Пишуваат:
Доц. д-р Катарина Ставриќ, имунолог-педијатар и
Д-р сци. Александар Сајковски, педијатар
Маститис, рамни или вдлабнати брадавки, разранети брадавици со рагади, инфекција со кандида (soor), набрекнати гради… – се само дел од проблемите со кои се соочуваат мајките за време на доењето. Во продолжение – како да се делува превентивно и кои се стручните препораки за решавање на проблемите со кои се соочуваат голем дел од мајките.
Рамни или вдлабнати брадавки тешко се прифаќаат од страна на бебето, што е проблем како за бебето така и за мајката. Но најважно е дека во текот на првата и втората недела од доењето со упорност и трпеливост овој проблем може да се надмине. Имено, цицањето само ќе помогне во извлекувањето на брадавките. Пожелно е пред подојот, мајката со стимулација (со пумпа или со шприц) да ја извлече брадавката. Ако не е можно да се реши може да се пробаат вештачки брадавки. Постојат бројни комерцијални производи кои помагаат во решавањето на овие проблеми. Идеално, третманот почнува во последните недели од бременоста. На градите може да се стават школки кои лесно притискаат на градата и доведуваат до оформување на брадавки. Пред породувањето може да се направи едноставен тест на брадавки при што се открива постоење на рамни или вдлабнати брадавки. Тоа се изведува на следниот начин: палецот и показалецот се поставуваат на ареолата (темна зона околу брадавката). На базата на брадавката треба да се притисне при што брадавката треба да се испакне. Доколку таа се вовлече потребно е да се преземат мерки – било да се масираат градите посебно брадавки со крпа или да се носат специјални школки кои придонесуваат за развој на брадавките. Тие се носат под градникот во текот на денот во почеток по еден час, а постепено времето на носење се зголемува. Вршејќи притисок врз градата (база на брадавката) придонесува за развој на брадавките. Тие не се носат во текот на ноќта.
Разранети брадавици со рагади. Тие се болни и тоа е сериозен проблем кој бара внимание од доктор и брзо дејствување. Најчесто настануваат поради неправилно доење. Нивната појава може да се спречи со:
- Правилна положба на бебето за време на доење,
- При доењето 2.5 см од градата да биде поставена во устата на бебето,
- Да се ограничи времето на доење на 20 минути,
- Брадавките по секој оброк да се исушат на воздух,
- На крајот на доењето да се измолзат неколку капки млеко и да се размачкаат по брадавката што помага во заздравувањето на раните,
- Да се одбегнува миење на брадавките со сапуни кои ја менуваат ПХ средината, најдобро е само со вода,
- Да не се тријат силно со крпа,
- Кај болни, разранети и раскрвавени брадавки неопходна е консултација со доктор.
Инфекција со кандида (soor) е честа габична инфекција која ги зафаќа лигавиците. Може да се јави и кај мајката и кај бебето. Доколку кај мајката се појават болни брадавки, силни болки во градите за време на доењето или потоа, чувство на печење, чешање и црвенило на брадавките, тоа може да значи инфекција со кандида. Кај бебето може да се јават бели наслаги во устата, на непцата или јазикот, со што доењето е отежнато.
Soor не е сериозна инфекција, но треба да се лекува, како кај детето, така и кај мајката, со капки „Nistatin“ на бебето, а мајката со маст за локално мачкање. Нема потреба од прекинување на доењето
Превенција:
- Миење на раце пред манипулација со градите и пред доење,
- По секој подој градите треба да се измијат со вода или да се исушат на воздух,
- Употреба на антибиотик потенцира појава на soor,
- Пумпите за измолузување треба да се стерилизираат,
- Намалено внесување на шеќер и храна која содржи габи,
- Предметите кои бебето ги става во уста треба да се превријат или да се отстранат за извесно време,
- Почести подои,
- Правилна положба при доење,
- Ставање на коцки на мраз на брадавките за да се намали чуството на болка.
Појава на црвени грутки во градите при застој на млекото во каналите. Притоа млекото заостанува и се воспалуваат каналите. Обично се јавува на едната града и ако не се дејствува на време може да се воспалат, со појава на температура што е сериозен проблем. Може да се појават при носење на несоодветен градник, како и при нередовно доење.
Превенција:
- Промена на положбата на доење,
- Промена на градникот,
- Редовно доење,
- Топли облоги над црвените грутки и тоа на 10 минути, а потоа лесно да се измасираат и да се измолзува,
- Консултација со доктор.
