Загрижувачка е бројката на жени заболени од карцином на дојка, а уште поалармантно е што меѓу нив се се повеќе млади жени. Старосната граница за развој и појава на оваа болест, која е 99 отсто излечлива доколку се открие во рана фаза од својот развој, е поместена – за ова и други прашања врзани со карциномската болест разговаравме со д-р Митко Караѓозов, специјалист по тораковаскуларна хирургија.
Кои се факторите за поместување на возрасната граница и зошто оваа болест се повеќе ги напаѓа помладите жени?
Д-р Караѓозов: Оваа работа ја извршувам четириесет години и кога пред 40 години ќе добиевме пациентка со карцином на дојка, таа беше некаде после 50-та година од својот живот, да не речам 60 години старост. И тоа беа млади жени кои што заболеле од карцином на дојка. Како што поминуваат годините, така денеска имаме 21, 22, 23, 24-годишни пациентки, кои се секојдневие, за жал. Посебно млади жени кај кои во период на бременост се сокрива клиничката слика на карцином на дојка и истата се манифестира подоцна, во период на лактација, после породувањето.
Меѓу народот владее мислење дека жените во период на лактација не може да заболат од карцином на дојка, што е сосема погрешно.
Д-р Караѓозов: Тоа е многу грешно, но не кај жените туку кај докторите. Затоа што со маститис, воспалување на дојката во фаза на лактација, прво треба да се исклучи карцином на дојка, па дури после да се каже дека се работи за маститис. Треба многу да сте многу искусен за да пристапите кон нешто како што е маститис и како такво да го третирате до крај. Веќе имаме сериозни бројки на млади жени кај кои во период на лактација, во период на воспалување на дојката, во позадината е карцином.
Секој човек во себе носи потенцијал за развој на карцином, но дали и кога ќе излезе на површина зависи од повеќе провокациони чинители. Кои се најчестите?
Д-р Караѓозов: Најчести провокациони чинители се стресот, психички и физички, хемијата, храната, лековите кои се земаат секојдневно… Кај карциномот на жената голем проблем е тоа што карциномот е главно испровоциран од хормоните од јајниците. Стресот ги полудува хормоните од јајниците, тие го полудуват жлезденото ткиво на дојките и го провоцираат настанувањето на карциномот.
Секоја жена треба да размислува дека е потенцијален добитник на карциномска болест на дојките
Не прифаќам приказни од типот „на комшиката може се да и се случи, мене не може ништо“. Секоја жена треба да размислува дека е потенцијален добитник на карциномска болест на дојките. Ако се прават прегледи од најрана возраст, се ќе биде ОК, зашто карциномот на дојка е 99 отсто излечлива болест ако го откриете на време. Не е страшно да се добие карцином на дојка, напротив, лекувањето не е проблем, но дајте да се прави се она што треба навреме. Кога ќе ве згазне времето, тогаш…
Кои се ургентни ситуации за посета на доктор, откако ќе се изврши самопреглед во домашни услови?
Д-р Караѓозов: Кога станува збор за карцином на дојка, ургентното веќе значи напредната фаза. Работата е да не се дојде до тоа. Да се открие кога нема место за паника, зашто кога ќе дојде моментот за паника, вие сте веќе три чекора назад од болеста, затоа што болеста е веќе напредната. Ние имаме ситуации кога доаѓаат пациенти кои бараат мртов глушец во домот, смрди на распад на ткиво, а бараат мртов глушец, кој го нема никаде. И одеднаш ќе сфатат дека мајката, бабата има карцином на дојка кој е во фаза на распад, а тој распад е на една педа од нејзиниот нос. И уште е пострашно кога ќе видите дека тоа е жена интелектуалка. И тоа е се уште во Македонија присутно и секојдневно. Значи, не треба ургентност, туку газење по земја, систематичност, освестување и принудување.
Каков вид на хируршки интервенции се изведуваат при дијагностициран карцином на дојка?
Д-р Караѓозов: Карциномот на дојка во однос на хирургијата нема некој особен напредок во овие 40 години, а нема да има ни во наредните 400 години. Дојка е дојка, се прават два – три типа на интервенции, и тоа е тоа. Има големи чекори напред во дијагностичките процедури на раното откривање на карциномот на дојка. Почнувајќи од ренгенот, ехата се многу совршени машини, како и мамографите, имаме магнетна резонанца, биопсии кои се под контрола, се прават обични цитолошки анализи, се прават корбиопсии (со игла се вади парче од туморот кое може да даде многу информации)… Дијагностиката е страшно напредната и ако се примени се како што треба дава огромни резултати.
Од материјалот што се вади се прават многу анализи од кои зависи понатаму кој тип на онколошки третман ќе се примени. Тие денеска се многу понапредни.
