Д-р Снежана Ивиќ Колевска: Што се стрептококни бактерии и кои инфекции ги предизвикуваат?

Пишува: Д-р Снежана Ивиќ Колевска

Микробиолог

Стреп­то­ко­ки­те се грам-по­зи­тив­ни ба­кте­рии со ова­лен об­лик, мал ди­јаме­тар и рас­по­ред во об­лик на лан­чиња. Не­под­виж­ни се, не­ма­ат кап­су­ла, не создаваат спо­ри и лес­но се кул­тиви­ра­ат на основни под­ло­ги. Спо­ред условите кои им се не­оп­ход­ни за раст, стреп­то­ко­ки­те се де­лат на аеробни и на анаеробни.

По­сто­јат мно­гу кла­си­фи­ка­ции на стреп­то­ко­ки од кои нај­поз­на­ти се три, во со­став на кои по­сто­јат од­дел­ни групи и ти­по­ви. Во кли­нич­ка­та пра­кти­ка ка­ко причи­ни­те­ли на заболувања нај­че­сто се сре­ќа­ва­ат:

• Стреп­то­ко­ки од гру­па А (Streptococcus pyogenes)
• Стреп­то­ко­ки од гру­па Б (Streptococcus agalactiae)
• Стреп­то­ко­ки од гру­па Д (Streptococcus fecalis-enterococcus)
• Стреп­токо­ки пнев­мо­ни­ја (Streptococcus pneumoniae)
• Стреп­то­ко­ки ви­ри­данс (Streptococcus viridans)

За ху­ма­на­та ме­ди­ци­на се нај­важ­ни бе­та-хе­мо­ли­тич­ни­те стреп­то­ко­ки од гру­па А (Streptococcus pyogenes) кои пре­диз­ви­ку­ва­ат око­лу 98 про­цен­ти од це­ло­куп­ни­от број стреп­то­кок­ни за­болу­ва­ња. Оваа гру­па стреп­то­ко­ки созда­ва цел низ од екстрацелуларни проду­кти: стреп­то­ли­зин О и S, еритрогени то­ксин, фи­бри­но­ли­зин, хи­ја­лу­ро­ни­даза и дру­ги. По­го­ле­ми­от дел од нив имаат антигени  својс­тва, и во организмот пре­диз­ви­ку­ва­ат по­раст на со­од­вет­ни ан­ти­те­ла, кои се ко­ри­стат ка­ко еден од па­ра­ме­три­те за по­ста­ву­ва­ње на ди­јагно­за на стреп­то­кок­ни ин­фек­ции (АСТ- антистреп­то­ли­зин­ски ти­тар).

ПРЕНЕСУВАЊЕ 

Стреп­то­кок­ни­те ин­фек­ции се кос­мопо­лит­ски за­бо­лу­ва­ња и се по­че­сти во ла­ден и умерен по­јас. Из­вор на ин­фекции се глав­но па­ци­ен­ти со ан­ги­на и носи­те­ли на бактерии. Бо­ле­ста се пре­несу­ва пре­ку Фли­ге­о­ви кап­ки од уста­та и тоа за вре­ме на бли­зок кон­такт на бол­ни­от и чув­стви­тел­но­то лице. Притоа, тре­ба да се наг­ла­си де­ка осо­бе­но се чув­стви­тел­ни де­ца­та во учи­ли­шта­та и од градинките, ка­ко и луѓето во други за­тво­ре­ни про­сто­рии (ка­сар­ни, кино­са­ли и сл.), ка­ко и оние со ос­ла­бена отпорност на ор­га­низ­мот.

По­сто­јат по­ве­ќе „влез­ни ме­ста“ за стрептококите, од кои за­ви­си и клинич­ка­та сли­ка на за­бо­лу­ва­ње­то (кожа, тон­зи­ли, гениталии). Стреп­то­кок­на­та ан­ги­на е ед­но од најчестите  за­бо­лу­ва­ња кои вли­ја­ат на по­ја­ва на гло­ме­ру­ло­не­фри­ти и акут­ни ревматични гроз­ни­ци кај де­ца и возрас­ни.

СИМПТОМИ

Стреп­то­ко­ки­те пре­диз­ви­ку­ва­ат голем број раз­лич­ни за­бо­лу­ва­ња кои се во домен на повеќе ме­ди­цин­ски дисцип­ли­ни: пе­ди­ја­три­ја, оториноларингологија, дерматовенерологија, инфе­кто­ло­ги­ја. Стреп­то­ко­ки­те мо­жат да пре­диз­ви­ка­ат патолошки про­це­си на ре­чи­си си­те ор­га­ни, осо­бе­но до­кол­ку се здру­жат со дру­ги бактерии и ви­руси, ка­ко во слу­чај на респираторни инфек­ции.

