Длабоката венска тромбоза (ДВТ) претставува состојба при која се формираат тромби (крвни згрутчувања) во една или повеќе длабоки вени, најчесто во нозете. Оваа состојба може да биде многу сериозна бидејќи тромбот може да се одвои и да патува низ крвотокот, што може да доведе до белодробна емболија (БЕ) — компликација која може да биде животозагрозувачка.
Причини и ризик фактори за ДВТ
Главната причина за формирање на тромби е нарушувањето на нормалниот проток на крвта. Постојат неколку ризик фактори кои го зголемуваат ризикот од развој на ДВТ:
- Продолжена неподвижност: Долгите периоди на седење или лежање, како што е случај при долгите патувања или постоперативниот период, ја зголемуваат можноста за појава на тромбоза.
- Хируршки интервенции: Операциите, особено на карлицата или нозете, ја зголемуваат можноста за појава на тромби.
- Повреди или оштетување на вените: Траумите на крвните садови, како фрактури или удари, можат да предизвикаат локално формирање на тромб.
- Наследни фактори: Некои лица имаат генетска предиспозиција за згрутчување на крвта, што значително го зголемува ризикот од тромбоза.
- Бременост: Во текот на бременоста се зголемува притисокот врз вените во карлицата и нозете, што го зголемува ризикот од ДВТ.
- Хормонски терапии или контрацепција: Лековите кои содржат естроген можат да го зголемат ризикот од формирање на тромби.
- Прекумерна телесна тежина и пушење: Овие фактори го зголемуваат ризикот за појава на тромби.
Симптоми на ДВТ
Длабоката венска тромбоза не секогаш предизвикува симптоми, но кога се присутни, тие можат да вклучуваат:
- Болка во нозете, особено во листовите
- Оток на ногата (најчесто еднострано)
- Црвенило или промена на бојата на кожата
- Топлина во погодената област
Што е Белодробна емболија (БЕ)?
Белодробната емболија (БЕ) е состојба која настанува кога дел од тромб, кој настанал во длабоките вени, се одвојува и патува преку крвотокот до белите дробови, каде што ја блокира пулмоналната артерија или нејзини ограноци. Оваа состојба е сериозна и може да биде животозагрозувачка, бидејќи ја попречува циркулацијата на крвта во белите дробови и го намалува снабдувањето со кислород.
Симптоми на Белодробна емболија
Симптомите на белодробна емболија може да варираат во зависност од големината на тромбот и од делот од белите дробови што е зафатен, но вообичаено вклучуваат:
- Нагла и силна болка во градите
- Отежнато дишење или задушување
- Забрзан или неправилен срцев ритам
- Кашлица, понекогаш со крвав исцедок
- Губење на свеста или вртоглавица
Како се дијагностицираат ДВТ и БЕ?
Дијагнозата на ДВТ и белодробна емболија бара брза и точна медицинска проценка. Неколку методи се користат за да се утврди присуството на тромби:
- Ултразвук на вените: Најчестиот метод за дијагностицирање на ДВТ. Со помош на ултразвук, се визуализираат вените и се откриваат можни тромби.
- Д-димер тест: Овој тест го мери нивото на фрагменти од крвни згрутчувања во крвта. Ако нивото е високо, тоа може да укаже на присуство на тромб.
- Компјутеризирана томографија (КТ): За дијагноза на белодробна емболија, КТ со контрастно средство може да ги прикаже тромбите во белите дробови.
- Венографија: Ретко користен инвазивен метод, при кој се вбризгува контрастно средство во вените за да се утврди присуство на тромби.
Третман на ДВТ и БЕ
Третманот на ДВТ и белодробна емболија има за цел да го спречи зголемувањето на тромбот, да го спречи одвојувањето на тромбот и да спречи создавање на нови тромби. Основните методи на третман вклучуваат:
- Антикоагуланси (разредувачи на крвта): Овие лекови ја спречуваат формирањето на нови тромби и го спречуваат зголемувањето на постоечките тромби. Често се користат хепарин или варфарин. Новите антикоагуланси (НОАК) исто така се ефективни и имаат помалку несакани ефекти.
- Тромболитичка терапија: Оваа терапија се користи во итни случаи за брзо растворање на тромбот, особено кај белодробна емболија.
- Хируршко отстранување на тромбот: Во сериозни случаи, кога тромбот предизвикува големи проблеми, може да се изврши хируршки третман за негово отстранување.
- Филтер во вена кава: Кај пациенти кои не можат да користат антикоагуланси, се поставува филтер во вена кава за да ги „фати“ тромбите пред да стигнат до белите дробови.
Превенција на ДВТ и БЕ
Превенцијата на ДВТ и белодробна емболија е клучна, особено кај лица со висок ризик. Еве неколку мерки за превенција:
- Редовно движење: Особено при долги патувања, препорачливо е редовно да станувате и да ги движите нозете.
- Носење на компресивни чорапи: Овие чорапи помагаат во подобрување на циркулацијата во нозете.
- Превентивна употреба на антикоагуланси: Кај пациенти со висок ризик, лекарот може да препорача употреба на антикоагуланси како превентива, особено по операција или при долги периоди на неподвижност.
- Здрав начин на живот: Одржувањето на нормална телесна тежина, физичка активност и избегнување на пушењето значително го намалуваат ризикот.
Заклучок
Длабоката венска тромбоза (ДВТ) и белодробната емболија (БЕ) се сериозни состојби кои можат да имаат животозагрозувачки последици. Со рано откривање, навремен третман и мерки за превенција, ризикот од компликации може значително да се намали. Ако постои сомнеж за ДВТ или БЕ, неопходно е веднаш да се побара медицинска помош за да се спречат сериозни последици.
