Морбили (лат. Morbilli) е вирусно заболување кое најчесто се јавува кај децата, а е познато и како мали сипаници. Кој е атипичниот тек на болеста, дали се компликациите чести, на што се базира поставувањето на дијагнозата, во што се состои основата на терапијата и кој е единствен начин за заштита и постепена ерадикација на морбилите – се прашања на кои одговор дава д-р сци. Александар Сајковски, педијатар.
АТИПИЧЕН ТЕК НА БОЛЕСТА
Абортивни и полесни облици на морбили со лесен катарален стадиум, со лесен осип, па дури и без него може да се види кај новородено дете или кај доенчиња во првите шест месеци ако примале профилактичен рековалсцентен серум или гама глобулини.
Малигните форми на морбили се јавуваат од непознати причини, можеби конституционално или поради дефект во имунолошкиот систем кај детето. Во тие случаи болеста се развива со слика на тежок шок, висока телесна температура, вртоглавици, несвестици, колапс, конвулзии, циркулаторен колапс. Смрт може да настапи за само неколку часа.
КОМПЛИКАЦИИ
Компликакциите кај морбили се многу чести, а се рангираат од умерено тешки како што се дијареја, до многу сериозни како што е пневмонија (како примарна вирусна пневмонија или секундарна бактериска пневмонија), бронхитис, отитис, акутна инфламација на централниот нервен систем во форма на енцефалитис до субакутен склерозирачки паненцефалитис, улцерации на корнеа на окото до слепило. Дополнително самата морбили инфекција врши супресија на имунолошкиот систем во наредните недели и месеци, што контрибуира со суперинфекции како што се бактериски воспаленија на средно уво и бактериски пневмонии.
Во глобални рамки 1-2 деца на 1000 случаи на морбили ќе развијат фатална пневмонија или невролошко заболување
Смртноста од морбили е поголема кај деца во првите пет години од животот, возрасни над 20 години, бремени жени и пациенти со нарушен имунолошки систем. Последниве децении глобалната смртност од морбили во САД изнесува 0,3 %, но во земјите во развој со послаб здравствен систем и поголема зачестеност на малнутриции, смртноста оди и до 28 %. Но она што е сигурно е дека во глобални рамки 1-2 деца на 1000 случаи на морбили ќе развијат фатална пневмонија или невролошко заболување.
ДИЈАГНОЗА
Поставувањето на дијагнозата се базира на епидемиолошка анкета и анамнеза, на клиничката слика и лабораториска дијагностика со наод на позитивни ИгМ антитела на морбили или со изолација на овој РНА вирус од примероци од дишните патишта.
ТЕРАПИЈА
Специфична терапија засега за морбили не постои. Основата на терапијата се базира на одржување на хидрација, витаминотерапија, антипиретици. Особено е тежок третманот на оние пациенти кои развиваат компликации од типот на пневмонија и енцефалит и бараат третман во единиците за интензивна терапија.
Сепак, ефикасен третман на ова заболување како и на други акутни вирусни инфекции, може да се спроведе со Inosine acedoben dimepranol, како имуномодулатор со директно антивирусно дејство. Тој е синтетички пурински дериват кој се употребува за лекување или регулирање на клеточниот имунитет, имунодефициенцијата или имунолошката дисфункција, како и клиничките симптоми кои се поврзани со голем број на вирусни инфекции вклучително и морбили. Во клиничките студии се покажал ефикасен во нормализирање на дефицитарните или дисфункционалните состојби кај клеточниот имунитет, со стимулирање на Th1 тип на имунолошкиот одговор, кој, пак, директно иницира Т-лимфоцитно созревање и диференцијација, како и потенцирање на индуцирани лимфопролиферативни одговори, во митогенски или антиген-активирани клетки. Ефикасен е во моделирање на Т-лимфоцитите и природните клетки убијци, како и зголемување на имуноглобулинот Г и комплементарни површински маркери. Тој го зголемува производството на цитокинот ИЛ-1, и ја зголемува секрецијата на ендогениот интерферон гама, а го намалува производството на ИЛ-4. Ги поттикнува неутрофилите, моноцитите и макрофагите на хемотакса и фагоцитоза.
Покажано е дека овој препарат ја инхибира синтезата на вирусната РНК што се постигнува преку многу комплексни биолошки карики со воведување на инозинот со посредство на оротична киселина во полирибозомите, инхибиција на полиадениличната киселина која е приврзана за месинџерот на вирусната РНК и молекуларна реорганизација на трансмембранските протеински комплекси кои се вклучени во сигнализација преку Т-клетка и специфичниот рецептор (TсR) во лимфоцитната интрамембранска плазма (IMP), што резултира во речиси трикратно зголемување на густината. Со сите овие ефекти ова е неспецифичен антивирусен лек кој може безбедно да се користи во лекување на акутните вирусни инфекции.
Специфичниот медикаментозен третман на морбили со еден нов антивирусен лек кој е наречен ERDRP-0519 покажува во анималните студии ветувачки резултати, но истиот се уште не е тестиран кај хуманата популација
ПРЕВЕНЦИЈА
Единствен начин за заштита и постепена ерадикација на морбилите е имунизацијата против оваа болест. Мајката која е бремена, а има антитела кон вирусот на морбили ги префрла своите антитела кон бебето за време на истата. Овие антитела му даваат одреден имунитет на новороденото дете кон морбили, но тие се губат во првите девет месеци од животот. Овие деца стануваат осетливи кон морбили како и оние деца кои ги немале тие антитела пренесени од своите мајки. Поради овие факти, единствен начин за превенција и заштита останува имунизацијата кон морбили.
Актуелната препорака е да се аплицира вакцина кон морбили како заемна вакцина за морбили, рубеола и паротит на возраст од 12 месеци.
Втората доза најчесто се дава на возраст до 4-5 години, пред се, да го зголеми имунолошкиот одговор. Компликации и несакани реакции од вакцината се ретки. Може да се јави лесно покачување на телесната температура, лесен осип 8-9 ден по апликација на истата, или болка на местото на апликацијата. Посериозни реакции се јавуваат кај еден на миолион аплицирани вакцини (<0.00001 %). Аутизамот не е предизвикан со оваа вакцина, што е докажано во огромни студии и анализи.
На крај, мора да заклучиме дека е неприфатливо да се слуша и чита фактот дека десетици и стотици илјади деца умираат од болести за кои постои безбедна и пристапна вакцина.