• На ко­жа­та стреп­то­ко­ки­те ги пре­дизви­ку­ва­ат след­ни­те за­бо­лу­ва­ња: ери­зипел (цр­вен ве­тар), пи­о­дер­ми­ја, па­нари­ци­ум, им­пе­ти­го, апс­це­си итн.
• Во уста­та стреп­то­ко­ки­те че­сто предиз­ви­ку­ва­ат ан­ги­ни, вос­па­ле­ние на гр­ло­то, забите и на неп­це­то.
• На диш­ни­те па­ти­шта пре­диз­ви­кува­ат вос­па­ле­ние на брон­хи­и­те, бе­лите дробови и на пле­вра­та. Овие за­болу­ва­ња се че­сти имо­жат да има­ат акутен или хро­ни­чен тек. Мож­но е за­болу­ва­ње на се­кој сег­мент на рес­пи­ратор­ни­от тракт со след­ни­те клинички фор­ми: ри­ни­тис, ри­но­фа­рин­ги­тис, ларин­ги­тис, тра­хе­и­тис, брон­хи­тис, пнеу­мо­ни­ја и брон­хи­е­кта­зии. Исто та­ка не тре­ба да се за­не­ма­рат и си­ну­зи­ти, оти­ти, лим­фа­де­ни­ти,тон­зи­ли­ти и пери­тон­зи­лар­ни апцеси.
• На ор­га­ни­те за ва­ре­ње стреп­то­коки­те пре­диз­ви­ку­ва­ат али­мен­тар­на интоксикација, вос­па­ле­ние на сле­по­то цре­во и на жолч­ни­те па­ти­шта.
• На уро­ге­ни­тал­ни­от тракт стреп­токо­ки­те пре­диз­ви­ку­ва­ат вос­па­ле­ние на бубрезите и на моч­ни­от ме­ур, а е мож­на и по­ја­ва на по­ро­дил­на сеп­са.

Стреп­то­кок­ни­те за­бо­лу­ва­ња имаат нај­че­сто аку­тен тек, со бу­рен по­четок. Су­ба­кут­ни­от тек на за­бо­лу­ва­њето е ре­док (endocarditis lenta). Хро­нични­те за­бо­лу­ва­ња се че­сти (рев­ма­тизам, не­фри­тис).

Спо­ред те­жи­на­та на кли­нич­ка­та слика, акут­ни­те стреп­то­кок­ни за­бо­лу­вања мо­же да бидат: лес­ни, сред­но тешки и те­шки.

Лес­ни­те об­ли­ци на стреп­то­кок­ни­те за­бо­лу­ва­ња се пра­те­ни со тем­пе­ра­тура до 38 целзиусови сте­пе­ни. Оп­штата со­стој­ба на бол­ни­от не е мно­гу изме­не­та, а на ме­сто­то на ин­фек­ци­ја­та по­стои вос­па­ле­ние со ка­ра­кте­ри­стично изра­зе­но цр­ве­ни­ло.

Сред­но те­шки­те стреп­то­кок­ни забо­лу­ва­ња има­ат аку­тен по­че­ток со скок на температурата од 39 до 40 цел­зи­у­со­ви сте­пе­ни. Оп­шта­та со­стојба на бол­ни­от е значително из­ме­не­та, со гла­во­бол­ка, из­не­мо­ште­ност, гу­бење на апе­тит, по­вра­ќа­ње, раз­драз­ливост и изра­зи­та та­хи­кар­ди­ја. Ло­кал­но, вос­па­ле­ни­е­то е пра­те­но со гно­ен процес и со зго­ле­ме­ни ре­ги­о­нал­ни лимфни јаз­ли (ан­ги­на, ин­фи­ци­ра­на ра­на, оти­тис – вос­па­ле­ние на уво).

Те­шки­те об­ли­ци на стреп­то­кок­ните за­бо­лу­ва­ња има­ат сеп­тич­ки кара­ктер. Се ра­бо­ти за гној­но или гнојно-не­кро­тич­но вос­па­ле­ние, кое е со бу­рен тек и со ви­со­ка температура. Зна­ци­те на вос­па­ле­ние се изра­зе­ни и осо­бе­но го по­го­ду­ва­ат кардиоваскуларниот си­стем, ка­ко што се слу­чу­ва кај ан­ги­на, шар­лах и пнев­мо­ни­ја. Мож­на е и ге­не­ра­ли­за­ци­ја на ин­фекци­ја­та, од­нос­но сеп­са, ко­га стреп­токо­ки­те пре­ку кр­вта се рас­е­ју­ва­ат насе­ка­де по ор­га­низ­мот од нив­на­та примар­на ло­ка­ли­за­ци­ја. Стреп­то­кок­ната сеп­са се­ко­гаш е пре­диз­ви­ка­на со стреп­то­ко­ки од гру­па А (Streptococcus pyogenes гру­па А). Во слу­чај на пу­ерпе­рал­на сеп­са (тру­е­ње на кр­вта по по­ро­ду­ва­ње), по­че­ста е изо­ла­ци­ја на стреп­то­ко­ки фе­ка­лис. Стреп­то­ко­ки вири­данс пре­диз­ви­ку­ва­ат су­ба­ку­тен бакте­ри­ски ен­до­кар­ди­тис (вос­па­ле­ние на ср­це­ви­те залистоци и дру­ги­те структу­ри на ср­це­то).

