Пишува: Александра Стојановска
saska@panacea.mk
“Мотото дека ние сме тука за вас е апсолутно точно, но има и една друга вистина, а тоа е дека сме тука затоа што тоа ние е професија, која ако вистински ја сакаш нема ништо тешко за тебе. Не ми се допаѓа преголемето величење на сето тоа. Ние како анестезиолози секогаш сме помеѓу животот и смртта, и оваа пандемија ја препозна нашата важност. Но, ние сме дел од тимската работа, епидемиолози, микробиолози, интернисти и секако инфектолозите за кои имам само пофални зборови и длабок поклон за нив!“, вели д-р Васко Демјански, специјалист по анестезиологија и интензивно лекување на Клиника за анестезиологија, реанимација и интензивно лекување (КАРИЛ) кој заедно со своите колеги беше дел од заедничкиот тим на Инфективната клиника формиран за лекување на пациенти заболени од КОВИД-19.
Кога ќе прочитаме дека некој пациент е на респиратор, тука се анестезиолозите. Дека пациент се бори за живот, тука се анестезиолозите. Како изгледа да се работи со најтешките пациенти заразени од коронавирусот во една смена, под полна опрема?
Д-р Демјански: На почеток, сакам да истакнам дека освен мотото што кружи дека ние сме тука за вас, што апсолутно е вистина, има и една друга вистина, а тоа е дека сме тука затоа што тоа ни е професија и ако вистински си ја сакаш професијата нема ништо тешко за тебе. Не ми се допаѓа преголемо величење на сето тоа, меѓутоа има и еден друг факт, а тоа е дека здравствените работници беа често мета на напади и навреди, се додека не се сфати дека навистина сме тука за вас, во сите услови, покрај сите ризици. Посебно би зборувал за мојата гранка, “Анестезиологија и интензивно лекување”, професија која е најценета и најбарана во светот меѓутоа некако секогаш во сенка. Во право сте кога рековте “тука се анестезиолозите”, секогаш помеѓу животот и смртта, секогаш во првите редови, при пандемии, при масовни несреќи итн. Светот почна да ја препознава нашата важност, за прв пат на насловна на “Time” беше анестезиолог, кај нас Општина Центар не стави на билборди, вие како медиуми ни посветувате простор и сл., мали гестови, но за нас многу значајни. Иако зборувам од перспектива на мојата струка, сепак морам да потенцирам дека ние сме само дел од тимската работа, епидемиолози, микробиолози, интернисти и секако инфектолозите за кои имам само пофални зборови и длабок поклон за нив!
Со оглед дека работите со пациенти кои имаат најтешка форма на КОВИД-19, вие сте и најизложени на вирусот. Што се ви поминува низ глава кога доаѓате на работа и кога воопшто ви беше кажано дека ќе мора да бидете дел од тимовите на Инфективната клиника?
Д-р Демјански: Точно е дека работиме со најтешките пациенти и дека при нашите процедури како што е на пример интубацијата, сме изложени на највиок ризик од пренесување на вирусот преку аеросолите на пациентот. Верувајте во тие моменти воопшто не размислуваме ни малку поинаку како кога работиме со други пациенти, иако секако се тоа е потешко да се изведе со не баш пријатната заштита, скафандери, маски, визири…
Како лекари се соочивте со една непозната болест, за која никој нема искуство и е непредвидлива. Постоеше ли страв, а можеби во одредени ситуации и немоќ при лекување на пациентите во единиците за интензивна нега?
Д-р Демјански: Токму поради тоа ми беше гордост што ќе имам прилика да бидам дел од овој глобален медицински проблем, не секоја генерација има таква прилика, за среќа. Страв постои, меѓутоа онаа доза на страв која е корисна и само ти дава дополнителен респект кон работата која ја работиш и ти помага да бидеш повнимателен и подобро да се заштитиш.
Кај критичните пациенти секоја секунда може да значи разлика помеѓу животот и смртта. Сатурација, механичка вентилација, респиратор… Како знаете кога пациентот е во екстремно лоша состојба и/или му е потребен респиратор?
Д-р Демјански: Постои цела низа на клинички и мониторинг (инвазивен и неинвазивен) параметри, секако поткрепени со искуството и интуицијата на анестезиологот. Меѓутоа, во оваа новонастаната ситуација, многу од тие критериуми се модификуваа базирано на секојдневни многубројни студии и искуства од странство.