Воспаление на градата – маститис. 30% од доилките развиваат маститис карактеризиран со температура, треска, главоболка, а понекогаш и повраќање и гадење. Најчесто се јавува во првите 3 месеци. Обично засегната е едната града. Причини се: разранета брадавка (преку која влегува инфекција), со истовремен застој во млечните канали, но и тесен градник, прескокнато доење, анемија, стрес и замор може да придонесат да се појави маститис. Со брз и соодветен третман, воспалението се повлекува за 24 часа. Доењето не треба да се прекинува во овој период. Мајката не треба да се плаши дека инфекцијата ќе се пренесе на бебето, затоа што во овој случај воспалено е жлезденото ткиво, а не млекото.
Во домашни услови треба:
- Мајката да се одмори,
- Да го отстрани градникот,
- Бебето да се дои почесто и редовно (на 2 часа), при што секој подој да се почне на незафатената града (со што се активира окситоцинскиот рефлекс), а потоа да се постави на зафатената града,
- Да се менуваат положбите на доење со што градите еднакво се празнат од различни делови,
- Ако доењето е болно, потребно е рачно измолзување,
- Зголемено внесување течности кај мајката,
- Ставање на топли облоги на градите 15-20 минути пред доењето,
- Редовно мерење на температурата кај мајката,
- Зголемено внесување на витамин Ц,
- Доколку по 24-48 часа нема подобрување, потребна е консултација со доктор.
Асс. д-р Илбер Бесими, општ хирург:
Акутниот маститис може да прејде во флегмона на дојката
„Можни компликации кои знаат често да се појават при акутниот маститис е тој да прејде во флегмона на дојката, кое понатаму може да се развие во апцес на дојка, состојба која освен за потреба на давање на соодветна антибиотска терапија, е потребна и да се изврши и хирушка интервенција.
Важно е измолзувањето на болната дојка поради спречување на застој на млекото во дојката и, секако, поставување на соодветни облози по препорака на одговорниот лекар.
Несоодветно третирање на маститот може да доведе до негово повторување, последователни повторувачки компликации кои беа спомнати погоре, до појава на бенигни туморозни формации на дојката и секако можно е подоцна малигнизација на тие промени“, објаснува д-р Бесими.
Набрекнати гради се јавуваат неколку дена по породувањето и претставуваат непријатно чуство за мајката. Тоа трае неколку дена (3-5) и потоа се намалуваат. Градите стануваат големи, тврди, напнати. Тоа се должи на почетокот на создавањето на млекото, кога градата станува богато прокрвена и жлезденото ткиво набрекнува. Поради оток на ареолата, доаѓа до израмнување на брадавките, со што се отежнува доењето, а бебето не може адекватно да го отстрани млекото од градата и лесно доаѓа до застој во градите. Ако млекото заостане во градата, присутни се супстанции кои инхибираат натамошно создавање на млеко и така лесно може да се изгуби млекото.
Превенција и решение:
- Да се измолзе мало количество на млеко од градата рачно или со пумпа,
- Бебето да се дои редовно, на пократки интервали,
- Пред подој да се стават топли облоги на градите (се прошируваат крвните садови во градите и се олеснува протокот на млекото низ каналите), истото се постигнува со капење во топла вода,
- По секој подој да се стават ладни облоги на градите со што се стегаат крвните садови и се забавува процесот на создавање на млеко меѓу подоите.
- Доколку бебето цица само од една града, другата се измолзува рачно или со пумпа. Ако, пак, не цица, потребно е на секои 2 часа да се измолзуваат градите,
- Да се одбегнуваат цуцли и поење со шише поради збунување на бебето,
- Мајката да носи комотен градник.
Хранење со цуцла. Во случај бебето во породилиштето да се хранело со цуцла и шише или при употреба на цуцла лажалка, бебето станува збунето и често не ја прифаќа брадавицата. Цицањето бара дополнителен напор на бебето, течењето на млекото низ брадавицата е бавно, па затоа бебето одбива да цица.
Превенција:
- Внесувањето на шише во исхраната да се одложи по 4-6 месец, откако доењето е добро развиено,
- Бебето повторно да се натера да цица од градата, што бара дополнителен напор како од мајката, така и од бебето и треба време и трпеливост,
- При секој подој мајката на почеток може да истисне млеко со раката со што ќе му олесни на бебето при цицањето, а и побрзо ќе тече млекото.
