Д-р сци. фарм. Стевче Ацевски: Зошто во услови на пандемија е важно да контактирате со вашиот фармацевт?

Пишува: Д-р сци. фарм. Стевче Ацевски

Фармацевтите се здравствени работници кои се во прва линија на удар во услови на прогласена пандемија. Затоа тие имаат значителна и клучна улога во спроведување на здравствените политики и планови за справување со пандемијата. Пандемијата значително ќе го зголеми морбидитетот и морталитетот кај населението, а со тоа автоматски ќе се зголеми побарувачката на лекови и помошни лековити средства во аптеките. Фармацевтите мора да бидат едуцирани и подготвени целосно да се справат со ургентната ситуација и зголемената побарувачка на нивните услуги.

Што е пандемија?

Пандемија се појавува кога вирусот предизвикува инфекции и заболувања за кои луѓето немаат или имаат мал имунитет.

Новиот вирус лесно се шири во општата популација низ државите и регионите и зафаќа голема бројка на пациенти. Во зависност од брзината со која се шири вирусот и подготвеноста за ефективен одговор, зависи и колку пациенти ќе бидат засегнати од пандемскиот вирус и колку долго ќе опстојува ризикот од пандемската инфекција. Фармацевтите и нивната најблиска фамилија, не се имуни на ново настанатата ситуација, па очекувано е и одреден број на фармацевти да бидат зафатени со новиот вирус, што би резултирало со нивно отсуство од работа, дали заради сопствено лекување или заради лекување на близок член од нивната фамилија, а во исто време очекувана е поголема фреквенција на пациенти во аптеките, како заради лекување на пациенти со ново настанатите заболувања, така и заради лекување на тековни хронични состојби.

Како најлесно достапни здравствени професионалци, во потрага по веродостојни информации пациентите најпрво ќе се обратат кон фармацевтите. Фармацевтите ќе имаат значителна улога за време на пандемијата.

Која е улогата на фармацевтите?

Прва линија за информирање и предупредување – како најлесно достапни, фармацевтите играат клучна улога во комуникацијата со јавноста во случај на пандемија. Важно е да споделуваат прецизни и навремени информации со пациентите. Исто така фармацевтите, мораат будно да ја следат ситуацијата во општата популација, па навремено да ги пренесуваат и алармираат здравствените авторитети за промени во општата популација и зголемен број на заболени.

Нега на пациентите – фармацевтите треба да играат клучна улога во подвојувањето на болните од здравите пациенти, со цел да се намали ширењето и трансмисијата на вирусот. Тие се прва линија на контакт со пациенти кои имаат симптоми на инфекција или очекуваат резултати од соодветно тестирање. Кај пациенти кои се испратени на домашно лекување и изолација, постои голема веројатност дека ќе побараат дополнителна суплементна терапија во аптеките.

• Здравствените авторитети треба да го поттикнуваат консултирањето на пациентите со фармацевтите во аптеките – една од најважните улоги на фармацевтите би била менаџирање на заболувањта кај пациенти со лесна клиничка слика, со цел да се намали притисокот кон здравствениот систем
• Фармацевтите треба да делат совети и да ги едуцираат пациентите за идентификација на симптомите, супоративна терапија и кога и каде да побараат медицинска помош.
• Фармацевтите ќе треба да заземат соодветна улога во носењето на одлуки, менаџирање со лекувањето и издавање на препишаните антивирусни лекови и антибиотици

Планирањето – оперативно планирање за активности при прогласена пандемија подразбира целосна вклученост на сите вработени во аптеките и целосно разбирање на обврските пред, за време и после прогласена пандемија. Соодветни превентивни мерќи треба да бидат превземени за вработените во аптеките и соодветни промени во тековниот бизнис план, согласно ново настанатата ситуација. Аптеките мора целосно да се вклопат во плановите за здравствените авторитети за справување со пандемијата и да се стават на рсполагање за дополнителни активности кон пациентите кои би биле предвидени од страна на епидемиолошките и кризните тимови. (едукација на популацијата за превземените мерки, дистрибуција на медицински средства и средства за деинфекција, дополнителни консултации за вирусната симптоматологија, дополнителна вакцинација и слично).  Колку повеќе се подготвени, толку подобро ќе се справат со економскиот и социјалниот ефект од прогласената пандемија.

Фармацевтите не само што треба да се подготвени да дадат одговор на бројни прашања поврзани со употреба на заштитни маски и ракавици, но исто така треба да го мониторираат препишувањето и употребата на лековите и помошните лековити средства. Соодветно подготвен план за справување со пандемја ќе им овозможи полесно справување со предизвиците, како недостаток од лекови или зголемен број на пациенти во аптеките.

