Д-р Златко Пендовски: 40-50 проценти од причините за стерилитет треба да се бараат кај мажите

Пишува: Д-р Зла­тко Пен­дов­ски

Хи­рург-уро­лог

Неп­лод­но­ста кај ма­жи­те е мно­гу чест при­чи­ни­тел на брач­ни­от сте­рили­тет. До пред 30 го­ди­ни се мис­ле­ше де­ка са­мо око­лу 20 от­сто од слу­ча­ите на бра­чен сте­ри­ли­тет се дол­же­ле на неп­лод­но­ста кај ма­жи­те. Но нај­нови­те испитувања по­ка­жу­ва­ат де­ка кај 40-50 про­цен­ти при­чи­ни­те за сте­рили­тет тре­ба да се ба­ра­ат кај ма­жи­те. Осо­бе­но е за­гри­жу­вач­ки по­да­то­кот де­ка за пос­лед­ни­те пе­де­се­ти­на го­дини ква­ли­те­тот на спер­ма­та кај ма­жите е сма­лен за 50 от­сто, што се дол­жи на многубројни при­чи­ни.

Обич­но при сомне­ние за ма­шки­от сте­ри­ли­тет, пр­во тре­ба да се на­пра­ви ана­ли­за на сперма­та или спер­мо­грам.

Нај­го­лем број уро­ло­зи сме­та­ат дека тре­ба да се ана­ли­зи­ра­ат не­кол­ку при­ме­ро­ци од спер­ма за да се до­не­се зак­лу­чок за неј­зи­ни­от ква­ли­тет. Спермо­гра­мот прет­ста­ву­ва ана­ли­за на семе­на­та теч­ност кај ма­жи­те и е ру­тински прег­лед за ис­пи­ту­ва­ње на плодноста кај мажите. Свет­ска­та здрав­стве­на ор­га­ни­за­ција по­ста­ви­ла дол­на гра­ни­ца за нор­мален спер­мо­грам спо­ред ко­ја во 1 мили­ли­тар има 20 ми­ли­о­ни спер­ма­то­зои­ди, од кои најмалку 50 от­сто се движат пра­вил­но.

Се­пак, ка­ра­кте­ри­сти­ки­те на спермо­гра­мот кои одре­ду­ва­ат да­ли еден маж е пло­ден или неп­ло­ден не се јасно де­фи­ни­ра­ни. Оли­гос­пер­ми­ја е на­ма­лен број на сперматозоиди во еден ми­ли­ли­тар сперма. Дол­на­та гра­ни­ца е 20 ми­лио­ни. Азо­ос­пер­ми­ја е це­лос­но отсус­тво на жи­ви спер­ма­то­зо­и­ди во еја­ку­ла­тот.

Ед­но е си­гур­но, ако се утвр­ди неплод­но­ста по­сто­јат мно­гу­број­ни ме­то­ди на ле­ку­ва­ње, вклу­чу­вај­ќи ја и ме­то­дата на аси­сти­ра­на ре­про­дук­ци­ја.

НАЈЧЕСТИ ПРИЧИНИ ЗА НЕПЛОДНОСТ КАЈ МАЖИТЕ

• Ва­ри­ко­це­ла – про­ши­ру­ва­ње на вени­те на ле­ви­от те­стис. Про­ме­на­та се ди­јаг­но­сти­ци­ра со уро­ло­шки прег­лед.
• Крип­тор­хи­зам – ано­ма­ли­ја на неспу­штен те­стис во скро­ту­мот, кој се јаву­ва кај око­лу 4 про­цен­ти од ма­шките де­ца.Нес­пу­ште­ни­от те­стис за­о­стану­ва во сто­мач­на­та праз­ни­на, а најче­сто се на­о­ѓа во пре­по­на­та. На­време­но­то опе­ра­тив­но ле­ку­ва­ње многу при­до­не­су­ва да се спре­чи неп­лодно­ста.
• Вос­па­ле­ние на те­сти­си­те или орхи­дис – нај­че­сто на­ста­ну­ва ка­ко компли­ка­ци­ја за вре­ме на па­ро­ти­тис или за­у­шки.
• Тор­зи­ја на те­сти­си­те или за­вр­тува­ње на те­сти­сот, при што до­а­ѓа до оште­ту­ва­ње на цир­ку­ла­ци­ја­та и прекин на ар­те­ри­ска­та и на вен­ска­та крв. Тие мо­же да би­дат при­чи­ни­те­ли за неп­лод­ност.
• На­ру­шу­ва­ње на спер­ма­то­ге­неза­та – нај­че­сто на­ста­ну­ва ка­ко после­ди­ца на вро­де­ни ге­нет­ски аб­нормал­но­сти.
• Мал­фор­ма­ции и оп­струк­ции на екскре­тор­ни­те ка­на­ли – мо­же да на­станат ка­ко пос­ле­ди­ца на вос­па­ле­ние, опе­ра­тив­ни за­фа­ти, ка­ко и ге­нет­ски при­чи­ни­те­ли.