Раз­лич­ни­те ви­до­ви стреп­то­кок­ни причинители пре­диз­ви­ку­ва­ат раз­лични заболувања:

Стреп­то­ко­ки пи­о­ге­нес пре­диз­ви­кува­ат скар­ла­ти­на, од по­вр­шин­ски инфек­ции на кожата до ин­ва­зив­ни инфек­ции наме­ки­те тки­ва и сеп­ти­ке­мија (ин­фек­ци­ја на кр­вта), стреп­то­ко­кен то­кси­чен шок син­дром, а рев­ма­тична­та тре­ска и акут­ни­от гломерулонефрит (ин­фек­ци­ја на бу­брег) се по­тенци­јал­ни се­кве­ли на ин­фек­ции со овој вид стреп­то­ко­ки.

Стреп­то­ко­ки ага­лак­ци­је пре­диз­вику­ва­ат не­о­на­тал­на сеп­ти­ке­ми­ја именин­ги­тис.

Стреп­то­ко­ки фе­ка­лис пре­диз­ви­кува­ат уро­ге­ни­тал­ни ин­фек­ции.

Стреп­то­ко­ки пнев­мо­ни­ја се нај­честа при­чи­на за пнев­мо­ни­ја,ин­фек­ции на сред­но уво и ме­нин­ги­тис.

Стреп­то­ко­ки ви­ри­данс пре­диз­вику­ва­ат ин­фек­ции на уста­та и ден­тални ин­фек­ции.

ЛАБОРАТОРИСКА ДИЈАГНОЗА

Ди­јаг­но­за­та на стреп­то­кок­ни­те инфек­ции се по­ста­ву­ва со до­ка­жу­ва­ње на при­сус­тво на ба­кте­ри­ја­та во бри­севи од гр­ло или од ко­жа, гној, хе­мо­култу­ра, це­ре­брос­пи­нал­на течност (ликвор), искаш­лу­ва­ње, брис од ва­гина и од ре­ктал­на ре­ги­ја исто­вре­мено или од ури­на. При­ме­ро­кот за испи­ту­ва­ње за­ви­си од ло­ка­ли­за­ци­ја­та на ин­фек­ци­ја­та. Мно­гу е бит­но на­ве­де­ни­те при­ме­роци да би­дат зе­ме­ни на пра­ви­лен начин и во со­од­вет­но вре­ме (не­кол­ку де­на од поч­ну­ва­ње на симп­то­ми­те и пред по­че­ток со те­ра­пи­ја­та).

Исто­време­но, со зе­ма­ње ма­те­ри­јал за ми­кроби­о­ло­шка ана­ли­за, не­оп­ход­но е да се направи и ос­нов­на би­о­хе­ми­ска анали­за на кр­вта и на ури­на­та. Осо­бе­ни проб­ле­ми се по­ја­ву­ва­ат со зе­ма­ње брис од искаш­лан при­мерок за до­ка­жу­ва­ње на при­сус­тво на стреп­то­кок­на пнев­мо­ни­ја – кој е најчест при­чи­ни­тел на пнев­мо­ни­ја стекна­та во заедница. Са­мо кај око­лу 20 от­сто од слу­ча­и­те мо­же да се до­ка­жат овие стреп­то­ко­ки. При­чи­на за тоа се те­шко­ти­и­те во до­би­ва­ње искаш­лан при­ме­рок (спу­тум) и прет­ход­на те­рапи­ја со ан­ти­би­о­ти­ци, ко­ја зна­чи­тел­но ги на­ма­лу­ва шан­си­те за изо­ла­ци­ја за пневмокок од спу­тум.

За се­кои изо­ли­ра­ни стреп­то­ко­ки се пра­ви со­од­ве­тен ан­ти­би­о­грам во случај изолираниот сој на стреп­то­ко­ки да не е осет­лив кон ис­пи­ту­ва­ни­те ан­тиби­о­ти­ци. За­тоа не се пре­по­ра­чу­ва започ­ну­ва­ње со те­ра­пи­ја пред да се добие ко­не­чен ре­зул­тат.