Колку долго може да остане еден пациент на механичка вентилација и што е важно Вие како анестезиолози да направите при приклучувањето на респиратор?
Д-р Демјански: Во оваа ситуација со КОВИД-19, можеби најважно е третманот да биде навремен и соодветен за пациентот да не стигне до респиратор и нашите напори се во тој правец. Меѓутоа кога состојбата на пациентот ќе се влоши критично, респираторот е можност за преживување. Морам да потенцирам дека респираторот не е етиолошка и каузална терапија туку супортивна. Менаџирањето со респиратор и механичка вентилација е потесен дел од нашата струка, меѓутоа многу работи при SARS-CoV-2 излегоа различни и не се баш како “по книга”. Така е и со одговорот на прашањето колку долго може некој да остане на респиратор, нема правила, денови, недели па и месеци…
Кога може безбедно да се исклучи пациент од респиратор, кои параметри се важни и дали тоа остава последици по неговото здравје?
Д-р Демјански: Исто како и кога зборував за индикации за поставување на респиратор и овде има индикации и параметри за ослободување од респиратор. Тоа исто како и механичката вентилација е цела наука, не е дека постои само копче за On/Off. За жал, кај нас и во светски рамки, во борбата со КОВИД-19 пациентите на респиратор немаат процентуално добар исход, меѓутоа тоа се должи на основната болест, а не на механичката вентилација. Кога би зборувале општо, за сите останати состојби и болести, имаме висок процент на успешност при третманот со механичка вентилација, а дали ќе остави последици зависи од многу фактори. Како и секоја терапевтска процедура, си има свои бенефити и ризици кои верувајте се сведени на минимум и се воглавно успешни приказни.
Постојано се зборува дека КОВИД-19 дава низа компликации, не само на белите дробови, туку и на мозокот, на централниот нервен систем, се јавуваат тромобови/крвни згрутчувања? Кои се најтешките случаи со кои вие се соочивте на Инфективната клиника?
Д-р Демјански: Промените на белите дробови се сами по себе загрижувачки и ризик по здравјето и животот кај овие пациенти. Но, ако на тоа се надоврзат и останатите компликации кои што ги напоменавте ризикот експоненцијално расте. Најтешките случаи се оние кај кои доаѓа до септичен шок и “multiple organ failure” односно откажување на повеќе органи и системи.
За крај, кои се Вашите емоции, пораки и желби?
Д-р Демјански: Емоции за својата фамилија, не сме ние хероите, тие се вистинските херои, затоа што нѐ чекаат, нѐ мислат, нѐ поддржуваат. Порака за придржување кон препораките и поддршка за цел медицински персонал. И желба, во некои подобри времиња, очајно ми фали посета на некој рок концерт и дружба со пријателите.
Д-р Сања Лукиќ: Исправена пред предизвикот стекнав искуство како поуспешно да го победиме овој невидлив непријател
Рамо до рамо со специјалистите анестезиолози, се и специјализантите, што воедно е и дел од нивната едукација. Во тимот на д-р Демјански, беше и д-р Сања Лукиќ.
Kаква е сликата од ваша перспектива за оваа ситуација и какви се вашите искуства?
Д-р Лукиќ: Во рамки на мојата редовна работа и специјализација на КАРИЛ, одреден период ја имав таа можност, чест и обврска да бидам дел од мултидисциплинарните тимови кои во една симбиоза на различни експертизи ги следат пациентите со КОВИД-19 на Инфективната клиника. Со поддршка од колегите специјалисти, секојдневно се соочувавме со многубројните пациенти со различна по тежина клиничка слика од новата и непозната за нас пандемија. Со големо задоволство имав можност да учам од колегите од Инфективната Клиника, кои за секој пациент, секоја промена во клиничка слика, промени во однос на одредени параметри, несебично ни ги пренесуваа како информација и новина поврзана со текот на болеста. Од големо значење за мене и за останатите колеги беше и соработката со Др. Балески од Словенија кој своите долгогодишни искуства како кардиолог несебично ги пренесуваше во секојдневниот третман на пациентите. Исправена пред овој предизвик на 21 век, со гордост можам да кажам дека се стекнав со огромно искуство и нови сознанија како поуспешно да го победиме овој невидлив непријател. Само со почитување на дадените мерки, нивно спроведување и заедничка соработка на сите здравствени работници, ќе излеземе како победици.
