Пишува: Стручен тим при Институтот за јавно здравје на РСМ
Не заборавајте дека секојдневно мора да користите заштита од сонце. Фактор за заштита од сонце (Sun Protection Factor – SPF) е единица мерка за ефектот на заштита од сонцето што штити од УВБ – зраците. Тоа покажува колку време може да поминете на сонце кога го користите. Едноставната формула е: можете да поминете 10 минути на сонце без да изгорите, SPF 15 ќе ви овозможи да поминете 15 пати подолго, односно 150 минути.Но, запомнете дека SPF само го забавува оштетувањето, а не го спречува! Затоа нанесувајте редовно и носете лесна облека за да се заштитите.
СПРЕЧЕТЕ ГИ ДАМКИТЕ
Дали знаете дека дамките всушност се знаци на оштетување од сонце?
Дамките се формираат кога меланоцитите, кои се наоѓаат на клетките на кожата произведуваат премногу меланин. Овој пигмент природно ја штити кожата од УВ-зраци, бидејќи ја прави да потемнува. Заштитете се себеси и најблиските постојано нанесувајќи заштита од сонце, особено на деловите што се најсклони на дамки, како што се лицето, рамениците и рацете.
КОЛКУ МНОГУ Е ДОВОЛНО?
Докажано е дека повеќето луѓе нанесуваат само 25-50% од препорачаното количество за заштита од сонце. Не бидете меѓу нив. Нанесете заштита од сонце на Вашето тело колку една мала чаша, 15 минути пред да излезете надвор. Не заборавајте да нанесете повторно по неколку часа, особено ако пливате или се потите.
ЗАШТИТЕТЕ ГИ УСНИТЕ
Кожата на Вашите усни исто така е подложна на штетните сончеви зраци. Затоа, заштитете се со балсам за усни со SPF.
Изгореници од сончање: Третман и превенција
Изгореници од сончање – термин за црвена, понекогаш отечена и болна кожа предизвикана од прекумерно изложување на ултравиолетовите (УВ) зраци од сонцето. Изгорениците можат да варираат од блага до тешка.
Степенот зависи од типот на кожата и времето на изложеност на сонце. Изгореници од сончање е сериозен фактор на ризик за рак на кожата.
Поради варијации во интензитетот на УВ зрачењето што минува низ атмосферата, ризикот од изгореници се зголемува додека се приближувате до екваторот. Колку е поголема географската ширина, толку е помал интензитетот на УВ зраците. За минута по минута, количината на УВ зрачење зависи од аголот на сонцето. Најголем ризик е на пладне кога сонцето е директно над Вас.
Брзи факти за изгореници
- Сончањето е предизвикано од ултравиолетовата светлина од сонцето.
- Во некои случаи, изгорениците можат да предизвикаат пликови на кожата.
- Избегнување на сончањето на прво место е подобро отколку да се третираат нејзините ефекти.
Симптоми
Симптомите се разликуваат од човек до човек. Мали изгореници од сонце обично не предизвикуваат ништо повеќе од мало црвенило и нежност кон погодените области. Екстремните изгореници може да бидат болни и може да бараат болничка нега. Во многу потешки случаи симптомите вклучуваат:
- треска,
- гадење и повраќање,
- слабост.
Во екстремни случаи, може да се појават симптоми на шок, на пример:
- низок крвен притисок,
- несвестица,
- екстремна слабост.
Изгореници може да се појават за помалку од 15 минути, но штетата често не е веднаш очигледна. По експозицијата, кожата може да се поцрвени за само 30 минути, но најчесто трае 2-6 часа. Болката обично е најекстремна 6-48 часа по експозицијата. Изгорениците продолжуваат да се развиваат 24-72 часа, понекогаш следи лупење на кожата во 3-8 дена.
Третман
Важно е да се започне третманот за изгореници што е можно поскоро. Изгорениците можат да доведат до трајно оштетување на кожата и да го зголемат ризикот од рак на кожата. Неколку едноставни начини за олеснување на непријатноста на изгорениците; сепак, важно е да се има на ум дека најдобриот начин за ублажување на страдањето е да не се изгори на прво место:
- Хидрокортизон кремот – исто така може да помогне во намалување на воспалението и чешањето.
- Пијте вода за да помогнете да се рехидрира кожата.
- Мали пликови – дозволете им да го водат нивниот тек. Ако некој пукне, исчистете го со благ сапун и вода.
- Не користете Пилинг за кожата.
- Изладете ја кожата – нанесете влажна ткаенина или крпа или земете ладна бања.
- Одбегнувајте изложување на сонце – за да не го влошите изгореното со изложување на повеќе УВ.
Дијагноза
За блага изгореница обично не е потребна посета на лекарот. Меѓутоа, ако постојат сериозни симптоми, важно е да побарате лекарска помош. Лекарот ќе праша за симптомите и медицинската историја. Ќе се спроведе физички преглед и, за потешки случаи на оштетување од сонце, лице може да се упати на лекар кој е специјализиран за нарушувања на кожата или дерматолог.
Превенција
Најдобар начин да се избегнат изгореници е да се минимизира колку време кожата да е изложена на сончева светлина:
- да се седи под сенка,
- да се носи широка шапка,
- да се штитат очите со очила за сонце,
- избегнувајте излегување во најтоплиот дел од денот.
Средство за заштита од сонце, оценето како SPF 10, блокира 90% од UVB-зрачењето. Современите средства за заштита од сонце содржат филтри за UVA зрачење, како и UVB. Иако UVA зрачењето не предизвикува изгореници, тоа придонесува за стареење на кожата и зголемен ризик од рак на кожата. Многу средства за заштита од сонце обезбедуваат заштита од широк спектар, што значи дека тие штитат од УВА и УВБ зрачење. Истражувањата покажаа дека најдобрата заштита се постигнува со примена 15-30 минути пред изложеност, по што следи една повторна примена 15-30 минути по започнувањето на експозиција.
