ПИШУВА:
Доцент д-р Владимир Андреевски,
интернист – гастроентерохепатолог, ЈЗУ УК за гастроентерохепатологија
Медицински факултет, Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Што се хемороиди?
Хемороидите се отечени вени во аноректалната регија. Хемороидалната болест, популарно позната под терминот „хемороиди“, одговара на појавата на отечени вени во аналната регија и завршниот дел на ректумот, што се слични на проширените вени. Присуството на крвни садови во аналната регија е сосема нормална анатомска појава, бидејќи тие играат важна улога во процесот на контрола на празнењето, односно континенцијата и не претставува патолошка појава. Но, хемороидите може да се развијат ако овие крвни садови се зголемат, воспалат и отечат, што може да предизвика симптоми. Хемороидите може да се развијат внатре во предел на ректумот (познати како внатрешни хемороиди) или под кожата околу анусот (познати како надворешни хемороиди). Во случаите со надворешни хемороиди, пациентите можат сами да ги видат или почувствуваат хемороидите околу надворешната страна на аналниот отвор, додека кај случаите со внатрешни хемороиди, тие не можат да се видат бидејќи се скриени во завршниот дел од дебелото црево (ректумот). Важно е да се потенцира дека кај еден ист пациент можно е истовремено да има присуство и на внатрешни и на надворешни хемороди.
Кои се причините за појава на хемороидална болест?
Постојат голем број потенцијални причини за појава на хемороидите, но честопати причината останува непозната. Хемороиди се развиваат кога вените во аналниот канал ќе отечат, што може да се должи на повеќе фактори, како што се:
- Долго напрегање во тек на одење во тоалет, како на пример ако имате запек или долготрајна дијареја;
- Процесот на стареење – аналниот сфинктер слабее со возраста, што ја прави појавата на хемороди поверојатна;
- Појава на хронична продолжена и интензивна кашлица;
- Некои хередитарни вродени фактори, како што е структурната слабост на венските крвни садови, како кај луѓе со вродено проширени вени;
- Професионално оптоварување кај професии врзани со долготрајно седење или стоење во место со недоволна физичка активност;
- Присуство на други заболувања, како што се туморите во малата карлица;
- Кревање товар и тешки предмети;
- Бременоста како физиолошка состојба кај жените. Хемородите се развиваат поради повисокиот притисок од вообичаено во стомакот, во тек на бременоста. Една дополнителна причина за појавата на хемороиди е и влијанието што хормоните го имаат и ги опуштаат ѕидовите на венските крвни садови во тек на бременоста. Состојбата обично се подобрува или поретко болеста целосно се повлекува после породувањето.
Кои се симптоми на хемороидалната болест?
Хемороидите не секогаш предизвикуваат болка или други симптоми. Постојат и мирни периоди во еволуцијата на болеста и кај луѓето кои во минатото веќе имале симптоматски епизоди на хемороидалната болест. Но, кога тоа го прават, симптомите може да вклучуваат:
- Чешање на кожата околу анусот или нејзина болна чувствителност што е последица на иритација и развој на перианален егзем;
- Чувство на „полност“ и непријатност во анусот или чувство дека цревата не се целосно испразнети по одењето во тоалет;
- Неконтролирана појава на лигав исцедок на слуз од аналниот отвор, кој може да ја обои долната облека;
- Безболно крвавење. Количината на загубена крв е обично мала. Сепак, дури и мала количина на крв во тоалетната школка може да предизвика водата во школката да изгледа светло црвена во целост, што може да делува застрашувачки. Поретко, крвавењето може да биде обилно. Може да се забележи како појава на светло-црвена (свежа) крв на тоалетна хартија или како капки свежа крв на крај од процесот на дефекација во тоалетната школка, или на површината на изметот или во предел на и околу анусот;
- Болка и непријатност во аналната регија обично по одење во тоалет. Може да биде знак за сериозен проблем. Болката е особено интензивна ако се формира тромб во хемороидите, што е најизразено во првите 48-72 часа од појавата. Исто така, тромбозата предизвикува топчесто отекување што може да се почувствува и од страна на самиот пациент на допир;
- Оток – внатрешните хемороиди може да отечат како резултат на воспаление и да пролабираат надвор од ректумот за време на одењето во тоалет и цревното празнење.
Сепак најчести се ректалното крвавење, чешањето и болката. Овие симптоми може многу да варираат од еден до друг пациент. Но уште поважно е дека тие исто така може да се должат на други проблеми, како што се воспалителните цревни болести, карциномот на анусот, карциномот на дебелото црево и анални фисури.
