Пишува: Д-р. сци. Лидија Ветеровска Миљковиќ
Специјалист по интерна медицина во специјализираната болница за геријатрија и палијативна медицина „13 Ноември”-Скопје
Импликации од глобалниот пораст на стара популација врз здравството и здравствената заштита
Демографските трансформации на старо население влијаат врз зголемените потреби за медицинско лекување и нега поврзани со постара популација и бидејќи повеќе луѓе доживуваат напредна старост, важно е да се стекне поголемо разбирање за повеќе индивидуалните болести во староста – мултиморбидитет, што влијае врз квалитетот на нивниот живот, да се процени глобалната слика на постарите лица, да се согледа намалување на нивната функционална способност, како и социјалните и психолошки проблеми што ги следат. За разлика од претходните стереотипи, старите лица денес стануваат повеќе хетерогени, не премногу слични, а разбирањето на овој процес е клучен предизвик во геријатриската медицина.
Овие демографски трансформации имаат свои импликации врз целокупното општество. Од економски аспект, стареењето на населението ќе влијае врз економскиот раст, заштедите, инвестициите и потрошувачката, пазарот на трудот, пензиите и оданочувањето. Исто така, овој феномен ќе има директно влијание врз меѓугенерациската и интрагенерациската еднаквост и солидарност, коишто се темелите во нашето општество. Во социјалната сфера, стареењето на населението ќе влијае врз социјалната и здравствената заштита, семејното живеење и домување.
Ваквиот брз раст ќе бара далекусежни економски и социјални прилагодувања во повеќето земји. Се поставува и прашање за системите за здравствено професионално образование и соодветна здравствена заштита во областа на геријатриската медицина ширум светот.
Постојат податоци за тоа како здравствените системи ширум светот се подготвуваат да се справат со пораст на се повеќе стари пациенти, со повеќе хронични, дегенеративни заболувања. Соочувањето со оваа растечка популација на постари возрасни лица бара ефикасна здравствена заштита, која ќе биде застрашувачки предизвик за сите земји во наредниот период. Како резултат на овие промени, лекарите и здравствениот персонал се соочуваат со „нов тип“ пациент, кој се појавува со низа придружни клинички состојби. Овие комбинации на состојби резултираат со различен степен на функционални дефицити, когнитивно влошување, нутритивни проблеми и геријатриски синдроми (делириум, падови, инконтиненција), честопати во услови на несоодветна социјална поддршка и финансиски ресурси. Овој „нов“ комплекс постар пациент претставува одреден степен на сложеност, што претходно не беше соодветно и разгледуван во медицинските протоколи.
Традиционално утврдениот систем на здравствена заштита, без разлика дали се работи за државно или за приватно здравство, е предизвик за ваков комплексен пациент.
Одговорот на предизвикот на комплексот „постар пациент” е хетероген низ целиот свет; разликите во достапноста на ресурсите и економските и културните проблеми се различни во различни организации на системите за здравствена заштита. Покрај тоа, методолошките пристапи, усвоени од системите за проценка на потребите на таквите сложени пациенти се многу варијабилни и не се доволно стандардизирани. Особено, организацијата на услуги за згрижување на геријатриски пациенти, вклучително и проценка и управување со геријатрија, е мошне варијабилна во различни земји.
Во последните 20 години има некои позначајни движења и во достапноста на лекарски услуги за постари возрасни лица. Во 1988 година геријатриската медицина беше препознаена како „посебна специјалност“ и од Американската асоцијација за интерна медицина и од Американската асоцијација за семејна медицина. Од 2006 година, геријатриската медицина стана посебна специјализација во САД и во повеќе европски држави.
Интернационална политика во грижата за старите лица
Развиените земји прават стратегија за тоа како здравствените системи во иднина да се справат со овој проблем, како во однос на капацитети и ресурси, така и во поглед на финансиско оптоварување. Се определуваат институции, кои сериозно се занимаваат со патологијата на возрасните луѓе од научен и од практичен аспект. Се развива мрежа на здравствени услуги во геријатриски болници, домови за долготрајна нега, служби за домашно лекување, како и служби за помош на старите лица во нивниот дом. Тоа што е моментална политика во повеќето европски држави и во САД е постоење и развивање мрежи на здравствени услуги за старите лица, прилагодени кон сопствените закони за здравствена заштита и начините на здравствено осигурување и здравствените фондови.
Геријатриските одделенија, вообичаено се сместени во специјални болници за геријатриско лекување, со консултантски амбулантски, специјалистички и супспецијалистички услуги, со оддели за интернистичко, невролошко болничко лекување, оддели за физикална рехабилитација, единици за деменција, оддели за палијативна нега, дневна болница. Од геријатриските одделенија, пациентите обично се враќаат во своите домови, или се сместуваат во установи за долготрајна нега.
Податоците од повеќе европски земји, покажуваат дека бројот на кревети за стари лица, во таканаречени „домови за нега“, варира од 21 легла на илјада лица постари од 65 години, до висока бројка од 80 кревети, средна бројка е околу 49 кревети. Во повеќе европски држави постојат развиени сервиси за медицинска помош во домашни услови, во која се вклучени и семејните доктори, како и сервиси за пружање медицинска нега во домашни услови. Специјални агенции нудат помош на старите лица од социјален аспект, како што се помош во домот при вршење на секојдневните обврски, купување, каде се вклучуваат и волонтери.
И нашата држава треба исправено да се соочи со оваа појава на пандемија на стари лица и да креира здравствени и социјални политики, кои ќе обезбедат квалитетен живот во староста.
Тоа ќе подразбира проширување на капацитетите, создавање мрежа на услуги, кои точно ќе го диференцираат престојот и лекувањето во геријатриски установи, и престојот во домови за долготрајна нега со финансии, кои се во согласност со нивното здравствено осигурување и висина на пензијата која ја добиваат.