• Ва­зе­кто­ми­ја­та или на­мер­но подвр­зу­ва­ње на спер­ма­тич­ни­те вр­вки кај ма­жи­те е чест при­чи­ни­тел во запад­ни­от свет, ка­де што ма­жи­те често при­ме­ну­ва­ат ва­зе­кто­ми­ја ка­ко средс­тво за кон­тра­цеп­ци­ја.
• Ен­до­кри­но­ло­шки при­чи­ни­те­ли или не­до­ста­ток или не­до­вол­на продук­ци­ја на ан­дро­ге­ни хор­мо­ни (машки по­ло­ви хор­мо­ни).
• По­ло­во пре­нос­ли­ви бо­ле­сти – некои од нив мо­же да до­ве­дат до оштету­ва­ње на те­сти­си­те или до не­про­одност на се­ме­во­ди­те. По­ра­ди тоа, често е не­оп­ход­но да се на­пра­ви ба­ктери­о­ло­шки прег­лед на еја­ку­ла­тот, на се­кре­тот на про­ста­та­та и на моч­та, ка­ко и зе­ма­ње на бри­се­ви од мочни­от канал. Нај­че­сти при­чи­ни­те­ли во де­неш­но вре­ме се: хламидија, трихо­мо­нас, го­но­реа, уре­оп­лаз­ма и микоп­лаз­ма. Вос­па­ле­ни­ја­та на про­стата и на се­ме­ни­те вре­ќич­ки се до­бро поз­на­ти при­чи­ни­те­ли и се откри­ваат со уро­ло­шки и соми­кро­би­о­ло­шки прег­ле­ди.
• Зе­ма­ње дро­га и ал­ко­хол во по­голе­ми ко­ли­чес­тва, ка­ко и пу­ше­ње­то ци­га­ри мо­же да го сма­ли бро­јот на спер­ма­то­зо­и­ди и да дој­де до неп­лодност.
• Емо­ци­о­нал­ни­от стрес мо­же да ја сма­ли про­дук­ци­ја­та на хор­мо­ни и да го сма­ли бро­јот на спер­мато­зо­и­ди­те.
• Пре­гре­ва­ње на те­сти­си­те по­ра­ди зго­ле­ме­на те­лес­на тем­пе­ра­ту­ра, употре­ба на са­у­на, топ­ли ба­њи, ус­ло­ви на ра­бо­та  исл. мо­жат  при­вре­ме­нода го сма­лат бро­јот на спер­ма­то­зо­и­ди­те.
• Не­пра­вил­на ис­хра­на, не­до­стиг на одре­де­ни хран­ли­ви ма­те­рии ка­ко што се се­лен, цинк, ви­та­мин Ц, фолна ки­се­ли­на,мо­же да би­дат фа­кто­ри на неп­лод­ност.
• Де­бе­ли­на­та – не­кои сту­дии кај преку­мер­на­та те­лес­на те­жи­на по­ка­жува­ат зго­ле­мен број на брач­на неплод­ност
• Пре­ку­мер­но­то во­зе­ње ве­ло­си­пед мо­же да до­ве­де до сма­лен број на спер­ма­то­зо­и­ди.

Ка­ко да се по­до­бри ква­ли­те­тот на спер­ма­та?

♦♦♦ Пре­ста­не­те со кон­су­ми­ра­ње дроги, ци­га­ри, ка­фе, ал­ко­хол

♦♦♦ При по­сто­е­ње на ин­фек­ци­ја со хла­ми­ди­ја, уре­оп­лаз­ма или ба­кте­риска ин­фек­ци­ја, по­треб­на е кон­сул­таци­ја со уро­лог и со­од­вет­но ле­ку­ва­ње

♦♦♦ Ва­ри­ко­це­ла­та ус­пеш­но се ле­кува опе­ра­тив­но

♦♦♦ Да се из­бег­ну­ва но­се­ње на тесни га­ќи и тес­ни пан­та­ло­ни

♦♦♦ Пре­де­лот на те­сти­си­те да не се за­гре­ва, ви­со­ка­та тем­пе­ра­ту­ра ги уби­ва сперматозоидите. Нор­мал­ната тем­пе­ра­ту­ра из­не­су­ва 33 цел­зи­усо­ви сте­пе­ни, па по­ра­ди тоа се препо­ра­чу­ва да се из­бег­ну­ва ту­ши­рање со вре­ла во­да, упо­тре­ба на сау­ни и слич­но

♦♦♦ Да се из­бег­ну­ва­ат сре­ди­ни со отров­ни суп­стан­ции, хе­ми­ска ин­дустри­ја, пе­сти­ци­ди, оло­во, пе­чат­ници…

♦♦♦ Тре­ба да се из­бег­ну­вамно­гу долго во­зе­ње ве­ло­си­пед.