Пишува: Доц. д-р Снежана Ивиќ Колевска
Микробиолог
Сексуално преносливите инфекции претежно се пренесуваат, како што се гледа и од името, преку сексуален однос. Инциденцата на сексуално преносливи инфекции е висока, без оглед на можноста за успешно дијагностицирање и лекување. Најранлива е популацијата на сексуално активни луѓе на возраст под 25 години, што сочинува 60 отсто од пациентите. Младите имаат поголема веројатност да имаат повеќе партнери и се склони кон нередовна употреба на заштита (кондоми), при што жените се сè повеќе подложни кон инфекции поради нивните биолошки карактеристики.
Инфекцијата со хуман папилома вирус (ХПВ) е најчестиот сексуално пренослив вирус денес. Се проценува дека 50 отсто од сите жени и 80-100 отсто од девојките на возраст од 18 до 25 години доаѓаат во контакт со вирусот за време на сексуален однос, додека само околу 30 отсто од нив развиваат симптоми на инфекција. Причината за ова е природно „чистење“ – самозаздравување, процес кој во голема мера зависи од состојбата на имунолошкиот систем на заразеното лице. Имунолошкиот одговор на нашето тело препознава туѓи агенси и се бори со нив, така што 90 отсто од ХПВ-инфекциите се надминуваат од нашето тело во рок од две години и лицето никогаш нема клинички видливи симптоми.
КАКО СЕ ПРЕНЕСУВА
Микротраумата на кожата и мукозните мембрани за време на контакт со гениталиите го олеснуваат инфицирањето на базалниот слој на повеќеслојниот сквамозен епител на гениталниот тракт, каде што вирусот се размножува и го нарушува нормалниот клеточен циклус. Повеќето луѓе не се свесни дека се носители на ХПВ и дека вирусот може да се пренесе на нивниот сексуален партнер. Не постои дијагностички метод што може со сигурност да утврди кое лице ќе развие клинички видливи промени.
Денес се познати околу 150 вида ХПВ, од кои 40 типа се причинители на инфекции во гениталниот регион, а само некои генотипови имаат малиген потенцијал.
ХПВ-инфекцијата е проблеми за жените и за мажите. Точно е дека ХПВ најчесто предизвикува рак на грлото на матката, но може да доведе и до рак на пенисот, анусот, устата и грлото. ХПВ може да доведе и до формирање на брадавици на гениталиите, кондилома, што го загрозува сексуалното здравје и може да доведе до сериозни деформитети.
ВИДОВИ ИНФЕКЦИИ И ПОСЛЕДИЦИ
Разликуваме два вида инфекција – минлива и трајна или постојана („хронична“) ХПВ инфекција, кои се предизвикани од две подгрупи на вируси – типови со низок ризик и типови со висок ризик. Хронична или постојана ХПВ-инфекција го зголемува ризикот од карцином на грлото на матката за 65 пати, а кај онкогени, ризични типови за 130 пати. Сепак, повеќето жени кои имаат позитивен тест за ХПВ нема да добијат брадавици на гениталиите или дисплазија на грлото на матката поради „минливата“ ХПВ-инфекција.
Присуството на типови со низок ризик (6, 11, 41, 43, 44) предизвикува појава на брадавици на гениталиите – кондиломи, кои се заразни и се пренесуваат преку сексуален однос. Видовите со висок ризик на вируси (16, 18, 31, 35, 39, 45, 51, 52, 56) се опасни по тоа што се поврзани со абнормалности на епителот на грлото на матката (дисплазија на грлото на матката) во отсуство на какви било други симптоми. Цервикалната дисплазија е сеопфатно име за абнормални промени ограничени на обвивката на грлото на матката. Според степенот на зафатеност на епителот разликуваме лесна, умерена (LSIL) и тешка дисплазија на грлото на матката (HSIL).
ХПВ КАЈМАЖИТЕ
ХПВ-инфекцијата и кај мажите се пренесува по сексуален пат. Се проценува дека секој сексуално активен маж се заразува со ХПВ бареме днаш во животот. Кондомот не штити од пренесување на вирусот. Едно лице може да биде заразено со неколку вида вируси истовремено. Овие вируси ја инфицираат областа на гениталиите и околу гениталиите, вклучувајќи ја и кожата на пенисот и кожата околу пенисот и околу анусот. Тие исто така можат да ја заразат слузницата на устата и на грлото. Различни типови ХПВ се специфични за кожата или за мукозните мембрани. Во зависност од видот на вирусот, брадавиците на гениталиите, брадавиците или карциномите може да развијат болести со различна тежина и прогноза на местото на инфекцијата.
СИМПТОМИ
Инфекцијата може да остане долго време без никакви симптоми и да исчезне спонтано. Кај приближно 20 отсто од заразените жени преминува во хронична, од која може да се развие рак. Ракот е предизвикан од т.н. високоризични типови ХПВ. Некои типови имаат поголема веројатност да предизвикаат рак отколку другите. Меѓу нив најопасни генотипови се 16 и 18, бидејќи тие се причина за рак во 70 отсто од случаите.
Голем број пациенти немаат јасни симптоми на болеста, но денес имаме дијагностички методи засновани главно на методи на молекуларна биологија кои ни овозможуваат брзо и лесно да ја идентификуваме причината, проследено со соодветен третман. Кај некои луѓе, кондилома или промени се јавуваат во грлото на матката, на надворешните гениталии или на анусот. Кондиломите обично се претставуваат како меки, влажни, подигнати, рамни или папиломатозни, единечни или повеќекратни формации, со розова до црвена боја. Може да се појават неколку недели или месеци по сексуален контакт со заразено лице, но може да не се појават воопшто. Ако бројот на брадавици е умерен, тие се придружени со умерено чешање. Во случај на големброј брадавици, и ако тие се во групи, можно е крвавење, а потоа брадавиците се многу болни.
ХПВ-инфекцијата со високоризични типови може да биде поврзана или да се појави во изолација, главно случајно откриена преку ХПВ цервикален брис направен како дел од обработката на абнормалните наоди на ПАПА.
ДИЈАГНОСТИКА
Како дел од целосната дијагностичка обработка – откривање и верификација на дисплазија на грлото на матката, улога имаат три комплементарни методи: ПАПА-тест, колпоскопија со насочена биопсија и патохистолошка анализа на земениот материјал заиспитување. Во поново време, на оваа класична дијагностичка тријада е додадено и тестирање на присуство на ХПВ, чии резултати овозможуваат да се одделат „биолошките“ од „морфолошките“ промени во епителот. ХПВ -инфекцијата може да се докаже само со молекуларни методи.
Постојат неколку различни тестови кои можат да го докажат присуството на вирусот, да го одредат неговиот генотип, можното постоење на мешана инфекција и активноста на вирусот во насока на формирање на рак. Потребен е соодветен примерок за ова тестирање. Овие можат да бидат брисеви од грлото на матката, брисеви од уретрата кај мажи, брисеви од анус, уста, грло и промени во кожата и во мукозните мембрани. Примероците се обработуваат со молекуларни методи (PCR во реално време, тест за хибридизација) за да се докаже вирусна нуклеинска киселина и нејзина анализа.
Од претходни стручни текстови на д-р Ивиќ Колевска издвојуваме:
♦ Д-р Ивиќ Колевска: BRCA МУТАЦИИ – Кога и кој треба да прави тестирање за наследни карциноми