Што е битно во лекувањето на карциномот на дојка? Исклучително квалитетна дијагностика, исклучително постоперативна анализа на сето она што ќе се извади затоа што од тие резултати натаму зависи типот на онколошкиот третман. А сите тие работи: дијагностика, хирургија, патохистолошка анализа со сите добиени резултати и онкологија се гаранција за излекување на пациентот од карциномска болест.
Редовните прегледи се клучни за рано откривање на карциномот на дојка. Карциномот на дојка е болест која спаѓа во групата на карциноми кои се излечливи ако се откријат навреме
Што се случува со жената во постоперативниот период? Што би им порачале на оперираните жени, на што особено треба да обрнат внимание?
Д-р Караѓозов: Мојот пристап кон секоја пациентка е препознатлив. Најбитно е пациентката да сфати дека карцином на дојка и карцином на друг орган не е иста болест. Карциномот на дојка ако се открие навреме може да биде 99 отсто излечлив. Откако ќе се добијат сите резултати, врз основа на аргументи може да се зборува како е тоа со индивидуата. Затоа што формулата на болест е многу различна кај секој пациент. Буквално е врзана со име и презиме. Има една битна работа во целата приказна… Пациентот уште не знае дека има карцином, а сите околу неа знаат. Моја препорака до секоја пациентка што има дијагностициран карцином на дојка е да не крие дека има карцином. Со тоа што ќе зборува за самата болест ќе им пркоси на сите околу неа кои се бават со туѓи гајлиња. Втора работа, ниедна жена не може да влезе под стаклено ѕвоно и така да живее. Мора да се движи во средината во којашто живее. Секојдневно на пациентките им кажувам дека треба да бидат спремни на сценарио во кое ќе дојде сосетката или некоја добра пријателка која ќе и каже: „Знаете што, сега доаѓам од погреб на Перса која имаше карцином на дојка и од тоа умре.“ Која е таа жена што може тоа стоечки да го прифати?! Освен ако не е подготвена однапред за тоа. Со секоја пациентка разговараме дека сите информации кои се врзани со карциномската болест треба да ги добие од луѓе кои учествуваат во процесот на нејзиното лекување, затоа што 40 отсто од вистината за секој карцином на дојка е тоа што го пишува во книгите и за кое може да дискутира секој доктор, а другите 60 отсто се врзани со кодот на болеста на таа пациентка, кој го знаат само неколку луѓе кои учествувале во процесот на нејзиното лекување.
На секоја жена и кажувам едно нешто: вие ќе умрете од она што ви е пишано, ама не од оваа болест. Но дали ќе живеете квалитетно вие и вашето семејство, зависи од тоа како ќе ја прифатите болеста. Ако ја прифатите болеста така како што е, кога ќе ви дојде тешко, кога ќе ви се натажи душата – исплачете се, извикајте се, направете се што треба да направите, но испразнете се. Тоа е 5-10 мин., еден час, но не може да биде 24 часа, 7 дена во неделата. Затоа што ако влезете во таа шема вие ќе живеете до 101 година и ќе умрете од она што ви е пишано, не од карцином на дојка, но вие и вашето семејство нема да живеете квалитетно. А ако се празните и продолжува животот, и вие и вашето семејство ќе живеете и долго и квалитетно.
Начин на исхрана, стил на живот… Може ли воопшто да се говори за некаква превенција кога станува збор за карцином на дојка?
Д-р Караѓозов: Не постои никаква превенција! Што е превенција? Да се затворите во стаклено ѕвоно и да живеете надвор од стандардите на средината?! Редовните прегледи се клучни за рано откривање на карциномот на дојка. Карциномот на дојка е болест која спаѓа во групата на карциноми кои се излечливи ако се откријат навреме. Во нашата болница го откриваме карциномот во 3-4 мм, во фаза која е 99 % излечива, но треба сериозно да се помине и патот на лекувањето.
Хируршкиот третман на карцином на дојка опфаќа повеќе техники (лампектомија, мастектомија, отстранување на двете дојки, отстранување јазли од пазувната јама) кои зависат од стадиумот на болеста. Некои од жените се одлучуваат за реконструктивна хирургија. Кога и како се изведува реконструкција на дојката?
Д-р Караѓозов: Денеска пластичната хирургија прави чуда. Според лично искуство од 40 години, и заради биологијата на карциномот на дојка кај жените на овој простор, како и стадиумот во којшто обично се открива болеста, мислам дека прво треба да се реши карциномот на дојка, да помине најмалку една година од операцијата и ако резултатите се негативни и се е во ред во однос на карциномската болест, тогаш да се размислува и да се прават реконструкции на дојката. Но прво треба да биде завршена хирургија, онкологија, ткивото полека се смирува и доаѓа на свое после сите тие малтретирања од хирургија, зрачења, хемотерапија…, па дури потоа да се разговара за реконструкција на дојката која е можна и не е никаков проблем.
Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