Дали и кога треба да се консултира лекар?
При појава на какви било симптоми треба да се посети лекар, а особено при појава на крвавење. Ова се должи на фактот што крвавењето може да биде предизвикано од нешто друго освен хемороиди, па затоа ова треба да се провери во консултација со лекар. Посетете го минимум вашиот матичен лекар ако имате хемороди и нема подобрување по 7 дена примена на терапија која е достапна за употреба без препорака од лекар или ако постојано се повторуваат симптомите на болеста. Доколку има непрекинато крвавење или крвавењето е обилно, доколку дојде до појава на коагулуми крв, силни болки или гнојна секреција со покачена телесна температура, потребна е итна консултација со лекар.
Што може секој пациент со хемороиди да направи за да ги намали тегобите?
Ако од време на време има појава на необилно крвавење, може да се направи обид за промена на исхраната и начинот на живот за да ја спречи појавата на запек.
Јадете многу овошје, зеленчук и друга храна со влакна, како што е интегралниот леб и некои други продукти. Се советува храна богата со влакна, зашто зголемувањето на влакна во исхраната е еден од најдобрите начини за омекнување на столицата и зголемување на бројот на испразноци. Препорачаната количина на диетални влакна е 20 до 35 грама дневно. Пиењето многу вода исто така може да помогне.
Не бришете се силно во предел на аналната регија по цревното празење. Не игнорирајте ниту еден повик за празнење, зашто така се преципитира појавата на констипација (запек). Не се напрегајте премногу кога одите по голема нужда. Не практикувајте да земате често лекови против болки кои содржат опиоиди како што е трамадолот, бидејќи тие можат да предизвикаат запек. Не земајте ибупрофен или други антиревматици ако вашите хемороиди крвават. Не поминувајте повеќе време отколку што е потребно на тоалетна школка
Ако зголемeниот внес на влакна не го ублажува запекот се советува примена на лаксативи, а тие не создаваат „зависност“ и употребата на лаксативи не го зголемува ризикот од запек во иднина. Напротив, користењето лаксативи всушност може да ја спречи појавата на долгорочни проблеми со запек.
Постојат и лекови кои може да се набават без рецепт и да се применуваат во домашни услови. Тие се обично креми или масти кои се нанесуваат на аналната регија за да ја ублажат болката, чешањето и отокот барем привремено. Некои лекови за хемороиди се применуваат во форма на свеќички (супозитории) што се ставаат во ректумот, а оние кои се во вид на креми со апликатор, наменети се исто така за ендоректална употреба. Не е погрешно да се пробаат овие лекови на своја рака, но само при почетни симптоми на болеста кои не траат подолго од 7 дена. Овие производи содржат состојки како кортикостероиди и лидокаин, кои привремено можат да ја ублажат болката и чешањето. Не се советува примена на лекови на своја рака кои имаат кортикостеротиди подолго од една недела, освен ако тоа не е по совет на лекар, затоа што тоа може да резултира со аторфија на кожата околу аналната регија. Дозволена е орална примена на лекови против болки со повремена употреба на ацетаминофен (Paracetamol и други), аспирин или антиревматици, освен кај пациенти со интензивно хемороидално крвавење каде примената на антиревматици и аспирин е контраиндицирана.
Со овие третмани, симптомите на хемороиди често исчезнуваат во рок од една недела. Третманот не секогаш ја спречува повторната појава на активни хемороди.
Како се лекува хемороидалната болест?
Генерално постојат три форми на терапија. Тоа се конзервативните форми на терапија, минимално инвазивни процедури кои се спроведуваат од страна на гастроентеролог и хируршки форми на терапија.
Покрај претходно наведените форми на локална терапија во вид на креми и супозитории на база на кортикостероиди и анестетици, она што од деведесетите години на минатиот век наваму претставуваше своевидна револуција во лекувањето на хемороидалната болест, беше воведувањето во активна употреба на една нова класа на лекови познати како биофлавоноиди кои делуваат како флеботоници.
