Пишува: Д-р Влатко Цветановски
Кардиоваскуларен хирург
Мозочниот удар е болест што е се почеста во докторските извештаи и во лекарските статистики, а според смртноста веќе е на третото место, веднаш зад срцевите и малигните заболувања. Мозочниот удар е болест на мозочното ткиво и последица од нарушувањето на мозочната циркулација, во мозокот или надвор од него. Почнува нагло и може да биде причина за траен недостаток, инвалидитет или смрт. За оваа болест се знае уште од времето на Хипократ, а денес бројот на нови случаи во Европа се движи од 2 до 4 промили, а во некои земји и до осум промили.
Кај над 80 отсто од случаите на мозочен удар причинител е атеросклерозата.
Таа е процес на натрупување маснотии, крвни клетки и калциум на внатрешниот ѕид од крвниот сад, по што постепено тој се затнува. Процесот на таложење на ѕидовите на крвните садови почнува уште во детството и со различна брзина напредува во текот животот. На забрзувањето влијаат покачениот крвен притисок, шеќерната болест, пушењето, дебелината, зголемувањето маснотии во крвта, стресот, физичката неактивност, алкохолот…
НЕ ЗАНЕМАРУВАЈТЕ ГИ СИМПТОМИТЕ ШТО ГИ СНЕМУВА ЗА ЕДЕН ДЕН
На мозочниот удар му претходат одредени предупредувачки знаци. Тоа се истите симптоми како на мозочен удар, со таа разлика што целосно ги снемува за 24 часа. Затоа е многу важно овие пациенти веднаш по добивањето на симптомите да направат сериозен преглед кај невролог, ангиолог и васкуларен хирург.
Денес има низа процедури што можат да го разјаснат и најкомплицираниот случај на мозочен удар. Методите се поделени на инвазивни и неинвазивни.
- Од неинвазивните најупотребувана е доплер на каротидните крвни садови, ангиографија со компјутерски томограф и со магнетна резонанса.
- Од инвазивните најчеста е ангиографија по методот Селдингер.
Мозочниот удар е ургентна состојба, која се лекува во специјализирани установи, а најважниот дел е брз и сигурен транспорт до таква медицинска установа, брза дијагностика, а потоа преземање мерки за лекување. Најефикасно се лекуваат пациентите што отишле на лекар до три часа од почетокот на симптомите.
Со современи тромболитични лекови се разбива и се разложува тромбот што ја затнал артеријата и со тоа се нормализираат мозочните функции. Кај другите пациенти се применуваат лекови што го спречуваат згрутчувањето на крвта или лекови што спречуваат слепување на тромбоцитите.
РЕДОВНИ ПРЕГЛЕДИ НА ВРАТНИТЕ КРВНИ САДОВИ
Најважниот дел од борбата со мозочниот удар е превенцијата, односно борба со ризик-факторите. На некои од нив, како што се возраста, полот и генетичките фактори, не може да се влијае, но на голем дел од ризик-факторите, како што се покачен крвен притисок, пушење, стрес, шеќерна болест, зголемен холестерол, физичка неактивност и други, може да се влијае со промена на животните навики. За да не дојде до мозочен удар особено се важни превентивните медицински прегледи, при кои со неинвазивни методи може да се откријат промени на крвните садови на вратот, и тоа многу рано, пред да почне да се манифестира мозочниот удар.
По откривањето на промените на крвните садови на вратот, кај пациентите се прави хируршки зафат – каротидна тромб-ендартеректомија. Со тој зафат се прочистуваат масните наслаги и се отстранува стеснувањето на каротидните артерии.
- Знаци за мозочен удар
Најчест вид мозочен удар е т.н. исхемичен. Смртноста при таков удар е од 20 до 40 отсто од случаите, а најчесто е предизвикан од атреосклеротични процеси на каротидните артерии (60 отсто). Него може да го предизвика и атеросклероза на мозочните артерии во черепот (30 отсто), а поретко и причинители како тромби од срцето и аневризми. При исхемичен мозочен удар може да манифестира цел спектар симптоми, во зависност од центарот во мозокот што е засегнат од атеросклерозата. Сепак, најчести симптоми се: трпнење на лицето, отежнат говор, нагла главоболка, црни точки…
