Пишува: Д-р Верче Тодоровска
дерматолог
Речиси секаде во светот се спроведуваат превентивни програми чии главен фокус е редуцирање на бројот на нови случаи на кожни карциноми со намалување на изложеноста на УВ радијација, зголемување на свеста на граѓаните за штетните ефекти од сонцевите зраци и едукација како правилно да се заштитат. На пример, во Австралија како земја со највисока инциденца, Sun smart програмата и рекламниот слоган Slip, slop, slap and wrap, се спроведуваат уште од почетокот на 80.,прифатени се од широката популација и може сигурно да се каже дека дури сега стануваат видливи резутатите од нивната примена. Почнува тренд на намалување на инциденцата на нови случаи кај помладата” sun smart “популација под 30 години, популација која од мали нозе се придржува на правилата за заштита од сонцевата ирадијација.
Во 1999 год.во Белгија се формира ЕУРОМЕЛАНОМА, која брзо прераснува во паневропска организација со повеќе од 30 земји членки мегу кои и нашата. Главната цел е обезбедување и промоција на информации за превенција на кожните карциноми, организирање на кампањи меѓу кои се издвојува онаа со бесплатни скрининг прегледи од страна на дерматолози волонтери која се изведува и кај нас, секоја година во месец мај, кој е месец посветен на борбата со меланомот.
и оваа година во периодот помеѓу 28 и 30 мај ќе бидат спроведени бесплатни скрининг прегледи за меланом и карцином на кожа во повеќе дерматолошки оддели на јавните здравствени установи, но и во приватни дерматолошки ординации.
ЕУРОМЕЛАНОМА овозможува едукација на населението за опасностите од меланомот, како да го превенираме, како до правилно однесување под сонцето и соодветна заштита од УВ зраците. Секој ранооткриен меланом, значи спасен живот, значи еден пациент помалку на онколошкиот оддел, значи заштеда на значителни финансиски средства кои доколку се употребат во превентивни цели, ќе донесат уште поголем бенефит за општото здравје на популацијата и за намалување на бројот на смртни случаи.
Меланомот е единствен карцином кој може да се види и само доколку се открие на време успешно да се излекува.
Секако тридневна кампања, па и цел еден месец посветен на меланомот и карциномите на кожа се далеку од доволно. Примарната превенција насочена кон карциногените фактори на средината кои доведуваат до појава на рак на кожа, треба да се спроведува на национално ниво со јасно разработена стратегија за целата година и вклучување на професионалци од сите области, пред се дерматолози, пластични хирурзи, онколози, патолози, генетичари. Секоја држава има конституирано посебно тело кое е надлежно и обврзано за спроведување на превентивни програми за сите видови на малигни заболувања.
Меланомот и кожните карциноми се во постојан раст и покрај здравствен, претставуваат и сериозен социјален и економски проблем, а можат да бидат превенирани речиси во 90% од случаевите.
Постојат бројни можности и начини на кои би можеле да се делува превентивно:
- Спроведување на национален мултимедијален социјален маркетинг за подигање на свеста за карциномите на кожа и заштитата од сонце;
- Забрана на солариумите, особено за малолетната популација;
- Употреба на нови дигитални решенија поприфатливи за младите (социјални мрежи, мобилни апликации);
- Практикување на sum smart програмите уште во предучилишните установи;
- Заштита на работниците на отворено со посебна легислатива;
- Користење на мас медиумите и пресот за подигање на јавната свест;
- Ангажирање на невладиниот сектор во спроведување на едукативни работилници.
Секундарна превенција е раната детекција
♦ Популаризирање на превентивните дермоскопски прегледи кај целата популација, барем еднаш годишно (како ПАП тест, ехо на дојка, ехо на простата)
♦ Вклучување на СТАТУС КОЖА во систематските прегледи. Меланомот најчесто се јавува кај возрасната група помегу 30 и 60 години, што значи кај здрава, најработоспособна популација која освен на задолжителните систематски прегледи, ретко се јавува на преглед.
♦ Обука на што поголем број дерматолози за дермоскопија
♦ Едукација на општиот медицински персонал за препознавање на сомнителните лезии. А, потоа и на немедицинскиот персонал – козметичари, фризери, масери, кои можеби и почесто се во контакт со инаку здравата популација.