Лични заштитни мерки!

Постојат бројни лични заштитни мерки кои секој индивидуалец, а посебно фармацевтите, може да ги превземат, а со цел да се намали ширењето на инфекцијата. Колку порано се почне со применување на овие мерки во секојдневната рутина, толку поуспешни ќе бидат напорите за ставање на инфекциите под контрола.

• Мијте ги рацете често (мијте ги барем 20 секунди)
• Кивајте во хартиени марамчиња или во лактот
• Дезинфицирајте ги работните површини
• Ако сте болни останете дома
• Одморете се доволно
• Хидрирајте се – пијте повеќе течности
• Користете ибупрофен или парацетамол за покачена температура или болка
• Ако имате симптоми на настинка – намалете го контактот со други, особено со повозрасни, деца или лиѓе со намален имун систем
• Избегнувајте делење на храната, пијалоци, крпи или марамчиња со други лица
• Воспоставете работна политика – луѓе со настинка, температура или грип да не доаѓаат на работа
• Чувајте средства за дезинфекција (на база на 60 – 80 % алкохол) дома, на работа или во автомобил
• Користете дезинфициенси после директен контакт со пациент
• На персоналот кој има контакт со луѓе и пари овозможете им достапност до средства за лична дезинфекција
• Работните површини и површините од тоалетите постојано да се чистат и дезинфицираат
• Користете опрема за лична заштита, доколку сте во опасност од контакт со крв, телесни течности, повредена кожаили мукозни мембрани и други.

На што треба да бидат подготвени фармацевтите?

При секојдневната работа во аптека, пандемијата ќе има значително влијание врз побарувачката на фармацевтите, како и дополнително побарувачка на време за нивна консултација, заради:

• зголемен број на прашања за симптомите, третман и превенција,
• зголемен интерес за консултации за симптоматска терапија (ОТЦ производи, додатоци на исхраната),
• зголемен број на прашања за потребата и правилната употреба на заштитни маски и ракавици,
• зголемен број на информации за препишани и препорачани антивирусни лекови,
• зголемен број на препишани препарати за респираторни компликации,
• зголемена побарувачка за лекови за дополување на „домашни залихи“,
• зголемен број на прашања за контраиндикации и несакани ефекти од лековите,
• зголемен опсег на работа заради намален персонал заради отсуство за лекување и слично.

Во болничка аптека, прогласувањето на пандемијата, потикнува поголема побарувачка за фармацевтот и неговото работно време, заради:

• поголем број на пациенти заради поголем број на хоспитализации заради компликации,
• поголема побарувачка на лекови,
• поголем број на консултации, особено за лековите за инфективни заболувања,
• промени во достапноста на лекувањата заради промените предизвикани од прогласувањето на пандемијата,
• зголемен обрт на работа заради отсуство на персонал заради лекување,
• промени во режимот на работни обвски и движења во склоп на институциите заради карантински области,
• воведени ограничувања за подалечни патувања,
• зголемен број на прашања поврзани со антивирусната терапија, контраиндикациите и несаканите ефекти од истата и др.

Како ќе влијае пандемијата на општата популација?

Влијанието на пандемијата врз општата популција зависи од повеќе фактори:

• Карактеристиките на вирусната инфекција – вируленцата на предизвикувачот, ќе ја обележи тежината на болеста, како и сегметот од популацијата кој ќе биде најзасегнат
• Карактеристиките на популацијата – значително може да влијаат врз текот на пандемијата, дали се повеќето деца, постара популација, имунокомпромитирани пациенти и сл.
• Ефикасноста на одговорот – контролата на инфекцијата ќе зависи од јавниот одговор и придржувањето на мерките препорачани од страна на здравствените власти
• Однесувањето на јавноста – од различна причина, повеќе сегменти од популацијата, може несоодветно да се придржуваат кон препораките од страна на здравствените авторитети, непочитувајќи ги рестрикциите, со тоа дирекно нарушувајќи го одговорот кон инфекцијата
• Економскиот фактор – може значително да влијае врз одлуките на луѓето порано да се вратат на работните места отколку препорачаното и слично.

Само со максимална ангажираност и вклученост на сите, подигнување на свеста и дословно следење на препораките на здравствените авторитети (Комисија за заразни болести, Министерство за здравство и Светска Здравствена Организација (СЗО)), ќе се постигне успешно менаџирање и справување со предизвиците кои со себе ги носи пандемската инфекција, подигнување на колективниот имунитет и издвојување на победа над инфекцијата.