Флавоноидите имаат бројни потврдени позитивни ефекти врз микроциркулацијата (капиларниот проток). Тие ја намалуваат капиларната пермеабилност и го зајакнуваат капиларниот ѕид. Ја намалуват вискозноста на крвта и го забрзуваат протокот на крв. Го намалуваат активирањето на леукоцитите и го намалуваат ослободувањето на проинфламаторни воспалителни медијатори (антиинфламаторно дејство). Воедно го зголемуваат венскиот тонус и ја намалуваат пропустливоста на крвните садови. Ги штитат ендотелните клетки со намалување на венската стаза со што го намалуваат отокот. Како резултат на сето погоре се враќа природната пропустливост и тонус на хемороидалниот плексус. Со вака насочените механизми на дејство, тие ја помагаат сложената функција на заштитниот слој на местото на активираните хемороиди.
До моментов постојат бројни студии и најмалку две метаанализи, од кои едната е Кохрановата метаанализа од 2012 година, кои ги потврдуваат претходно наведените бројни позитивни ефекти на флавоноидите, но главно применети во орална форма, како терапија која се зема на уста и во долг временски период, заради кумулативниот ефект. Она што недостасуваше изминатиот период беше формулација на биофлавоноиди за локална употреба која би можела да се применува комбинирано со оралните препарати, кои ги има во голем број како на светскиот фармацевтски пазар, така и во нашата земја.
Една ваква формулација за локална терапија која во својот состав поседува флавоноиди е медицинското средство-гел RECTOVENAL ® Acute. Rectovenal®Acute содржи екстракт од кора од даб (Quercus robur) кој е богат со танини, флавоноиди (diosmin и hesperidin) и хидрогел. Позитивните ефекти на Rectovenal®Acute се засновани на комбинираните ефекти на флавоноидите diosmin и hesperidin кои имаат антиоксидативни, антибактериски и антиинфламаторни ефекти и танините кои делуваат поволно кај воспаленија на кожата и слузокожата, го олеснуваат зараснувањето на рани и ги отстрануваат симптомите карактеристични за хемороиди. Со способноста да формираат заштитна бариера, танините ја штитат осетливата кожа и слузокожа во аналното подрачје, спречуваат инфекции и придонесуваат за брза регенерација на епителот. Неговите позитивни ефекти се потврдени во мултицентрична рандомизирана контролирана клиничка студија, каде на 328 пациенти со хемороидална болест е утврдено дека Rectovenal®Acute го намалува јадежот кај 83%, болката кај 74% и појавата на крвавење кај >95%. Овие олеснувања пациентите ги пријавиле во првиот час по примената на Rectovenal®Acute.
Како може да се спречи појавата на хемороидални јазли или влошување на болеста? Што да правите?
Пијте многу течности и јадете поголема количина растителни влакна за да ја одржите столицата мека. Практикувајте да се бришете по завршување на нуждата со влажна тоалетна хартија наместо сува или да се измиете. Чувајте ја аналната регија чиста и сува. Секогаш кога ќе забележите појава на пролпас и испаѓање на внатрешните хемороиди надвор од аналниот отвор, обично по дефекација, нежно турнете ги назад внатре со примена на тераписката крема која веќе ја употребувате. Вежбајте редовно и одржувајте постојана физичка активност за да ја подобрите циркулацијата. Намалете го внесот на алкохол и кофеин (како чај, кафе и кола пијалоци) за да избегнете појава на запек во период кога се хемороидите активни.
Што да не правите?
Не бришете се силно во предел на аналната регија по цревното празење. Не игнорирајте ниту еден повик за празнење, зашто така се преципитира појавата на констипација (запек). Не се напрегајте премногу кога одите по голема нужда. Не практикувајте да земате често лекови против болки кои содржат опиоиди како што е трамадолот, бидејќи тие можат да предизвикаат запек. Не земајте ибупрофен или други антиревматици ако вашите хемороиди крвават. Не поминувајте повеќе време отколку што е потребно на тоалетна школка. Избегнувајте премногу долго стоење.
Каков живот може да очекуваат пациентите со хемороидална болест и каква е прогнозата?
Хемороидите може да имаат негативни ефекти и врз други области од животот, како што е сексуалното живеење, особено во фазите на активација на болеста но и кога е присутен анален исцедок. Но, нема простор за преголема грижа – хемороидите во активираната фаза обично траат помалку од еден месец, а потоа се смируваат, иако клиничката слика може да се повторува. Исклучително ретко е потребно болничко лекување. Преку 90% од болните со хемороидална болест може успешно да се третираат само со примена на конзервативни мерки со локални и орални форми на терапија – особено оние во почетните фази од болеста. Меѓу нив централно место има примената на биофлавоноиди и тоа како орално така и локално.
