо вирусот од фамилијата на норвок вирусите, како и некои типови адено вируси. Притоа, треба да се нагласи дека возрасните, поради евентуално претходно стекнатиот имунитет, полесно се борат со инфекцијата отколку помладата популација.
Од бактериските причинители на вакви воспаленија, пак, се салмонела (инфекцијата се добива со ингестија на недоволно варено односно сурово месо од живина, јајца или, пак, производи кои содржат нуспродукти од овие намирници), ентеротоксична и ентерохеморагична ешерихија коли (предизвикувач на т.н. патничка дијареја), стафилококус ауреус, бацилус специес (се размножува во јаглехидратна богата средина, на пример во ориз), кампилобактер јејуни, шигела и јерсинија ентероколитика. Не треба да ги заборавиме и цревните паразитни инфекции – гардиа ламблиа и паразитите од родот на криптоспоридум, кои навлегуваат во човечкиот организам преку јадење загадена храна (фекоорален пат на трансмисија како и кај вирозите и бактериските ентеритиси) и преку капење во затворени базени.
ИНКУБАЦИЈА И СИМПТОМИ
Без разлика за кој причинител станува збор, по периодот на инкубација на патолошкиот агенс, кога тој ќе се размножи и ќе ја насели внатрешноста на слузницата на цревата, а со тоа ќе спречи ресорпција на течности од самите црева, доаѓа до развој на карактеристичните симптоми кои можат да почнат и по 2-6 часа по контакт со патогените или, пак, по подолг период од 6 до 72 часа, како што е случај со салмонелата.
Симптомите се:
- Продромален синдром со малаксаност, губење апетит и замор (чувство на болест)
- Покачена температура, треска
- Абдоминална болка, грчеви и субјективна непријатност во пределот на стомакот
- Наузеа и нагон на повраќање, повраќање
- Течни столици и лажни нагони на дефекација/тенезми/
Ваквите наивни симптоми при ненавремена интервенција и рехидратација на организмот, можат да доведат до посериозни компликации. Притоа, постои ризик од дехидратација при што телото губи многу течности и електролити, пред се калиум, кои ако соодветно не се надоместат се јавува намален тургор и еластичност на кожата, сувост на устата, обложен јазик, вртоглавица, чувство на зголемена жед, намалено количество излачена урина која е со потемна боја и поконцентрирана, заматен вид, а во најтешките случаи и мускулна слабост со колабирање и синкопа, односно шок. Најчувствителна група се бебињата, кај кои може да се јави и заспаност како симптом заедно со помал број влажни пелени, како и малите дечиња и адолесцентите.
ТЕРАПИЈА И ЛЕКУВАЊЕ
Терапевтскиот пристап и лекувањето на гастроентеритисите се состои од внесување многу течности и орални рехидратациони раствори/солуции (ОРС), кои ги содржат електролитите кои се дефицитарни во организмот. Се препорачува избегнување на млечни производи, особено млеко, кои можат да ја влошат дијарејата. Исклучок претставуваат јогуртот и киселото млеко како ферментирани млечни производи кои, освен протеинскиот состав, во себе содржат и пробиотски активни култури кои ја регенерираат цревната слузница. За побрзо и полесно закрепнување треба да се јаде храна која организмот лесно ја вари и не го оптоварува дополнително. Таква храна е варениот ориз без додаток на зачини, путер или растителни масла. Неговите растителни влакна и целулозната компонента ја врзуваат водата и не дозволуваат нејзино неконтролирано исфрлање во чести интервали. Истиот ефект се постигнува и со јадење банани, двопек од бело брашно, кој полесно се вари од интегралниот, како и со јадење варен компир. Се препорачува пиење чаеви и тоа најмногу чај од нане, камилица и кантарион, поради смирувачкиот ефект на мускулатурата, намалувањето на мускулните спазми, односно цревните грчеви. Пијалаци како алкохол и кафе треба да се избегнуваат додека не се санира болеста, порадиможниот лаксативен ефект што ќе придонесе за влошување на симптомите.
БАКТЕРИСКА ИНФЕКЦИЈА И ИЗБОР НА АНТИБИОТИК
Доколку се утврди дека причинител е бактериска инфекција, се дава и соодветен антибиотик според антибиограм. За дијагноза на бактериски предизвикана цревна инфекција е потребно испитување на копрокултура со антибиограмза да имаме правилно лекување, без оптоварување на пациентот со антибиотик даден без микробиолошка потврда дека би бил ефикасен во искоренувањето на инфективниот агенс. Во денешната ера на антибиотска резистенција ова е најваженмомент при лекувањето, со кој се постигнува истовремено и заштита од оштетување на цревнатамикрофлора од непотребни антибиотици, кои наместо да влијаат на предизвикувачот на болеста, тие ги елиминираат добрите бактерии од организмот на домаќинот.
ВИРУСНИ ИНФЕКЦИИ ИЛИ СТОМАЧЕН ГРИП
Вирусните инфекции или т.н. стомачен грип се најчесто самолимитирачки и поминуваат за 3-7 дена со придржување до хигиено-диететски режим. Со медицинско-нутриционистички истражувања, е докажано дека времето на траење на дијарејалниот синдром се скратува за повеќе од 50 отсто кај лица кои ги применуваат советите за исхрана и лична хигиена, односно, миење на рацете, одржување на хигиена во домот и добри санитарни услови.
