Фантомската болка е термин познат со векови во медицината, а подразбира болка која ја чувствува лицето во дел од телото или органот кој физички веќе не постои.
Недостатокот на екстремитет најчесто е последица на ампутација кај пациенти со шеќерна болест, оштетена циркулација или последица на некоја траума. Исто така, болката може да јави и кај пациенти кај кои од различни причини е отстранет некој друг дел од телото, како дојка, око, јазик и сл. Некогаш се верувало дека овој феномен е исклучиво од психолошка природа, меѓутоа денес се знае дека настанува како последица на реорганизација на мозкот и на ‘рбетниот мозок. Уште далечната 1551 година францускиот воен хирург Амброис Пар прво ја опишал дека „на пациентите на кои им е направена ампутација долго време чувствуваат болка во ампутираниот дел на екстремитетот.“
Се смета дека најмалку 80 % од луѓето чувствуваат фантомска болка во одреден период по ампутацијата, а дури 90-95 % од пациентите непосредно по ампутацијата. Интензитетот на болката и должината на траење на болката е различен и варира од поединец до поединец.
Со оглед дека болката е субјективен феномен потребен е детален разговор со болниот.
Пациентите опишуваат различни сензации: од чувство дека делот од телото кој недостасува е потежок, дека се мрда, чувствуваат жештина, печење и жарење во делот на телото кој не постои или иммат чувство дека екстремитетот кој е ампутиран со тек на времето се скратил.
Карактеристики на фантомската болка:
- Се јавува неколку дена по ампутацијата;
- Не е константна, туку се јавува повремено;
- Вобичаено се јавува по ампутацијата во делови на телото како стапалото или потколеницата;
- Болката може да се опише како пулсирачка, жаречка, нагмеченост;
- Пациентот има чувство дека делот кој му недостига е ставен во непријатна положба;
- Болката може да биде испровоцирана со промена на времето, со притисок на преостанатиот дел од екстремитетот или емоционален стрес.
Самиот механизам на појава на фантомската болка не е во целост разјаснет, меѓутоа неврорадиолошките методи како магнетна резонанца или пет скен покажуваат активација во делот на мозокот кој е одговорен за ампутираниот екстремитет во време кога кај болниот се јавува болката. Денешните теории зборуваа дека кај болниот со ампутирани делови на телото доаѓа до промена на невроанатомските патишта и реорганизација на мозокот.
Пациенти со поголем ризик за фантомска болка се оние кои имале претходно болки во делот на телото кој е ампутиран и оние болни кај кои постои дисфункција на протезата.
Не постои дијагностичка метода со која фантомската болка може да се верификува, туку дијагнозата се поставува на основа на детално земена анамнеза и клинички преглед.
Постојат различни методи на лекување на фантомската болка. Тоа може да биде само фармаколошко, а понекогаш во зависност од самиот пациент се комбинира со физикални методи.
